Ο Πολυανής Παρθένιος Γκόλιας

Παρθένιος γεννήθηκε στη Σιάτιστα στα τέλη του 19ου αιώνα, ανατράφηκε με [άκρα ευσέβεια] από τη μητέρα του, της οποίας ο σεβασμός στους θρησκευτικούς λειτουργούς ήταν υπόδειγμα στους συμπολίτες της. Αυτή131, όταν πέρασεν από τη Σιάτιστα ο άγιος Κοσμάς, επικεφαλής άλλων γυναικών

τον συνόδευσε έως τον Ασπρόκαμπο132 μεταβαίνοντα στα Γρεβενά. Με τέτοια αισθήματα μεγάλωσε τον Παρθένιο, ο οποίος μικρός παρακολουθούσε τους ιερείς στους αγιασμούς, στις λειτουργίες στα εξωκλήσια, στα υψώματα133 και [τα Σάββατα και τις παραμονές των μεγάλων εορτών] μάζευε λειτουργιές από τα σπίτια του ιερέα134 που τον είχε κοντά του. Αυτός δε ήταν ο Παπαχατζής Βασίλειος, πολύ σεβάσμιος ιερεύς, στον οποίο και έτρεφεν άπειρο σεβασμό ο Παρθένιος σε όλη τη ζωή του. Όταν μεγάλωσε, πήγε στην ιερά Μονή του Αγίου Νικάνορος στη Ζάμπουρντα, όπου και πήρε τον πρώτο βαθμό της ιεροσύνης. Όταν κατόπιν έγινεν αρχιερέας και έρχονταν για λίγες μέρες στη Σιάτιστα,

οι συμπολίτες του τον περιέβαλλαν με σεβασμό έκδηλο και αγάπη άπειρη, που ο Σισανίου αρχιερέας Αθανάσιος Πολέμης, ο από Κώου <1893-1900>, παρατήρησεν αυτό και μια μέρα μου είπεν: «αν ήμουνα εγώ στη θέση του Παρθενίου, θα αποφάσιζα να ιδιωτεύσω στη Σιάτιστα· και έτσι εγώ μεν θα έφερνα τον τίτλο του αγίου Σισανίου, αλλ’ ο Παρθένιος θα δέχονταν τις αρχιερατικές τιμές». Και είχε δίκαιο. Πλην, στον Παρθένιο δεν περνούσαν από το κεφάλι του τέτοιες αποφάσεις. Ο Παρθένιος ήθελε κίνηση, ήθελε ζωή με δράση. Εκείνο που πολύ μισούσεν ήταν η αδράνεια.

Ο Παρθένιος είχεν ετοιμότητα πνεύματος, πατριωτισμό άδολο, αγάπη στη γενέτειρά του απαράμιλλη και ασύγκριτη στην Ελλάδα του, αφοσίωση στην οικογένειά του, εμμονή στα πάτρια, που δεν ήθελε να μετακινούνται, όταν έβλεπεν ότι καλώς έκειντο.

Στους οικείους δεν επέτρεπε να αλλάζουν τη μορφή του σπιτιού του και απαιτούσε να διατηρούν τα πράγματα όπως τα παρέλαβαν από τους προγόνους τους. Όταν τα βλέπω, μου έλεγεν, όπως τα έχω γνωρίσει μικρός, το (608) κάθε ένα κάτι μου λέγει και κάθε γωνιά του σπιτιού μού θυμίζει κάτι και η καρδιά μου γεμίζει από συγκίνηση φέρνοντας στο νου μου τα παιδιακίσια μου χρόνια. Το σπίτι του είναι κτισμένο στη συνοικία «Γκαράδικα», στο ρίζωμα του λόφου στην κορυφή του οποίου είναι κτισμένη η εκκλησία της Αγίας Τριάδος και του οποίου τα ριζώματα αρχίζουν από τη Μπάρα, διευθύνονται στα 3 Πηγάδια και φτάνουν στον Κατούρα και ολίγο τι παρακάτω.

Όταν ο Παρθένιος έρχονταν στη Σιάτιστα, ευχαριστούνταν να μένει στο απάνω δωμάτιο, που είχε τα παράθυρα στο δρόμο και βρίσκονταν σε ύψος αρκετό. Κάμναμε πρόχειρο γραφείο τα παράθυρα και εκεί γράφαμε την αλληλογραφία στους φίλους του, και είχε αρκετούς. Τι τα θέλετε, άμα αυτόν τον άνδρα τον γνωρίζατε, δεν μπορούσατε παρά να τον αγαπήσετε και <να> τον εκτιμήσετε. Ήταν όλος ειλικρίνεια, αγάπη στη μεγάλη και μικρή πατρίδα, αφιλοκέρδεια, φιλανθρωπία και γράμματα ολίγα. Σε κάθε επίσκεψή του στη Σιάτιστα ήθελε να κάμει κάτι το καλό. Έκαμε τη στέρνα στον Άγιο Δημήτριο, έκαμε με έξοδά του τις εικόνες στο εικονοστάσι του σολέα135 στον ίδιο ναό, εδώρησεν ιερά άμφια για τους ιερείς του ιδίου ναού, επιδιόρθωσε το δρόμο από τον Κατούρα έως τον Μπούνο. Είχε δε σκοπό να κάμει και ένα διτάξιο δημοτικό σχολείο στον Μπούνο, για να απαλλάξει από τα ψύχη και τα πάγη (τους πάγους) του χειμώνα [τα μικρά <παιδιά>], που υποφέρουν, γιατί αναγκάζονται να πηγαίνουν στο κοινό σχολείο πολλά χωρίς παπούτσια και παλτό. Το χρήμα που χρειάζονταν το είχε έτοιμο και είχε γράψει σε δυο συμπολίτες του την απόφασή του ζητούντας και τη γνώμη τους. Δυστυχώς, εκείνοι τον (609) απέτρεψαν, γιατί είχαν κατά νου να του υποβάλουν <την ιδέα για> την εκτέλεση άλλου έργου, χρησιμοτέρου ίσως, σύμφωνα με τη γνώμη τους. Πλην, στο μεταξύ ήλθεν ο θάνατός του και ματαιώθηκε η εκτέλεση της καλής του Παρθενίου πρόθεσης και η Σιάτιστα ζημιώθηκε.

Τον Παρθένιο η Μ<εγάλη> Εκκλησία διόριζεν εις επαρχίες που χρειάζονταν θάρρος και γροθιά και όχι πένα και σοφία. Ο Παρθένιος έδωκε το πρώτο πλήγμα στη Σαρακοστή, την εποχή της Κατοχής 1941-44136, που δεν υφίστατο κατ’ ανάγκη Σαρακοστή, διότι ο κόσμος δεν έτρωγε ό,τι του επέτρεπαν οι κανόνες της θρησκείας, αλλ’ ό,τι μπορούσε να βρει και να αγοράσει. Στην ανάγκη και στην ανώτερη βία επιτρέπεται η παράβαση των θρησκευτικών κανόνων. Τούτο είχε συστήσει ο Παρθένιος στα 1914

[στο Σιδηρόκαστρο] κατά τον Ευρωπαϊκό Πόλεμο. Την εποχή εκείνη η τιμή των φασουλιών είχε φθάσει τις 10-15 δραχμές την οκά. Ο κόσμος στενοχωριούνταν πώς θα περνούσε τη Σαρακοστή με την τρομερή αυτή ακρίβεια. Ο Μητροπολίτης, βλέποντας τη στενοχώρια του ποιμνίου του, βγήκε μια Κυριακή φορεμένος τα αρχιερατικά του άμφια στην ωραία Πύλη του Αγίου Γεωργίου του Διμίρ–Ισάρ137 και αντί παντός άλλου παραινετικού λόγου είπε στο ποίμνιό του τα εξής: «Αγαπητοί Χριστιανοί, η τιμή των οσπρίων υψώθηκε πολύ και αισθάνομαι τη δυσκολία που έχετε, διότι σκέπτεστε ότι δεν θα μπορέσετε να προμηθευθείτε όσπρια, τα οποία είναι η κυρία τροφή των χριστιανών τη Σαρακοστή. Αλλ’ αφού τόσο υψώθηκε η τιμή τους, (610) εγώ σας επιτρέπω αυτή τη Σαρακοστή να μη νηστεύσετε διόλου»· και έτσι καθησύχασε τις συνειδήσεις των Χριστιανών. Πριν κλείσομε την βιογραφία του καλού τούτου ποιμένος, θεωρούμε επιβεβλημένο να δώσομε το λόγο στον χρονογράφο της «Μακεδονίας»Σταμ.Σταμ.

138 αντιγράφοντες όσα εκείνος περί Παρθενίου δημοσίευσε στο φύλλο της 5 Ιουνίου 1944.

132 Ασπρόκαμπος, χωριό του Νομού Γρεβενών· υπάγεται στο Δήμο Γρεβενών.

133 Ύψωμα, μικρό κομμάτι από το πάνω μέρος του πρόσφορου / λειτουργιάς που έχει ευλογηθεί από τον ιερέα και το οποίο δίδεται σε εορτάζοντα ή σε αυτόν για τον οποίο γίνεται η θεία λειτουργία. Πάνω στο κομμάτι αυτό υπάρχει ανάγλυφο το αποτύπωμα της σφραγίδας με την οποία σφραγίζομε το άψητο ακόμα πρόσφορο. Εδώ, όμως, εννοεί μια συνήθεια του τοπου μας, κατά την οποία ο ιερέας επισκέπτεται το σπίτι που γιορτάζουν -συνήθως τα αρσενικά μέλη- και διαβάζει ευχή κόβοντας τελετουργικά πρόσφορο, «σηκώνει ύψωμα». Για να γίνει αυτό, οι εορτάζοντες προσκαλούν τον ιερέα στέλνοντάς του κρασί και πρόσφορο / λειτουργιά. 134 Από τα σπίτια της ενορίας του ιερέα

135 Του τέμπλου, βλέπε Δάρδας A.Ν., Ο Μητροπολιτικός Ναός του Αγίου Δημητρίου Σιάτιστας, σελ. 144. 136 Το σχόλιο του Φ.Ζ. για τη Σαρακοστή της Κατοχής δεν είναι λάθος, έρχεται, συνειρμικά με την αναφορά της στάσης του Παρθένιου σε προγενέστερα χρόνια και σε ανάλογες δύσκολες καταστάσεις (μέρες του 1ου Παγκοσμίου / Ευρωπαϊκού Πολέμου 1914-1918), ως καθησυχασμός των συνειδήσεων των χριστιανών. 137 Διμίρ-Ισάρ (Δεμίρ-Ισσάρ), το Σιδηρόκαστρο του Νομού Σερρών· υπάγεται στο Δήμο Σιδηροκάστρο

138 Σταμ.Σταμ., Σταμάτης Σταματίου (1881-1946). Γεννήθηκε στη Ναύπακτο, όπου τέλειωσε τις γυμνασιακές του σπουδές. Ασχολήθηκε με το Ευθυμογράφημα, διαθέτοντας πηγαίο χιούμορ, εμπνευσμένο από τη ζωή του χωριού. Οι Ιστορίες του χωριού εκδόθηκαν σε βιβλίο το 1946 και γνώρισαν πολλές εκδόσεις.