Το σίδερο με κάρβουνο

Την εποχή που το ηλεκτρικό ρεύμα δεν είχε μπει ακόμα στις ζωές μας οι περισσότερες δουλειές μέσα στο σπίτι απαιτούσαν πολλαπλάσιο κόπο και χρόνο σε σχέση με σήμερα.

Στον καιρό του λαδοφάναρου για το σιδέρωμα χρησιμοποιούσαν το παλιό σίδερο του κάρβουνου, που έμεινε στην ιστορία με την ονομασία “βαποράκι” επειδή το μπροστινό μέρος του ήταν μυτερό και θύμιζε πλώρη καραβιού.

Το “βαποράκι” ήταν αρκετά βαρύ και το καπάκι του με τη λαβή άνοιγε από πάνω, ώστε να τροφοδοτείται το εσωτερικό του με κάρβουνο. Συνοδευόταν συνήθως από μια σχάρα-βάση, όπου το ακουμπούσαν.

Υπάρχει και παλαιότερος τύπος, ένα σίδερο συμπαγές, που δεν έπαιρνε κάρβουνα, αλλά το ζέσταιναν στη φωτιά.

Υπήρχε και πιο πρωτόγονος τρόπος σιδερώματος, που τον αναφέρει ο ποιητής Νίκος Καβαδίας “Μαραμπού” στη “Βάρδια”. Οι ναυτικοί, λέει, σιδέρωναν τα ρούχα τους με ένα μπουκάλι ζεστό νερό.

Μια από τις πλέον κοπιαστικές ήταν το σιδέρωμα. Οι νοικοκυρές χρησιμοποιούσαν μια βαριά σιδερένια κατασκευή με κούφιο εσωτερικό και ίδιο σχήμα με το σύγχρονο ηλεκτρικό σίδερο σιδερώματος.

Κάποιοι το έλεγαν βαποράκι, λόγω του σχήματος του μπροστά, που μοιάζει με πλώρη από καράβι.

Αυτά το σίδερο λειτουργούσε με κάρβουνα που έπαιρναν από το τζάκι ή τη σόμπα. Κι αν το χειμώνα τα κάρβουνα αφθονούσαν, το καλοκαίρι έπρεπε ν' ανάψουν φωτιά επί τούτου, ή να περιμένουν την ώρα του μαγειρέματος για να πάρουν από την παραστιά τους.

Γέμιζαν το εσωτερικό του, το άφηναν να πυρώσει λίγο και μετά, με πολύ προσοχή, σιδέρωναν. Μάλιστα όπως μας περιέγραψε ο παλαιοπώλης Βαγγέλης Κρασαγάκης, στο κατάστημα του οποίου βρήκαμε το σίδερο των φωτογραφιών μας, το σιδέρωμα γινόταν με εναλλαγή κινήσεων πάνω στο ύφασμα αλλά και στον αέρα. 

Οι γυναίκες πατούσαν το σίδερο στο ρούχο και μετά το πήγαιναν πέρα δώθε ώστε με το ρεύμα που έκαναν από την κίνηση τους να φουντώνουν τα κάρβουνα στο εσωτερικό του και να μη σβήνουν. Κι επειδή οι κινήσεις αυτές ήταν απότομες για να μη "βγάλουν" το χέρι τους, κι έχουν ατύχημα, τοποθετούσαν το ελεύθερο χέρι κάτω από τη μασχάλη του χεριού που κρατούσε το σίδερο κι έτσι το συγκρατούσαν γερά.

Όπως φαντάζεστε η όλη διαδικασία ήταν μεγάλη ταλαιπωρία.

Έχει ενδιαφέρον επίσης να πούμε πως ακόμα και τότε τα σίδερα, παρότι όλα λειτουργούσαν με κάρβουνο και είχαν φτιαχτεί από σίδερο, είχαν κάποιες λεπτομέρειες που τα έκαναν πιο ακριβά ή πιο φθηνά.

Διακοσμητικά, όπως η λαβή για να κλείνει το σίδερο, το χερούλια για να το πιάνεις αλλά και η βάση που πατούσε, για να μην κάψει το σημείο που το άφηναν, έκαναν τη διαφορά και προσδιόριζαν την αξία της συσκευής.

Όταν τα βαριά αυτά σίδερα αντικαταστάθηκαν από τη ηλεκτρικά πολλοί τα αξιοποίησαν ως διακοσμητικά στα σπίτια τους.

Υπήρξαν και εποχές που τα έβαφαν χρυσά, ασημί ή με άλλο χρώμα ταιριαστό στη διακόσμηση του σπιτιού. Σήμερα η τάση είναι να παραμένουν στο φυσικό χρώμα της σκουριάς που ο χρόνος τους έχει επιφέρει.