Τι απέγιναν οι νεκροί της Ασβεσταριάς του Σιδηροκάστρου του 1913
Εξετάζοντας όλα τα σωζόμενα δεδομένα, αναφορές σε έγγραφα του Στρατού, εφημερίδες τις εποχής καθώς και το διαθέσιμο φωτογραφικό υλικό καταλήξαμε σε κάποια συμπεράσματα.
Ξεκινώντας από τον αριθμό των νεκρων της Ασβεσταριάς δεν μπορούμε να ειμαστα απόλυτα σίγουροι, στις ίδιες πηγές αναφέρεται ο αριθμός 107 γενικά Σιδηροκαστρινούς, 104 προκρίτους ή άνω των 100.
Σε πολλές μετέπειτα αναφορές ακόμη και σε επίσημα βιβλία βρήκαμε και κάποιες ανακρίβειες και "χοντροκομμένα" λάθη συγγραφέων που είναι εύκολο κάποιος να καταλάβει πράγμα φυσικό.
Σε κάποιες άλλες περιπτώσεις δεν δόθηκε η κατάλληλη προσοχή στις λεπτομέριες με αποτέλεσμα να γραφούν λάθος ημερομηνίες.
Εμείς ας πάρουμε ως ορθή την άποψη του Βασιλιά Κωνσταντίνου, δηλαδή άνω των 100 η οποία καταγράφετε στο τηλεγράφημα που έστειλε στο Υπουργείο Εξωτερικών. Αναφορές για τους νεκρούς του Σιδηροκάστρου έγιναν και από τον στρατό που δημοσιεύτηκαν και στον ξένο τύπο οι οποίες επικυρώθηκαν και από Γάλλους ανταποκριτές. Η πρώτη αναφορά ήταν από την 6η μεραρχία και αναφέρει το ίδιο(άνω των 100) η οποία δημοσιεύτηκε στη γαλλική εφημερίδα L'illustration. Ακολούθησαν και άλλες αναφορές από τον στρατό όπως αυτήν από την 7η μεραρχία την οποία επικύρωναν ο Leune και o Αγγλοκαναδός στρατιωτικός George Burdon McKean
Στις ίδιες πηγές αναφέρετε ώς επικεφαλής των σφαγών ο Βούλγαρος Λοχαγός Dimitri Botsanoff Angnet
Οι παραπάνω πληροφορίες διασταυρώνονται και από το βιβλίο του άλλοτε υπουργού Θεόδωρου Ζαΐμη με τίτλο "The Crimes of Bulgaria in Macedonia: An Authentic Document, Based on Facts " του 1914 αλλά και από τον ξένο τύπο.
Ο πολεμικός ανταποκριτής της εφημερίδας Εμπρός ο οποίος κατέγραφε τα γεγονότα στο Σιδηρόκαστρο μας δίνει αναλυτικά στοιχεία τα οποία δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα.
Οι δεκάδες νεκροί έμειναν εκτεθειμένοι από τις 25 Ιουνίου 1913 και πεταμένοι στους δρόμους μέχρι τις 26 Ιουνίου, τότε οι Βούλγαροι αγγάρεψαν Τούρκους να τους κουβαλήσουν και να τους πετάξουν σε βόθρο που βρισκόταν το περίβολο της βουλγάρικης Σχολής, έξω από τον τοίχο στην ανατολική πλευρά.
Το Report of the International commission to inquire into the causes and conduct of the Balkan wars είναι ένα έγγραφο που δημοσιεύτηκε από το Ίδρυμα Carnegie για την Διεθνή Ειρήνη.
Στην εγγραφή Αρ.27 διαβάζουμε τα παρακάτω:
Αρ. 27. ΕΚΘΕΣΗ ΤΗΣ ΓΕΝΙΚΗΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗΣ ΤΗΣ 6ΗΣ ΜΕΡΑΡΧΙΑΣ ΠΕΖΙΚΟΥ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΎ ΣΤΡΑΤΟΥ, με ημερομηνία 12 Ιουλίου.
Έχω την τιμή να ενημερώσω την Αυτού Εξοχότητα ότι ένας υπάλληλος του προσωπικού μου που έσταλθει στο Δεμίρ-Ισσάρ, αναφέρει τα εξής:
Ο Βούλγαρος Λοχαγός της χωροφυλακής Meligov (Velikov;) συνέλαβε τον Μητροπολίτη Κωνσταντίνο, τον ιερέα Παπασταύρου, τον πρόκριτο Σαπαζαχαριζάνου και πάνω από εκατό άλλους Έλληνες, οι οποίοι φυλακίστηκαν στα όρια του βουλγαρικού σχολείου. Τον Ιούλιο 7 και 8, οι Βούλγαροι στρατιώτες και χωροφύλακες τους σφαγίασαν και επίταξαν Τούρκους
χωρικούς για να τους θάψουν στο περίβολο του σχολείου, έξω από τον τοίχο στην ανατολική πλευρά. Ενας αξιωματικός του προσωπικού μου διέταξε την εκταφή των σωμάτων για να επαληθεύσει τα γεγονότα. Αυτός βρήκε τους σωρούς σωμάτων των θυμάτων σε βάθος άνω των δύο μέτρων.
Επιπλέον, αξιωματικοί και στρατιώτες παραβίασαν(βίασαν/κακομεταχειριστηκαν) διάφορα κορίτσια. σκότωσαν ακόμη και ένα, με την ονομασία Αγαθή Θωμά, κόρη ενός κηπουρού, γιατί τους αντιστάθηκε.
Τα καταστήματα της πόλης έχουν λεηλατηθεί και καταστραφεί, με όλα τα έπιπλα των σπιτιών των συμπατριωτών μας, εκ των οποίων μερικοί σώθηκαν από τους Τούρκους που τους φυγάδευαν στα σπίτια τους. Η πόλη γενικά παρουσιάζει ένα θλιβερό θέαμα καταστροφής.
Βλέποντας τις 2 φωτογραφίες που έχουμε στα χέρια μας, μπορούμε να πούμε ότι ταυτοποιούνται ως πλάνα του ίδιου σημείου από διαφορετικό σημείο και διαφορετική γωνία λήψης και διαφορετικού φυσικά χρόνου (στιγμής). Συγκρίνοντας τις 2 φωτογραφίες μπορούμε να δούμε την ίδια περίπου διάμετρο του τάφου, την ίδια κλήση εδάφους και τον ίδιο χαρακτηριστικό στίβο εδάφους.
Η πρώτη φωτογραφία στο "Demir-Elissar" (όπως αναφέρετε στα γαλλικά αρχεία το Σιδηρόκαστρο) έχει τραβηχτεί από κοντά ενώ την άλλη την έχει τραβήξει από τον δρόμο (ψηλότερα) από την δεξιά πλευρά από όπου βρίσκετε σήμερα περίπου το Ηρώο, ο Γάλλος Ζαν Λεν πολεμικός ανταποκριτής, δημοσιογράφος, συγγραφέας και αξιωματικός του Γαλλικού στρατού.
Η πρώτη φωτογραφία στο "Demir-Elissar" (όπως αναφέρετε στα γαλλικά αρχεία το Σιδηρόκαστρο) έχει τραβηχτεί από κοντά ενώ την άλλη την έχει τραβήξει από τον δρόμο (ψηλότερα) από την δεξιά πλευρά από όπου βρίσκετε σήμερα περίπου το Ηρώο, ο Γάλλος Ζαν Λεν πολεμικός ανταποκριτής, δημοσιογράφος, συγγραφέας και αξιωματικός του Γαλλικού στρατού.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάζονται από τα σωζόμενα έγραφα και της φωτογραφίας που διασώζεται όταν μετά την είσοδό του στο Σιδηρόκαστρο στις 27 Ιουνίου 1913 ο Ελληνικός στρατός έσκαψε στην Ασβεσταριά μπόρεσε και έβγαλε μόνο τα 8 σώματα από τις δεκάδες νεκρών.
Στην συνέχεια οι 8 νεκροί ξαναθάφτηκαν στην Ασβεσταριάς στον ομαδικό τάφο, Η ταφή στο σημείο που έπεσαν νεκροί ή στο σημείο που βρέθηκαν ήταν συνηθισμένη για εκείνη την εποχή στην Ελλάδα.
Το 1914 εξεδόθη λίστα με τα ονόματα των νεκρών του Σιδηροκάστρου χωρίς όμως να υπάρχει η παραμικρή αναφορά στην αποκομιδή του κάθε νεκρού και η ταφή του κάθε νεκρού. Τα ονόματα των νεκρών αναγράφηκαν στο Ηρώο το οποίο είχε την επιγραφή «Η ΠΟΛΙΣ ΤΟΥ ΣΙΔΗΡΟΚΑΣΤΡΟΥ ΕΙΣ ΜΝΗΜΗΝΤΩΝ ΤΕΚΝΩΝ ΤΗΣ». Ουδέποτε στην πραγματικότητα υπήρξε μεταφορά στο Ηρώον όλων των αναγραφόμενων προσώπων και φυσικά δεν υπάρχει καμιά γνωστή πηγή που να επικαλείται κάτι τέτοιο.
Το 1914 εξεδόθη λίστα με τα ονόματα των νεκρών του Σιδηροκάστρου χωρίς όμως να υπάρχει η παραμικρή αναφορά στην αποκομιδή του κάθε νεκρού και η ταφή του κάθε νεκρού. Τα ονόματα των νεκρών αναγράφηκαν στο Ηρώο το οποίο είχε την επιγραφή «Η ΠΟΛΙΣ ΤΟΥ ΣΙΔΗΡΟΚΑΣΤΡΟΥ ΕΙΣ ΜΝΗΜΗΝΤΩΝ ΤΕΚΝΩΝ ΤΗΣ». Ουδέποτε στην πραγματικότητα υπήρξε μεταφορά στο Ηρώον όλων των αναγραφόμενων προσώπων και φυσικά δεν υπάρχει καμιά γνωστή πηγή που να επικαλείται κάτι τέτοιο.
Μαρτυρίες για τα τότε περιστατικά έχουμε και από τον διασωθέντα Τσαταλτζινό Γεώργιο
Την περίοδο 1916-1918 είχαμε πάλι την βουλγάρικη κατοχή κατά την περίοδο αυτήν είχαμε πολλούς νεκρούς και ενδεχομένως όταν έφυγαν οι Βούλγαροι στο μνημείο να προστέθηκαν και άλλα οστά.
Στις 27 Ιουνίου του 1920 και παράλληλα με τον εορτασμό της απελευθέρωσης του Σιδηροκάστρου έγινε μετακομιδή των οστών από τα ασβεστάρια στο Ηρώον, που είχε στηθεί για να τιμήσει τους « ΥΠΕΡ ΒΩΜΩΝ ΚΑΙ ΕΣΤΙΩΝ» πεσόντες του Α’ Παγκόσμιου πολέμου, με μια τελετή με κάθε επισημότητα. Το νέο αυτό Ηρώο έγινε στο σημείο που βρίσκετε το Τουριστικό περίπτερο σήμερα(ΔΙΑΣ).
Η μετακομιδή αφορούσε μόνο τα οστά των 8 νεκρών που είχαν θαφτεί στην Ασβεσταριά και όχι τους δεκάδες νεκρούς που είχαν πεταχτεί στον βόθρο, μαζί με τους νεκρούς της Ασβεσταριάς συμπεριελήφθησαν και οστά νεκρών από άλλα σημεία ταφής του Σιδηροκάστρου μιας και υπήρχαν εως τότε διάσπαρτα σημεία ταφής στην περιοχή. Είναι ξεκάθαρη η αναφορά και χαρακτήριστικά αναφέρετε η "μετακομιδή" και όχι "ψάξιμο και σκάψιμο προς εύρεση απολεσθέντων νεκρών.
Καμία μαρτυρία δεν αναφέρετε στον αριθμό των νεκρών που υπήρχαν στο Ηρώο.
Κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, το 1941 οι Βούλγαροι ανατίναξαν και το Ηρώον. Χαρκτηριστικά αναφέρεται ΄ότι μετά την αποχώρηση των Βουλγάρων, στο μνημείο συνέχιζαν να αναπαύονται τα οστά των ηρώων της πόλης και όχι μόνο των νεκρών της Ασβεσταριάς,
Ο Παναγιώτης Βονίτης το 1956 το αναστύλωσε, επαναφέροντάς το στην αρχική του μορφή. Στο αναστυλωμένο Ηρώο φρόντισε να γραφούν τα ονόματα όλων των πεσόντων, των Α’ και Β’ παγκοσμίων πολέμων, καθώς και όλων των δολοφονηθέντων από του Βούλγαρους, χωρίς να εμπεριέχονται τα οστά όλων αυτών στο Ηρώο.
Το 1960 ο Δήμαρχος Αλέκος Ττιανταφυλλίδης κατεδάφισε το Ηρώο που αναστύλωσε ο Παναγιώτης Βονίτης. Τα οστά μεταφέρθηκαν στο Οστεοφηλάκιο του εξωκκλησίου του προφήτη Ηλία
Το 1960 ο Δήμαρχος Αλέκος Ττιανταφυλλίδης κατεδάφισε το Ηρώο που αναστύλωσε ο Παναγιώτης Βονίτης. Τα οστά μεταφέρθηκαν στο Οστεοφηλάκιο του εξωκκλησίου του προφήτη Ηλία
Το 1998 η Δήμαρχος Αγγελική ΧηΕυαγγέλου, μετά από πρόταση του Μητροπολίτη Ιωάννη έκτισε στο χώρο της Ασβεσταριάς οστεοφυλάκιο στο οποίο μεταφέρθηκαν τα οστά που φυλασσόταν στο οποίο έγινε το σημερινό Ηρώο..
Τα συμπεράσματα στα οποία καταλήγουμε είναι ότι τα οστά των 100 και πάνω νεκρών του 1913 που αναφέρονται ότι θάφτηκαν στο βόθρο της Ασβεσταριάς, δεν ανασύρθηκαν ποτέ, παρά μόνο των 8 νεκρών που βλέπουμε στην παραπάνω φωτογραφία.
Επίσης καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι η φωτογραφία με τους 8 νεκρούς είναι το σημείο που έγινε η ταφή τους και όχι ο βόθρος από τον οποίο ανασύρθηκαν. Στο συμπέρασμα αυτό καταλήγουμε από τα παρακάτω:
Κάτω από κάθε νεκρό υπάρχει ένα άσπρο υπόθεμα για τον καθένα και δεν υπάρχουν πουθενά τριγύρω άλλα υποθέματα για τυχόν άλλους που θα βρίσκαν στην εκταφή.
Θεωρούμε αδιανόητο το να ξανάβαν τους νεκρούς στον βόθρο όπου τους βρήκαν. Ο σεβασμός προς τους νεκρούς (στο να μην τους έχουν στο χώμα αλλά σε υπόθεμα) μαρτυρά ότι δεν θα τους έθαβαν στον ίδιο βόθρο. Τον ίδιο σεβασμό διαπιστώνουμε παρόλο την ομαδική ταφή και στην περίφραξη που έχουν κάνει η οποία φαίνεται στην άλλη φωτογραφία που φέραμε στο φως πριν λίγο καιρό.
Από τα συμφραζόμενα παραπάνω καταλαβαίνετε ότι ένα άλλο συμπέρασμα στο οποίο καταλήξαμε είναι πως η πρώτη φωτογραφία δείχνει το σημείο όπου θάφτηκαν οι 8 νεκροί της Ασβεσταριάς.
Όπως αναφέραμε από την γωνία λήψης της φωτογραφίας με τους νεκρούς το σημερινό Ηρώο ειναι στο σημείο μεν της Ασβεσταριάς αν και απέχει μερικά μέτρα από το σημείο στο οποίο έγινε η ταφή τους όταν τους έβγαλαν από τον βόθρο.
Οποιοσδήποτε έχει παραπάνω γνώσεις, πληροφορίες και στοιχεία για την ανάσυρση των νεκρών της Ασβεσταριάς που ίσως να μην γνωρίζουμε ας επικοινωνήσει μαζί μας.
Αναβάθμιση (update)
Φωτογραφία με τους συγγενείς των θυμάτων να μοιρολογούν στο σημείο όπου θάφτηκαν οι νεκροί.
Αναβάθμιση (update)
Φωτογραφία με τους συγγενείς των θυμάτων να μοιρολογούν στο σημείο όπου θάφτηκαν οι νεκροί.
Σχετικά άρθρα
