Το παλιό Ηρώων στο Σιδηροκαστρο
Το παλιό Ηρώων, Σιδηρόκαστρο
Το Σιδηρόκαστρο ανήγειρε το 1920 και λίγα χρόνια μετά τη Βουλγαρική κατοχή του 1917 ένα ηρώο στον πευκόφυτο λόφο στο κέντρο της πόλης. Πάνω στις μαρμάρινες πλάκες στις τρεις πλευρές του μνημείου ήταν χαραγμένα με χρυσά γράμματα τα ονόματα των σφαγιασθέντων το 1913 και πεσόντων Σιδηροκαστρινών. Στη μαρμάρινη πλάκα της δυτικής πλευράς υπήρχε χαραγμένο ένα δάφνινο στεφάνι και η επιγραφή: «Η Πόλις του Σιδηροκάστρου εις μνήμην των τέκνων της».
Η κατασκευή του ηρώου αυτού άρχισε το 1920, όταν Δήμαρχος στην πόλη, την περίοδο αυτή, ήταν ο Γεώργιος Μάνος. Η κατασκευή του στοίχισε 150.000 περίπου δραχμές, σημαντικό ποσό για την εποχή εκείνη, που διατέθηκαν από τον προϋπολογισμό του Δήμου και προαιρετικές εισφορές των κατοίκων. Ολοκληρώθηκε στις 6 Αυγούστου του 1922, όταν την ημέρα αυτή έγινε με κάθε επισημότητα η μετακομιδή των οστών των σφαγιασθέντων στις 25 και 26 Ιουνίου του 1913 Σιδηροκαστρινών από την ασβεσταριά του προαυλίου του Εθνικού Ορφανοτροφείου Αρρένων Σιδηροκάστρου, τα οποία τοποθετήθηκαν στη βάση του μνημείου.
Στις 13 και 14 Αυγούστου του 1941, οι Βούλγαροι ανατίναξαν με δυναμίτη το Ηρώο. Μετά τοτέλος του Β' Παγκοσμίου πολέμου και την αποχώρηση των Βουλγάρων, στο μνημείο συνέχιζαν να αναπαύονται τα οστά των ηρώων της πόλης.
Το 1956 ο Δήμαρχος Παναγιώτης Βονίτης το αναστήλωσε και το επανέφερε στην αρχική του μορφή. Στις νέες του μαρμάρινες πλάκες, που εντοιχίστηκαν και πάλι προστέθηκαν και τα ονόματα των πεσόντων στην Αλβανία το 1940, αλλά και αυτών που θανατώθηκαν κατά τη Βουλγαρική κατοχή. Τα 1960, η τότε Δημοτική αρχή, υπό τον Αλέξανδρο Τριανταφυλλίδη αποφάσισε την κατεδάφιση του μνημείου, κάτι που δε βρήκε σύμφωνους τους κατοίκους της πόλης, των οποίων η αντίδραση υπήρξε καθολική. Οι συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας και τα υπομνήματα προς την Κυβέρνηση δεν έφεραν αποτέλεσμα και το Ηρώον κατεδαφίσθηκε πλέον οριστικά για να ανεγερθεί Τουριστικό Περίπτερο. Τα οστά των σφαγιασθέντων μαζί με το Μητροπολίτη Μελενίκου, Κωνσταντίνο Ασημιάδη Σιδηροκαστρινών το 1913, μεταφέρθηκαν από τον τότε Μητροπολίτη Βασίλειο, στο εξωκλήσι του προφήτη Ηλία.
Η Δημοτική αρχή, για να μετριάσει τις αντιδράσεις, που προκάλεσε η κατεδάφιση του Ηρώου αυτού, διενήργησε Πανελλήνιο Έρανο και φιλοτέχνησε το Άγαλμα του Μ. Αλεξάνδρου και της μητέρας του Ολυμπιάδος, το οποίο έστησε στην κεντρική πλατεία, επιδιώκοντας να το καθιερώσει ως Ηρώο της πόλης. Για ένα μικρό χρονικό διάστημα, ως Ηρώο, επιδιώχθηκε να καθιερωθεί μία μαρμάρινη στήλη στην πλατεία, πάνω από το 2° Δημοτικό Σχολείο. Από τη δεκαετία του 1970, ως Ηρώο καθιερώθηκε η μαρμάρινη στήλη, που υπήρχε στο προαύλιο του Εθνικού Ορφανοτροφείου Αρρένων προς τιμή των σφαγιασθέντων το 1913 Σιδηροκαστρινών.
Το 1998 η Δημοτική αρχή υπό τη Δήμαρχο Βασιλική Χατζηαγγέλου, μετά από πρόταση του Μακαριστού Μητροπολίτη Ιωάννη, αποφάσισε να κτίσει στο χώρο του προαυλίου του Ορφανοτροφείου, στη θέση όπου υπήρχε η ασβεσταριά, οστεοφυλάκιο, προκειμένου να μεταφερθούν τα οστά των σφαγιασθέντων το 1913. Μετά και τη διαμόρφωση της πλατείας Πολυζωΐδη, το Ηρώο της πόλης στήθηκε σε περίοπτη θέση στο χώρο της θυσίας των Σιδηροκαστρινών πάνω από το οστεοφυλάκιο, μαζί με τις προτομές του Μητροπολίτη Κωνσταντίνου Ασημιάδη και του Σιδηροκαστρινού ήρωα Αντισυνταγματάρχη Κατσάνη Γεωργίου, ο οποίος ως Διοικητής της 33 Μοίρας καταδρομών της Κύπρου, σκοτώθηκε κατά την Τουρκική εισβολή το 1974 στο ύψωμα του Αγίου Ιλαρίωνα, δίπλα από την Κερύνεια.
