Ελληνικός εμφύλιος στην Σιντική το 1947
Η Καστανούσα εκκενώθηκε και σε έγγραφο των προέδρων της κοινότητας Καστανούσας και άλλων χωριών της περιοχής (Πλατανάκια, Μακρυνίτσα, Άνω και Κάτω Πορρόια, Ροδόπολη και Ανατολή) επισημαίνεται η αναγκαιότητα της εδραίωσης της τάξης: η τελευταία θεωρείται απαραίτητη προϋπόθεση για την επιστροφή των κατοίκων και την ανακοπή της καθόδου τους σε αστικά και ημιαστικά κέντρα30. Ένδεκα μέρες αργότερα (14/5) αντάρτες μπήκαν στο χωριό Χείμαρρος, έκαψαν το Σταθμό Χωροφυλακής και δέκα σπίτια και έφυγαν αφού το λεηλάτησαν.
Τη νύχτα της 17ης του ίδιου μήνα «χτυπήθηκε» το χωριό Εμμανουήλ Παππάς: η διμοιρία Χωροφυλακής έχασε έναν από τους άνδρες της και οι μαχητές του ΔΣΕ έφυγαν με εφόδια και λάφυρα, παραδίνοντας στη φωτιά αρκετά καταστήματα.
Σε απάντηση όλων αυτών των επιθέσεων του ΔΣΕ η 35η Ταξιαρχία επικουρούμενη από δυνάμεις της 25ης Ταξιαρχίας, της Χωροφυλακής και με τη συνδρομή αεροσκαφών και δυνάμεων Πυροβολικού- εξαπέλυσε (από 30 Μαΐου μέχρι 2 Ιουνίου) εκκαθαριστική επιχείρηση με το κωδικό όνομα
«Πολυθρόνα». Οι πληροφορίες που οδήγησαν σε αυτήν ήταν ότι «συμμορία 250 περίπου συμμοριτών χρησιμοποιούσα κατά καιρούς ως ορμητήριον την περιοχήν Καρά Μάντρα - Κούτλα ενεργεί επιδρομάς εις τα χωρία της πεδινής περιοχής Χιονοχώριον - Άγιον Πνεύμα - Εμμανουήλ Παππά - Ιερά Μονή Προδρόμου κλπ», οι απώλειες του ΔΣΕ ήταν 13 νεκροί (οι 11 από πυρά Αεροπορίας και Πυροβολικού) και αρκετά κρυμμένα εφόδια που εντόπισαν οι δυνάμεις του ΕΣ.
Οι πληροφορίες που αποκόμισαν οι διώκτες των ανταρτών ήταν πως «270 περίπου συμμορίται με καπεταναίους τους Ραφτούδην32, Βλαχογιώργον33, Μπαΐραν34, Σμόλιγκαν κ.λ.π. ευρίσκοντο την 28ην και 29ην Μαΐου εις παλαιά λημέρια περί το Κάμπερ. Την εσπέραν της 29ης 120 συμμορίται υπό τον Καπετάν Βλαχογιώργον ανεχώρησαν και τας πρωϊνάς ώρας αφίχθησαν εις πιθανήν περιοχήν Καλύβια Τσάι -Καλύβια Μαδάλα.
Εκεί παρέμειναν επιμελώς κεκαλυμμένοι από της 30ης μέχρι 3ης τρέχοντος μηνός. Κατά την γενομένην εξερεύνησιν της περιοχής εκείνης 1-2 τρέχοντος μηνός δεν εγένοντο αντιληπτοί υπό των φιλίων Χωρ/κής Ταγ/ρχου Ζωγράφου λόγω του πυκνού δάσους και του λίαν δυσβάτου εδάφους.
Οι υπόλοιποι συμμορίται υπό τον Ραφτούδην είχον πρόθεσιν να μεταβούν εις Παγγαίον. Τμήμα τούτων ως φαίνεται συνεπλάκη την πρωίαν της 31.5.47 μετά της Διμοιρίας Αγριανής κατεχούσης τον Καιν Λόφον. Εν συνεχεία οι συμμορίται ούτοι διέρρευσαν προς Παγγαίον. Το υπό τον Βλαχογιώργον Τμήμα (εκατόν είκοσι συμμορίται) εξακολουθεί να ευρίσκεται εις περιοχήν Μενοικίου όρους».
Οι πληροφορίες που αποκόμισαν οι διώκτες των ανταρτών ήταν πως «270 περίπου συμμορίται με καπεταναίους τους Ραφτούδην32, Βλαχογιώργον33, Μπαΐραν34, Σμόλιγκαν κ.λ.π. ευρίσκοντο την 28ην και 29ην Μαΐου εις παλαιά λημέρια περί το Κάμπερ. Την εσπέραν της 29ης 120 συμμορίται υπό τον Καπετάν Βλαχογιώργον ανεχώρησαν και τας πρωϊνάς ώρας αφίχθησαν εις πιθανήν περιοχήν Καλύβια Τσάι -Καλύβια Μαδάλα.
Εκεί παρέμειναν επιμελώς κεκαλυμμένοι από της 30ης μέχρι 3ης τρέχοντος μηνός. Κατά την γενομένην εξερεύνησιν της περιοχής εκείνης 1-2 τρέχοντος μηνός δεν εγένοντο αντιληπτοί υπό των φιλίων Χωρ/κής Ταγ/ρχου Ζωγράφου λόγω του πυκνού δάσους και του λίαν δυσβάτου εδάφους.
Οι υπόλοιποι συμμορίται υπό τον Ραφτούδην είχον πρόθεσιν να μεταβούν εις Παγγαίον. Τμήμα τούτων ως φαίνεται συνεπλάκη την πρωίαν της 31.5.47 μετά της Διμοιρίας Αγριανής κατεχούσης τον Καιν Λόφον. Εν συνεχεία οι συμμορίται ούτοι διέρρευσαν προς Παγγαίον. Το υπό τον Βλαχογιώργον Τμήμα (εκατόν είκοσι συμμορίται) εξακολουθεί να ευρίσκεται εις περιοχήν Μενοικίου όρους».
Η δράση των ανταρτών συνεχίστηκε στο δεύτερο δεκαήμερο του Ιουλίου με τρεις επιθέσεις στα Άνω Πορρόια και τα Πλατανάκια: 500 άνδρες του ΔΣΕ, οι οποίοι εξόρμησαν από το Μπέλες και τα εδάφη του νομού Κιλκίς που βρίσκονταν στα όρια με το νομό Σερρών «χτύπησαν» τα δύο χωριά και μετά επέστρεψαν στο ορμητήριό τους, αφήνοντας πίσω τους 2 νεκρούς σκοτώνοντας έναν αξιωματικό και δύο στρατιώτες και παίρνοντας μαζί τους αρκετόν οπλισμό.
Εδώ θα σημειώσουμε, ότι όλων των παραπάνω, είχαν προηγηθεί τρεις συμπλοκές μεταξύ δυνάμεων των δύο αντιπάλων, τις οποίες οι αρχειακές πηγές του ΕΣ συγκαταλέγουν στις «μη προσχεδιασμένας επιχειρήσεις». Επρόκειτο δηλαδή για τυχαίες συναντήσεις αποσπασμάτων των αντιμαχόμενων δυνάμεων.
Η πρώτη έλαβε χώρα στις 3 Απριλίου, όταν κατά τη διάρκεια επιθετικής αναγνώρισης από άνδρες του ΕΣ, οι τελευταίοι συνεπλάκησαν με αντάρτες: το αποτέλεσμα ήταν 1 νεκρός αντάρτης και σημαντικά λάφυρα για τον ΕΣ.
Η δεύτερη σημειώθηκε στις 28 του ίδιου μήνα στην περιοχή του Άγκιστρου, με 2 νεκρούς αντάρτες και έναν συλληφθέντα και η τρίτη την επόμενη μέρα (29/4): αυτή τη φορά η αψιμαχία διεξήχθη 12 χιλιόμετρα ΒΑ του Σιδηροκάστρου και ο ΔΣΕ άφησε 4 νεκρούς και έναν αιχμάλωτο. Πέντε από τις επόμενες επιχειρήσεις που διεξήχθησαν στο νομό ήταν σχεδιασμένες για να διεκπεραιωθούν από άνδρες της ΕΒΧ. Στην πρώτη και δεύτερη, στις 8 και 9 Ιουνίου αντίστοιχα, απόσπασμα της Χωροφυλακής συνεπλάκη δυτικά της Νιγρίτας με ομάδα ανταρτών και εξόντωσε 12 από αυτούς: 9 την πρώτη ημέρα και 3 τη δεύτερη.
Στην τρίτη και τέταρτη επιχείρηση, πάλι κοντά στη Νιγρίτα, στις 12 και 13 Ιουνίου, άνδρες της ΕΒΧ έστησαν ενέδρες, φόνευσαν 5 αντάρτες και συνέλαβαν έναν: οι χωροφύλακες είχαν 2 τραυματίες.Η πρώτη έλαβε χώρα στις 3 Απριλίου, όταν κατά τη διάρκεια επιθετικής αναγνώρισης από άνδρες του ΕΣ, οι τελευταίοι συνεπλάκησαν με αντάρτες: το αποτέλεσμα ήταν 1 νεκρός αντάρτης και σημαντικά λάφυρα για τον ΕΣ.
Η δεύτερη σημειώθηκε στις 28 του ίδιου μήνα στην περιοχή του Άγκιστρου, με 2 νεκρούς αντάρτες και έναν συλληφθέντα και η τρίτη την επόμενη μέρα (29/4): αυτή τη φορά η αψιμαχία διεξήχθη 12 χιλιόμετρα ΒΑ του Σιδηροκάστρου και ο ΔΣΕ άφησε 4 νεκρούς και έναν αιχμάλωτο. Πέντε από τις επόμενες επιχειρήσεις που διεξήχθησαν στο νομό ήταν σχεδιασμένες για να διεκπεραιωθούν από άνδρες της ΕΒΧ. Στην πρώτη και δεύτερη, στις 8 και 9 Ιουνίου αντίστοιχα, απόσπασμα της Χωροφυλακής συνεπλάκη δυτικά της Νιγρίτας με ομάδα ανταρτών και εξόντωσε 12 από αυτούς: 9 την πρώτη ημέρα και 3 τη δεύτερη.
Τέλος, στην πέμπτη επιχείρηση, πάντοτε στην περιοχή της Νιγρίτας, στις 17 Ιουνίου, τμήμα της ΕΒΧ συγκρούστηκε με ομάδα του ΔΣΕ. Σκοτώθηκε ένας αντάρτης και συνελήφθησαν άλλοι δύο.
Πηγές
35η Ταξιαρχία, «Υποβολή Εκθέσεως επί των αποτελεσμάτων ενεργηθείσης εκκα-
θαριστικής επιχειρήσεως «ΠΟΛΥΘΡΟΝΑ», 30 Μαΐου - 2 Ιουνίου 1947», ΓΕΣ/ΔΙΣ, Αρχεία,
τ. 5, έγγραφο 50, σσ. 352-358.
ΓΕΣ/ ΔΙΣ, Φ. 1055/Β/6 και Φ.1121/Α/65.
Ο όρος σημαίνει κίνηση μαχητών με σκοπό την εξακρίβωση της κατάστασης που
επικρατεί σε μια περιοχή, με διατήρηση της δύναμης που διενεργεί την αναγνώριση σε κα-
τάσταση ετοιμότητας για επίθεση.
Γ΄ ΣΣ/Α1, «Έκθεσις επί γεγονότων Καστανούσης – Κάτω Πορροΐων», ΓΕΣ/ΔΙΣ,
Αρχεία, τ. 4, έγγραφο 62, σ. 487.
Για τον Βασίλη Ραφτούδη, αξιωματικό του ΕΛΑΣ επί Κατοχής και στη συνέχεια
του ΔΣΕ, ο οποίος έπεσε σε δυσμένεια και εκτελέστηκε από τους «συντρόφους» του την
άνοιξη του 1948, βλ. Πασχάλη, ό.π.
Ψευδώνυμο του Γιώργου Παπαγεωργίου, γεωπόνου από το Βερτίσκο, έφεδρου
αξιωματικού του Στρατού στον ελληνοϊταλικό πόλεμο και αξιωματικού του ΕΛΑΣ στην
Κατοχή, βλ. Χατζηαναστασίου, ό.π., σ. 318 και Πασχάλη, ό.π., σσ. 148, 253-254 και 283-286.
Για τον καπετάν Μπαΐρα, βλ. Πασχάλη, ό.π., σσ. 190 και 238.
Φωτο
Υπουργείο Εξωτερικών - Φωτογραφική έκθεση υπηρεσίας Διπλωματικού και Ιστορικού Αρχείου. Photo exhibition of the Diplomatic and Historical Archive Department
Εκδήλωση και έκθεση στο ΥΠΕΞ για τα 70 χρόνια από την κήρυξη πολέμου εναντίον της χώρας μας από τις δυνάμεις του άξονα www.mfa.gr/www.mfa.gr/Articles/el-GR/251010_NA1903.htm Event and exhibition at the Foreign Ministry marking the 70th anniversary of the Axis powers’ declaration of war on Greece www.mfa.gr/www.mfa.gr/Articles/en-US/ts25102010_KL1951.htm
Πηγές
35η Ταξιαρχία, «Υποβολή Εκθέσεως επί των αποτελεσμάτων ενεργηθείσης εκκα-
θαριστικής επιχειρήσεως «ΠΟΛΥΘΡΟΝΑ», 30 Μαΐου - 2 Ιουνίου 1947», ΓΕΣ/ΔΙΣ, Αρχεία,
τ. 5, έγγραφο 50, σσ. 352-358.
ΓΕΣ/ ΔΙΣ, Φ. 1055/Β/6 και Φ.1121/Α/65.
Ο όρος σημαίνει κίνηση μαχητών με σκοπό την εξακρίβωση της κατάστασης που
επικρατεί σε μια περιοχή, με διατήρηση της δύναμης που διενεργεί την αναγνώριση σε κα-
τάσταση ετοιμότητας για επίθεση.
Γ΄ ΣΣ/Α1, «Έκθεσις επί γεγονότων Καστανούσης – Κάτω Πορροΐων», ΓΕΣ/ΔΙΣ,
Αρχεία, τ. 4, έγγραφο 62, σ. 487.
Για τον Βασίλη Ραφτούδη, αξιωματικό του ΕΛΑΣ επί Κατοχής και στη συνέχεια
του ΔΣΕ, ο οποίος έπεσε σε δυσμένεια και εκτελέστηκε από τους «συντρόφους» του την
άνοιξη του 1948, βλ. Πασχάλη, ό.π.
Ψευδώνυμο του Γιώργου Παπαγεωργίου, γεωπόνου από το Βερτίσκο, έφεδρου
αξιωματικού του Στρατού στον ελληνοϊταλικό πόλεμο και αξιωματικού του ΕΛΑΣ στην
Κατοχή, βλ. Χατζηαναστασίου, ό.π., σ. 318 και Πασχάλη, ό.π., σσ. 148, 253-254 και 283-286.
Για τον καπετάν Μπαΐρα, βλ. Πασχάλη, ό.π., σσ. 190 και 238.
Φωτο
Υπουργείο Εξωτερικών - Φωτογραφική έκθεση υπηρεσίας Διπλωματικού και Ιστορικού Αρχείου. Photo exhibition of the Diplomatic and Historical Archive Department
Εκδήλωση και έκθεση στο ΥΠΕΞ για τα 70 χρόνια από την κήρυξη πολέμου εναντίον της χώρας μας από τις δυνάμεις του άξονα www.mfa.gr/www.mfa.gr/Articles/el-GR/251010_NA1903.htm Event and exhibition at the Foreign Ministry marking the 70th anniversary of the Axis powers’ declaration of war on Greece www.mfa.gr/www.mfa.gr/Articles/en-US/ts25102010_KL1951.htm
