Πέτρος Πένας
Ο Πέτρος Πέννας γεννήθηκε στα Άνω Πορόια το 1902 και απεβίωσε στην Αθήνα στις 26 Σεπτεμβρίου 1994 σε ηλικία 93 ετών.
H οικογένεια του κατά τα γεγονότα του Μακεδονικού Αγώνος είχε εγκατασταθεί στις Σέρρες και ο νεαρός τότε Πέτρος γνώρισε όλη τη δραματική πορεία της πόλεως: αποχώρηση των Τούρκων κατά τους βαλκανικούς πολέμους, αντίσταση των Σερραίων κατά την είσοδο των Βουλγάρων στην πόλη, βουλγαρικές βαρβαρότητες, εμπρησμός της πόλεως, απελευθέρωση της στις 29 Ιουνίου 1913 από τον Ελληνικό Στρατό.
Το 1916 νέα βουλγαρική εισβολή στις Σέρρες και η μητέρα Πέννα και τα παιδιά να καταφεύγουν στον Πειραιά, ενώ ο πατέρας οδηγείται αιχμάλωτος στην Βουλγαρία, όπου και πεθαίνει.
Ο νεαρός Πέτρος εγγράφεται στην Νομική (1919), μετέχει, λίγο μετά, στην μικρασιατική εκστρατεία, επιστρέφει στην Αθήνα και ασκεί επί 47 ολόκληρα έτη το επάγγελμα του δικηγόρου. Δεν ξεχνά ποτέ την πόλη του, αρχίζει να συγγράφει την ιστορία της, ενώ το 1938 εκδίδει το περιοδικό Σερραϊκά Χρονικά. Στρατεύεται το 1940 και πολεμά στην Πίνδο, επιστρέφει και δραστηριοποιείται σε επιτροπές που καταγγέλλουν τις βουλγαρικές βαρβαρότητες στην Μακεδονία.
Το 1952 μετέχει ενεργώς στην ίδρυση της Ιστορικής και Λαογραφικής Εταιρείας Σερρών - Μελενίκου διατελέσας Γ. Γραμματεύς και Πρόεδρός της.
Αρθρογραφούσε συχνά σε εφημερίδες και περιοδικά των Σερρών, έκαμε διαλέξεις και ανακοινώσεις σε επιστημονικά συνέδρια, αναμίχθηκε στην πολιτική και διετέλεσε δυο φορές βουλευτής Σερρών και γ. γραμματεύς του Υπουργείου Κοινωνικής Προνοίας την περίοδο 1946 - 1950.
Τιμήθηκε από την πόλη των Σερρών με το μετάλλιο τιμής (1990 και 1993).Εκτός από την ιστορία των Σερρών έγραψε πλήθος μελετών. Αναφέρουμε μερικές από αυτές που έχουν αντικείμενό τους τις Σέρρες και την περιοχή των, όπως: Η δημοτική ποίηση στο νομό Σερρών, Ανατολικομακεδόνες άποικοι εν Αυστροουγγαρία, Ο Δημήτριος Καλαμβακίδης και το εν Μελενίκω τυπογραφείον του, Ο Εμμ. Παππάς και η συμβολή των Σερραίων εις την επανάστασιν του 1821, Το Κοινόν Μελένικον και το Σύστημα Διοικήσεως του, Ο Μακεδών Αναστάσιος Πολυζωϊδης, Έριδες περί την κοινοτικήν οργάνωσιν της πόλεως των Σερρών, Ο Αναστάσιος Παλλατίδης και τα χειρόγραφα του, Το κτηματολόγιον του Κοινού Μελενίκου, Κατάλογος Δωρητών και ευεργετών του "Κοινού", Ο Αθανάσιος Φωτιάδης, Ο Στρυμών και τα παραγωγικά έργα της πεδιάδας των Σερρών επί Τουρκοκρατίας, Η ιστορική παρουσία της Βισαλτίας και της Νιγρίτας, Το χρονικόν της φωτιάς, Η εθνική και πολιτιστική προσφορά της σερραϊκής οικογενείας Αθανασίου Παπαφωτίου, Η οργάνωση του Μακεδονικού Αγώνα στην περιοχή του Σαντζακίου Σερρών, Τα Ανω Πορρόια Σερρών, Το διαμάντι του Μπέλες κ.λ.π. Γνωστές είναι οι μελέτες του: Αι Σέρραι προ της καταστροφής,
Ο ιστορικός θρήνος του Σερραίου ιερέως Παπασυναδινού, Ο Δημήτριος Μαρούλης, το διδασκαλείον του και η εν Σέρραις δράσις του και το Χρονικόν των Σερρών του Σερραίου παπα Συναδινού, το ιστορικό μελέτημα Χρύσανθος μητροπολίτης Σερρών 1808 -1824. Ασχολήθηκε με την ποίηση εμπνεόμενος από τις παιδικές αναμνήσεις, την Κερκινίτιδα, τα χωριά, τραγούδησε την ελπίδα, και την νιότη και τα περισσότερα ποιήματα του δημοσίευσε με το ψευδώνυμο Πέτρος Στρυμώνας στην εφημερίδα "Πρόοδο" των Σερρών.
Η ιστορία των Σερρών αποτελεί ασφαλώς το μεγάλο του έργο. Την παρουσιάζουμε στις γενικές γραμμές της με βάση την β' έκδοση του 1966. Ουσιαστικώς, το γράφει και στον υπότιτλο, ο Πέννας καλύπτει την περίοδο 1383, έτος της κατακτήσεως των Σερρών από τους Οθωμανούς ως το 1913, έτος απελευθερώσεώς των από τον ελληνικό στρατό.
Στην εισαγωγή δίδει μια περιληπτική εξιστόρηση των γεγονότων ως την τουρκική κατάκτηση, διαφοροποιημένη ασφαλώς από όσα έγραψε ο Στράτης στην ιδική του ιστορία, πλην όμως με άκρως επιστημονική παράθεση των πηγών με τη μορφή των παραπομπών. Ακολούθως ασχολείται με την Τυπογραφία, το Κάστρο και την Ακρόπολη των Σερρών παρέχοντας μάλιστα και σχεδιαγράμματα και καταγράφοντας τους περιηγητές όπως τον Εβλιγιά Τσελεπή, τον Robert de Dreux, τους Γάλλους προξένους Avusy και Cousinery που ασχολήθηκαν με αυτά.
Στο Α' βιβλίο ο Π. Π. ασχολείται με τας Σέρρας υπό τον Τουρκικόν Ζυγόν διηγούμενος την κατάληψη των Σερρών από τους Τούρκους το 1383, την επακολουθήσασα κατάσταση, την επανάκτηση των από τον Μανουήλ Παλαιολόγο. Ακολουθεί η εξιστόρηση των γεγονότων στις παραμονές του 1453, η παρουσία της Μάρας, η έλευση και ο απαγχονισμός του Δαβίδ Κομνηνού, οι περιπέτειες των κατοίκων στα γεγονότα του 1571, οπότε εκδηλώθηκαν επαναστατικά κινήματα στην Ελλάδα. Περίπου τα αυτά, εξάλλου, γράφει και ο Στράτης μόνον που ο Π. Πέννας καταγράφει τις πηγές του, χρησιμοποιεί συνδυαστικά την βιβλιογραφία, κάμει χρήση ανέκδοτων πηγών. Στο επόμενο, τρίτο κεφάλαιο, ο λόγος για την περιώνυμη Κοινοτική Οργάνωση των Σερρών, την Πολιτεία των Σερρών.
Είναι ο παλαιός αυτός, επί Βυζαντίου ακόμα, κοινοτικός θεσμός του οποίου οι πράξεις καταγράφονται στον αρχαίο κώδικα της Μητροπόλεως 1603 - 1913 που διηρπάγη από τους Βουλγάρους το 1913. Έχει ωσαύτως την ευκαιρία να ομιλήσει ο Πέννας για τους Εθνικούς Κανονισμούς του 1856, τις κομματικές έριδες τσιπλάκιδων και τσορμπατζίδων, αλλά και τον νέο κανονισμό του 1913. Ακολουθούν τα σχετικά με τον Ισμαήλ και Γιουσούφ μπέη Σερρεσλή τις παραμονές του Αγώνος του 1821, τις αλβανικές αυθαιρεσίες, την παρουσία του Νικοτσάρα στα μέρη των Σερρών το 1807 με την εποποιία στη γέφυρα του Αγγίτου.
Φυσικά ένα κεφάλαιο είναι αφιερωμένο στον Εμμανουήλ Παπά όπου περιγράφεται η δράση του στην Χαλκιδική, η κατάσταση στις Σέρρες μετά το κίνημα του με πληθωρική παράθεση των πηγών που αφορούν τον ίδιο και τα συμβάντα στις Σέρρες στις 8 Μαΐου 1821, για τα οποία έχω την αίσθηση μιας κάποιας εξάρτησης του Πέννα από τον Στράτη και το βιβλίο του για τον Εμμανουήλ Παπά.
Τον ενδιαφέρει επίσης η τύχη των μελών της οικογένειας του Εμμ. Παπά. Το B' βιβλίο είναι αφιερωμένο στα μετεπαναστατικά χρόνια, εδώ ομιλεί κυρίως για την εμφάνιση του Πανσλαβισμού στην περιοχή, την αντίδραση των Σερραίων κατά την περίοδο 1872 - 1904 σ' ότι αφορά μάλιστα την συνθήκη του Αγίου Στεφάνου του 1878. Ομιλεί, ωσαύτως, για την δράση των Βουλγάρων κομιτατζήδων στην Βροντού, το Λάκκος, το Νευροκόπι, το Ζίρνοβο, το Μελένικο, το Σιδηρόκαστρο και το Πετρίτσι.
Στο Β' αυτό βιβλίο γίνεται χρήση του έργου του Β. Λάουρδα για την Μητρόπολη Νευροκοπίου, αλλά πάντοτε με την ικανότητα να συνδυάζει ο Πέννας τις πηγές με την παράθεση νέων πληροφοριών. Εξιστορούνται, ακολούθως, ο ένοπλος Μακεδονικός Αγών στις Σέρρες, η δράση από το 1903 των οπλαρχηγών Αντωνάκη, Πέου, Αναστ. Χ#πανταζή, η ίδρυση του Ορφέως και η συμβολή του στον Αγώνα, η δράση του Στέργιου Βλαχμπέη, του καπετάν Μητρούση, του καπετάν Γιαγκλή, το έργο του Προξένου Αντωνίου Σακτούρη κατά την περίοδο 1906 -1909, ο ηρωισμός της διδασκάλισσας Αγγελικής Φιλιππίδου στην Κλεπούσνα. Ομιλεί ωσαύτως ο Π. Π. για τον καπετάν Δούκα Ζέρβα, τον Ιωάννη Μάρτζιο, τον Βασ. Τζουβαλτζή, τον Θεόδωρο Μπουλασίκη, τον οικονομικό πόλεμο των Σερραίων κατά των σχηματικών Βουλγάρων, τον Καπετάν Παπαμιχάλη, τον καπετάν Στρατή, τον ηρωικό θάνατο του καπετάν Μητρούση, τον καπετάν Ανδρέα Μακούλη της Δοβίστας, τις βουλγαρικές βιοπραγίες το 1907 στις Σέρρες τον απαγχονισμό του Ν. Παναγιώτου και του Γιάννη Ούρδα, το Σύνταγμα των Νεότουρκων του 1908 και πώς υποδέχθηκαν αυτό οι Σερραίοι. Αναλυτικός είναι, επίσης, ο Π. Πέννας για τον Α' Βαλκανικό πόλεμο, τον βουλγαρικό ζυγό της περιόδου 24 Οκτ. 1912 - 29 Ιουν. 1913, τις βουλγαρικές ωμότητες, την πυρπόληση της πόλεως και τέλος την απελευθέρωση της από τον ελληνικό στρατό.
Στο τέταρτο βιβλίο ο Π. Πέννας ασχολείται με την εμπορική ακμή των Σερρών, το βαμβάκι τον καπνό, την εμποροπανήγυρη των Σερρών, το "κερβάνι", την εμπορική ανάπτυξη της πόλεως, την συμβολή του σιδηροδρόμου και του καπνού σ' αυτήν, την ίδρυση του νοσοκομείου, τους ευεργέτες του κοινού από το 1813 ως το 1905.
Πλήθος πληροφοριών παρέχει ο Π. Π. για την εκπαιδευτική κίνηση και τη ζωή στις Σέρρες, τας Αθήνας της Μακεδονίας, όπου εκτενής αναφορά στον Δημ. Μαρούλη, τον Ιωάννη Δέλλιο, την Γρηγοριάδου, τους διδασκάλους από το 1696 και εξής, όπου μάλιστα η εκτενής αναφορά όλων αρρένων και θηλέων.
Σε ιδιαίτερο κεφάλαιο παρουσιάζονται τα σχετικά με την εκκλησία των Σερρών από τα χρόνια του Απ. Παύλου και εξής, όπου ο Π. Π. συντάσσει επισκοπικό κατάλογο από τον Μαξιμιανό των μέσων του 5ου αι. ως τον μητροπολίτη Κ. Καρδαμένη.
Ο συγγραφέας παρουσιάζει τα χριστιανικά και τουρκικά μνημεία, ήτοι τον ναό των Αγίων Θεοδώρων, τον Άγιο Γεώργιο τον Κρυονερίτη, τον Άγιο Νικόλαο της Ακροπόλεως, την Μονή του Τιμίου Προδρόμου, αλλά και το Εσκί - Τζαμί, το τέμενος του Αχμέτ Πασά, το Κοτζά Μουσταφά Πασά τζαμί, τα μαυσωλεία των κατακτητών και το Δημόσιο Ωρολόγιον.
Τελικώς το έργο του Π. Πέννα διακρίνεται για το γλαφυρό ύφος, την ρέουσα γλώσσα, καθαρεύουσα πάντα, την ασφαλή παράθεση των πηγών αλλά με μόνον μειονέκτημα την εκτενή παράθεση μερικών εξ αυτών ως σώμα του βιβλίου που διακόπτει κατ' εμέ, την ροή του λόγου.
Θα μπορούσε, βεβαίως, να χρησιμοποιήσει το Αρχείον του Προξενείου Σερρών και να έχει μικρότερη εξάρτηση από τον Στρατή και τον Λαούρδα, την Αγγελική Στράτη κ.α. σε ορισμένα κεφάλαια του βιβλίου του. Οπωσδήποτε πρόκειται για έργο πνοής με τεράστια συμβολή στην εθνική μας αυτοσυνειδησία.
