Άγιος Φανούριος

Ο Άγιος Φανούριος είναι άγιος της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Η ιστορική ύπαρξή του αγνοήθηκε μέχρι και τον 14ο αιώνα, οπότε και ενευρέθη εικόνα του, στο νησί της Ρόδου. Σύμφωνα με την εικόνα του, ο άγιος ήταν νεαρός στρατιώτης ο οποίος υπέστη 12 μαρτύρια. Υπάρχει επίσης η υπόθεση από ερευνητές ότι ο άγιος συγχέεται με τον Άγιο Γεώργιο, καθώς η εικόνα φαίνεται να έχει αρκετές ομοιότητες με αυτή του Αγίου Γεωργίου.

Από την εύρεση της εικόνας θεωρείται προστάτης του νησιού της Ρόδου. Γρήγορα μάλιστα η φήμη του ως αγίου απλώθηκε στα Δωδεκάνησα, την Κύπρο, την Κρήτη, τη Χίο, τη Λέσβο, την Πάτρα και τον υπόλοιπο ελληνικό χώρο. Σήμερα υπάρχουν πολλές εκκλησίες κτισμένες στο όνομά του. Γιορτάζεται στις 27 Αυγούστου.

Η παρετυμολογική παρήχηση του ονόματός του με το φαίνω: φανερώνω τον έκανε δημοφιλή στη λαϊκή παράδοση για την φανέρωση χαμένων ανθρώπων, ζώων ή πραγμάτων. Γι’αυτό στις εικόνες παριστάνεται να κρατά στο χέρι αναμμένο κερί.Οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί φτιάχνουν μια νηστίσιμη πίτα την εορταστική του ημέρα, την φανουρόπιτα, για να τους φανερώσει ο άγιος απολεσθέντα αντικείμενα, την τύχη των ανύπανδρων κοριτσιών ακόμα και εργασία στους ανέργους και διάφορα άλλα. Η πίτα είναι μικρή και στρογγυλή, καθώς και όσο την φτιάχνουν έχουν μια λαμπάδα αναμμένη. Γίνεται με εννέα υλικά, νηστίσιμα και αφού διαβαστεί και κοπεί σε σαράντα κομμάτια μοιράζεται στους πιστούς.

Μολονότι ο βίος του Αγίου Φανουρίου δεν έχει καμία σχέση με τη θεατρική τέχνη, ο Άγιος Φανούριος είναι ο Άγιος Προστάτης των Καραγκιοζοπαιχτών, ακριβώς επειδή τους "φανερώνει" δουλειές. Υπήρχε και λάβαρο του Πανελλήνιου Σωματείου Θεάτρου Σκιών με τον Άγιο Φανούριο, το οποίο λάβαρο δυστυχώς δεν διασώζεται σήμερα, παρά μόνο σε μεταπολεμικό ασπρόμαυρο φωτογραφικό υλικό με τους παλιούς καραγκιοζοπαίχτες Νίκο Ζαβραδινό, Κώστα Μάνο, Τάκη Μελλίδη, Μήτσο Μώρο, Ανδρέα Νικητόπουλο και Σωτήρη Σπαθάρη. Ο τελευταίος εικονίζεται καθιστός κάτω από το λάβαρο.

Δυστυχώς για τη ζωή του Αγίου Φανουρίου, δεν σώζονται γραπτές αναφορές. Όλα όσα γνωρίζουμε είναι υποθέσεις που πηγάζουν από μια εικόνα του που βρέθηκε τον 14ο με 15ο αιώνα μ.Χ. στη Ρόδο, όταν βρισκόταν υπό την κατοχή των Αγαρηνών. Οι Αγαρηνοί αποφάσισαν να ξαναχτίσουν τα τείχη της πόλης, που βάρβαρα κατέστρεψαν και κατεδάφισαν στον πόλεμο λίγα χρόνια πριν. Άρχισαν λοιπόν να στέλλουν εργάτες έξω απ’ το νότιο μέρος του φρουρίου και να μαζεύουν πέτρες απ’ τα μισογκρεμισμένα σπίτια των κατοίκων, για να ξαναφτιάξουν τα νέα και ισχυρά τείχη της πόλης τους. Κατά τη διάρκεια των εργασιών αναστύλωσης των τειχών της πόλης, βρέθηκε στα χαλάσματα του νοτίου τμήματος του φρουρίου ένας μισογκρεμισμένος ναός γεμάτος παλιές εικόνες. Οι περισσότερες ήταν τόσο φθαρμένες που δεν ξεχώριζαν ούτε οι μορφές των Αγίων ούτε επίσης και τα γράμματα, που είχανε επάνω τους.

Μια μόνο καταπληκτική εικόνα ξεχώριζε απ’ όλες, που ο χρόνος δεν την άγγιξε και παρίστανε ένα νέο, ντυμένο με ρωμαϊκή στρατιωτική ενδυμασία, κρατώντας στο αριστερό του χέρι έναν σταυρό και στο δεξί μία λαμπάδα. Εκτός από τη μορφή του Αγίου, στην εικόνα υπήρχαν και δώδεκα παραστάσεις που απεικόνιζαν τα μαρτύρια που υπέστη από τους Ρωμαίους. Έτσι μάθαμε ότι ὁ Άγιος μαρτύρησε σε μικρή ηλικία. Από την σφοδρότητα των μαρτυρίων που υπέστη, όπως φαίνονται στις δώδεκα απεικονίσεις, συμπεραίνουμε ότι πρέπει να έζησε και να μαρτύρησε γύρω στον 2ο με 3ο αιώνα μ.Χ., σε μια περίοδο που οι διωγμοί των Χριστιανών ήταν ανελέητοι. Ακόμη από τις παραστάσεις της Ιεράς Εικόνος, συμπεραίνουμε ότι ὁ Άγιος είναι μεγαλομάρτυρας αφού υπέμεινε πολλά και απάνθρωπα μαρτύρια. Ένα άλλο συμπέρασμα πηγάζει από την ενδυμασία του Αγίου καθώς φαίνεται να φορά ρωμαϊκή στρατιωτική στολή. Αυτό σημαίνει ότι ήταν μορφωμένος για να κατέχει αυτή τη θέση. Ακόμη ο Άγιος Φανούριος, πρέπει να ήταν Ελληνικής καταγωγής, όπως προκύπτει από το όνομά του. Ο τότε Μητροπολίτης της Ρόδου Νείλος, επειδή στην Ιερά Εικόνα το όνομα του αγίου ήταν φθαρμένο έδωσε στον άγνωστο αυτό άγιο το όνομα Φανούριος. Ο επίσκοπος Νείλος, τελικά αναστήλωσε τον ναό στον οποίο βρέθηκε η εικόνα και την τοποθέτησε εκεί.

Το χτίσιμο του ναού.

Ο Μητροπολίτης της Ρόδου Νείλος έστειλε αμέσως αντιπροσωπεία στον ηγεμόνα του νησιού και τον παρακάλεσε να του δώσει άδεια για ν’ ανακαινίσει την εκκλησία. Όταν όμως ο ηγεμόνας αρνήθηκε, τότε ο Μητροπολίτης μετέβη ο ίδιος προσωπικά στην Κωνσταντινούπολη και κατόρθωσε να εξασφαλίσει απ’ τον Σουλτάνο την άδεια που ζητούσε. Επέστρεψε σύντομα στη Ρόδο κι αναστήλωσε το ναό ακριβώς στην παλιά του θέση, έξω από τα τείχη. Ο ναός σώζεται ως τα σήμερα και αποτελεί από τότε ιερό προσκύνημα όλων των Χριστιανών.

ΑΠΟΛΥΤΙΚΙΟΝ

Ἦχος δ΄. Ταχὺ προκατάλαβε

“Οὐράνιον ἐφύμνιον, ἐν γῇ τελεῖται λαμπρῶς, ἐπίγειον πανήγυριν νῦν ἑορτάζει φαιδρῶς, ἀγγέλων πολίτευμα· ἄνωθεν ὑμνῳδίαις εὐφημοῦσι τοὺς ἄθλους, κάτωθεν Ἐκκλησίᾳ τὴν οὐράνιον δόξαν·

ἣν εὗρες πόνοις καὶ ἄθλοις τοῖς σοῖς  Φανούριε ἔνδοξε”.

ΑΠΟΛΥΤΙΚΙΟΝ

Ἦχος δ΄. Βασίλειον διάδημα.

Φρουρόν καί προστάτην σε, ἡ Ἐνορία ἡμῶν, ὡς δῶρον κατέχουσα τήν προσφοράν τῶν πιστῶν, ὑπέρ τῶν ψυχῶν ἡμῶν. Ἡ σεπτή εἰκών σου, ἐκ Μάκρης τῆς Ἀσίας, εὑροῦσα οἶκον νέον, τήν Ἐκκλησίαν ταύτην. Καί νῦν Φανούριε ἀθλητά, πρέσβευε τοῦ σωθῆναι ἡμᾶς.