Η Αγία Ζώνη στο Μελένικο και το Σιδηρόκαστρο

Θεοτόκε αειπάρθενε, των ανθρώπων η σκέπη, εσθήτα και Ζώνη του αχράντου σου σώματος, κραταιάν τη πόλει σου περί βολήν εδωρήσω τω ασπόρω τόκω σου άφθαρτα διαμείναντα, επί σοι γαρ και φύσις και να τομείται και χρόνος, διο δυσωπούμεν σε, ειρήνην τη πολιτεία σου δωρήσαι και ταις ψυχαίς ημών το μέγα έλεος.

Το παραπάνω απολυτίκιο έψαλλαν οι Αγιορίτες πατέρες της Μονής Βατοπεδίου στη λιτανεία που πραγματοποιήθηκε στα τέλη του 18ου αιώνα στο Μελενίκο, προς αγιασμό και στήριξη των υπόδουλων Ελλήνων. (Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας πατέρες της Μονής Βατοπεδίου περιόδευαν την Μακεδονία, Θράκη, Κρήτη, Κων/λη, Μ. Ασία, με την Αγία Ζώνη, σταθμεύοντας σε μετόχια της Μονής. Νότια της πόλεως του Μελενίκου, ανατολικά της εκκλησίας του Αγίου Νικολάου, υπήρχε η Μονή της Θεοτόκου του Σπηλαίου που ήταν μετόχι του Βατοπεδίου από το 1486).

Μετά το πέρας της λιτανείας, στο αρχονταρίκι της Μονής Σπηλαίου ο Μελενικιώτης τσορμπατζής Τρένος Πέτρος του Αλεξίου παράγγειλε στους Αγιορίτες πατέρες την αγιογράφηση φορητής εικόνας της μεταστάσεως της Θεοτόκου που ρίχνει την τίμια Ζώνη της στον Απόστολο Θωμά, ο οποίος με καθυστέρηση τριών ημερών από την κοίμηση – ταφή της Θεοτόκου στη Γεσθημανή μεταφέρθηκε εκεί θαυματουργικά την ώρα της μεταστάσεως της θεομήτορος.

Αφιερωματική επιγραφή του αυτοκράτορα Ιωάννη στ’ Καντακουζηνού.

Λεπτομέρεια από το κιβώτιο που περιέχει την Αγία Ζώνη

Όταν έφεραν οι Βατοπεδινοί μοναχοί την εικόνα στο Μελενίκο, την υποδέχθηκαν στην είσοδο της πόλεως ο Μητροπολίτης, ο κλήρος, οι άρχοντες και σύσσωμος ο λαός του Μελενίκου. Διασχίζοντας την πόλη και ψάλλοντας ύμνους προς την Υπεραγία Θεοτόκο, τοποθέτησαν την εικόνα στον ναό της Αγίας Ζώνης στο Μοναστήρι του Σπηλαίου, όπου υπήρχαν επίσης οι ναοί του Αγίου Σπυρίδωνος και του Αγίου Κων/νου. Μετά την παράκληση στη Θεοτόκο και τη θεία λειτουργία, στον περίβολο της Μονής παρατέθηκε από τον Τρένο Πέτρο γεύμα με βραστό μοσχάρι σ’ όλους τους παρισταμένους.

Πολλά τα θαύματα της τιμίας Ζώνης της Θεομήτορος στο Μελενίκο κατά τις Θεομητορικές γιορτές και χρονικές στιγμές που λοιμικές αρρώστιες (πανούκλα, χολέρα) μάστιζαν την περιοχή.

Το 1913 όταν το Μελενίκο περιήλθε στη Βουλγαρική επικράτεια με τη συνθήκη του Βουκουρεστίου, γεγονός που ανάγκασε τους Μελενικιώτες να μετοικήσουν στην μητέρα Ελλάδα, η θαυματουργή εικόνα της Αγίας Ζώνης κρύφτηκε σε πάπλωμα της οικογένειας Κυριάκου Παζιώνη και φυγαδεύτηκε νύχτα μαζί με την οικοσκευή στη Στρώμνιτσα, για να γλιτώσει από τους κομιτατζήδες του Σαντάνσκυ που ήθελαν να παραμείνει στο Μελενίκο. Στα μέσα Σεπτεμβρίου του 1913 ο Κ. Παζιώνης ήρθε στα Δεμίρ Ισσάρ (Σιδ/στρο) και τοποθέτησε την εικόνα στο σπίτι που του παραχωρήθηκε από τις τοπικές αρχές στο Βαρόσι κοντά στο επισκοπείο. Παρά την προσφυγιά και τα προβλήματα που προέκυψαν απ’ αυτή, οι Μελενικιώτες με την καθοδήγηση των Δημογερόντων και των Δ.Σ. των σωματείων τους, Σύνδεσμο Ευελπίδων Μελενίκου και Αρμονία που ανασυγκροτήθηκαν το 1914, ανήμερα της γιορτής “της καταθέσεως της Αγία Ζώνης της Θεοτόκου” τον Αύγουστο του 1914 σύσσωμοι προσκύνησαν την εφέστια εικόνα τους, στο σπίτι του Κ. Παζιώνη προσφέροντας τάματα (μετρητά, αλεύρι, λάδι) τα οποία μοιράστηκαν σε φτωχούς Μελενικιώτες.

Όλη τη Μελενικιώτικη κοινότητα όμως απασχολούσε το θέμα της μόνιμης στέγασης σε ναό της εικόνας της Αγίας Ζώνης. Δυστυχώς τα γεγονότα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, της Βουλγαρικής Ομηρείας του 1917, της Μικρασιατικής καταστροφής του 1922 που γέμισε τις πόλεις και κωμοπόλεις της Ελλάδας με ενάμισι εκατομμύριο εξαθλιωμένους πρόσφυγες, της ανοικοδόμησης του ξύλινου εντευκτηρίου των Μελενικιωτών “Η ΟΜΟΝΟΙΑ” (1921 – 1922) , του δημοψηφίσματος για το πολίτευμα της Ελλάδας (Βασιλιάς ή Δημοκρατία) του Απριλίου του 1924, των βουλευτικών εκλογών του Αυγούστου του 1928 όπου ο Ε. Βενιζέλος εκλέχθηκε Πρωθυπουργός της Ελλάδας, της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης του 1929, και της ανέγερσης το 1930 του προσφυγικού συνοικισμού των Μελενικιωτών στους πρόποδες του λόφου όπου σήμερα λειτουργεί το ΚΕΠΕΠ, έστειλαν το θέμα της στέγασης σε ναό της εφέστιος εικόνας των Μελενικιωτών στις Καλένδες.

Ο Κ. Παζιώνης που από το 1913 έως το 1932 φιλοξενούσε την εικόνα της Αγίας Ζώνης στην κατοικία του, επανεκλέχθηκε το 1932 μέλος της εκκλησιαστικής επιτροπής του Αγίου Γεωργίου Σιδ/στρου. Με την ιδιότητα αυτή έχοντας πρόσβαση στον Μητροπολίτη Σιδ/στρου Βασίλειο αλλά και στο Δ.Σ. του Συνδέσμου Ευελπίδων Μελενίκου πρότεινε επανειλημμένα και πιεστικά χώρο στέγασης της εφέστιας εικόνας των Μελενικιωτών, το προσκύνημα του Αγίου Δημητρίου που βρίσκεται στα νοτιοανατολικά του Βυζαντινού κάστρου της πόλεως, το οποίο ο προαναφερόμενος Μητροπολίτης από το 1930 έως το 1933 επέκτεινε με τσίμεντοκολώνες και έκτισε ναό. Κατά τη διάρκεια της προαναφερόμενης τριετίας, ο Σύνδεσμος Ευελπίδων Μελενίκου, εκπροσωπώντας τη Μελενικιώτικη κοινότητα, κατέθεσε αίτηση φιλοξενίας της εικόνας της Αγίας Ζώνης στο ναό του Αγίου Δημητρίου. Μετά από πολλές και μακρές συζητήσεις μεταξύ του Μητροπολίτη Βασιλείου και του Δ.Σ. του Συνδέσμου Ευελπίδων. Μελενίκου αποφασίστηκε, την παραμονή της γιορτής της καταθέσεως της Τιμίας Ζώνης της Θεοτόκου, όλοι οι κληρικοί της Μητροπόλεως Σιδ/στρου με επικεφαλής το Μητροπολίτη, το Δ.Σ. του Συνδέσμου Ευελπίδων Μελενίκου και όλη τη Μελενικιώτικη κοινότητα να μεταφέρουν από την κατοικία του Κ. Παζιώνη, πανηγυρικά την εικόνα στο ναό του Αγίου Δημητρίου όπου βρίσκεται μέχρι σήμερα. Έτσι η προσφυγοπούλα Παναγία βρήκε κι αυτή ένα σπίτι να στεγαστεί.

Από το 1933 μέχρι σήμερα η γιορτή της καταθέσεως της Τιμίας Ζώνης της Θεοτόκου στις 31 Αυγούστου είναι η πιο δημοφιλής παλλαϊκή πανήγυρη του Σιδηροκάστρου. Μελενικιώτες, Σιδ/νοί και κάτοικοι από όλη την επαρχία Σιντικής έρχονται να προσκυνήσουν τη θαυματουργή εικόνα της Αγίας Ζώνης.

Τα τελευταία χρόνια με πρωτοβουλία του Συλλόγου Σιδ/νών Θεσ/νίκης “ΡΟΥΠΕΛ” την παραμονή 30 Αυγούστου μετά τον εσπερινό και τη λιτανεία γίνεται αντάμωμα σε τοπική ταβέρνα της πόλεως, των αποδήμων Σιδ/νών με συγγενείς και φίλους.

Η Τιμία Ζώνη της Θεομήτορος είναι το μοναδικό κειμήλιο που σώζεται από την επίγεια ζωή της και ένα τμήμα της φυλάσσεται στη Μονή Βατοπεδίου. Σύμφωνα με την παράδοση η ίδια η Θεοτόκος έφτιαξε τη Ζώνη από τρίχες καμήλας. Μετά τη μετάστασή της και την παράδοση της Ζώνης στον Απόστολο Θωμά, δυο φτωχές ευλαβείς γυναίκες από την Ιερουσαλήμ ανέλαβαν τη διαφύλαξή της. Αυτό συνεχιζόταν από γενιά σε γενιά με ευλαβείς παρθένες που κατάγονταν από αυτήν την οικογένεια. Ο Βυζαντινός Αυτοκράτορας Αρκάδιος μετέφερε τη Ζώνη στην Κων/λη και την τοποθέτησε σε λειψανοθήκη που την ονόμασε “αγία σωρό”. Η κόρη του Αρκάδιου, Πουλχερία όταν έγινε Αυτοκράτειρα την κέντησε με χρυσή κλωστή, κομμάτια φαίνονται μέχρι και σήμερα, και ανήγειρε το ναό των Χαλκοπρατειών όπου τοποθέτησε τη λειψανοθήκη. Γύρω στο 1150 η Τιμία Ζώνη τεμαχίστηκε και μοιράστηκαν τεμάχια σε ναούς. Επί βασιλείας Μανουήλ Α’ Κομνηνού καθιερώθηκε επίσημα η γιορτή της Αγίας Ζώνης την 31 Αυγούστου, διότι την ημερομηνία αυτή ο αυτοκράτορας Αρκάδιος κατέθεσε τη Ζώνη στην “αγία σορό”. Μέχρι τότε γιορταζόταν μαζί με τη γιορτή της Εσθήτας της Θεοτόκου, στις 2 Ιουλίου. Στην Δ1 Σταυροφορία, το 1204, εκλάπησαν τεμάχια της Αγίας Ζώνης από τους σταυροφόρους, όμως ένα τεμάχιο κρύφτηκε από ευλαβείς χριστιανούς και μετά την ανακατάληψη της Κων/λης το 1261 από τον Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγο τοποθετήθηκε στο Ναό της Παναγίας των Βλαχερνών. Αυτό το τεμάχιο, αφιερώθηκε από τον αυτοκράτορα Ιωάννη ΣΤ’ Κατακουζηνό (1341-1354) στη Μονή Βατοπεδίου, ο οποίος στη συνέχεια παραιτήθηκε από το αυτοκρατορικό αξίωμα, έγινε μοναχός με το όνομα Ιωάσαφ και μόνασε στη Μονή Βατοπεδίου.

Η Τίμια Ζώνη της Θεομήτορος διατηρεί τη χάρη της Παναγίας, καθαγιάζει τους πιστούς και τους απαλλάσσει από θλίψεις και ασθένειες.

Στο σημερινό Μελενίκο, βαδίζοντας το κεντρικό δρόμο, μετά την εκκλησία του Αγίου Νικολάου, δεξιά πάνω στον ασβεστολιθικό λόφο ανάμεσα από τα φυλλώματα των δέντρων, φαίνεται ένα μικρό άσπρο εκκλησάκι που είναι αφιερωμένο στην Τιμία Ζώνη της Θεοτόκου και κτίστηκε από τους ομόθρησκους γείτονές μας στη θέση του Μοναστηριού της Παναγιάς της Σπηλιώτισσας.

Κείμενο: Ραδόβαλης Ηλίας,

Σύνδεσμος Ευελπίδων Μελενίκου Σιδηροκάστρου
http://meleniko.gr/