Στάρτσοβο
Οικισμοί: Στάρτσοβο
Το Στάρτσοβο (Στάρτσεβο ή Στάρτσοβο) είναι οικισμός στη Βουλγαρία. Βρίσκεται στο δήμο Πετριτσίου στην επαρχία Μπλαγκόεβγκραντ. Το υψόμετρο του Σταρτσόβου είναι 234 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας και υπάρχουν 624 κάτοικοι.
Στο χωριό βρίσκεται ο Ιερός Ναός Αγίου Μηνά, στον οποίον κάθε χρόνο πραγματοποιείται θεία λειτουργία στα ελληνικά.
Στα περίχωρα του Σταρτσόβου έχουν βρεθεί ίχνη νεολιθικών οικισμών, θρακικοί τύμβοι (ακόμη ανεξερεύνητοι), Ελληνικοί οικισμοί κ.λπ.
Ο πολιτισμός Στάρτσεβο, ενίοτε μέλος ενός μεγαλύτερου πολιτισμικού συνόλου γνωστό ως πολιτισμός Στάρτσεβο-Κόρος-Κρις είναι αρχαιολογικός πολιτισμός της νοτιοανατολικής Ευρώπης, που χρονολογείται στη νεολιθική περίοδο περ. 5500 έως 4500 π.Χ (σύμφωνα με άλλη πηγή, μεταξύ του 6200 και 5200 π.Χ)
Το χωριό αναφέρεται στα οθωμανικά μητρώα του XVI-XVII αιώνα με το όνομα Ιστάρχεβα. Σύμφωνα με φορολογικό βιβλίο του 1570, στο χωριό κατοικούν 112 χριστιανικά νοικοκυριά.
Το 1848, χτίστηκε στο χωριό η εκκλησία του Αγίου Μηνά.
Ο Alexandre Sinve («Les Grecs de l'Empire Ottoman. Etude Statistique et Ethnographique»), έγραψε το 1878 ότι στο Στάρτσοβο της Επισκοπής Μελένικου ζούσαν 380 Έλληνες. Στην «Εθνογραφία των Βιλαετίων Αδριανούπολης, Μοναστηρίου και Θεσσαλονίκης», που δημοσιεύτηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1878 και αντικατοπτρίζει τις στατιστικές του ανδρικού πληθυσμού του 1873, το Στάρτσοβο αναφέρεται ως χωριό με 93 νοικοκυριά με 35 μουσουλμάνους και 265 Χριστιανού κατοίκους.
Απαρχή των δεινών, για τον ελληνικό πληθυσμό της περιοχής, αποτελεί το βουλγαρικό σχίσμα (1870). Βούλγαροι κομιτατζήδες, πραγματοποιούσαν τακτικές εφόδους στα ελληνικά χωριά, προκειμένου να τα εκβουλγαρίσουν, συνήθως με βίαιο τρόπο.
Το χωριό Στάρτσοβο, υπήρξε ένα απ΄τα χωριά του μακεδονικού βορρά, που αντιστάθηκε, για να διατηρήσει ανέπαφο τον ελληνικό του χαρακτήρα. Τη στάση αυτή την πλήρωσε, με δολοφονίες χωρικών, απ' τα κομιτατζίδικα στίφη. Οι Σταρτσοβίτες όμως δεν λύγισαν και πέρασαν στην αντεπίθεση, με τη δημιουργία ένοπλών ομάδων αυτοάμυνας, τα δύσκολα χρόνια του Μακεδονικού Αγώνα (1870 - 1908).
Σύμφωνα με τον Στέφαν Βέρκοβιτς («Τοπογραφικό-Εθνογραφικό Σκίτσο της Μακεδονίας»), το 1889 υπήρχαν στο Στάρτσοβο 95 χριστιανικά νοικοκυριά, με 642 κατοίκους.
Το 1891, ο Γκεόργκι Στρέζοφ έγραψε για το χωριό:
Στάρτσοβο, ΒΑ του Πετριτσίου, 2 ώρες μακριά. Βρίσκεται στη γωνία που σχηματίζουν η Στρούμα και η Στρούμιτσα. Ελώδες περιβάλλον με υπέροχα λιβάδια. Μια εκκλησία όπου διαβάζουν Ελληνικά και ένα Ελληνικό σχολείο με 23 μαθητές. Ο αριθμός των σπιτιών είναι 130."
Σύμφωνα με τις στατιστικές του Vasil Kanchov, μέχρι το 1900, το Στάρτσοβο ήταν Χριστιανικό χωριό. Σε αυτό κατοικούν 620 Χριστιανοί.
Ο Έλληνας ιερέας και δάσκαλος με τα παιδιά από το σχολείο στο Στάρτσεβο.
Το χωριό είναι πλήρως υπό την επιρροή του ελληνισμού και είναι ένα από τα βορειότερα και πιο επίμονα ελληνικά χωριά της Μακεδονίας.
Σύμφωνα με τα στατιστικά στοιχεία του γραμματέα της Βουλγαρικής Εξαρχίας, Ντιμίταρ Μίσεφ, το 1905, ο πληθυσμός του Στάρτσεβο αποτελούνταν από 920 πατριαρχικούς Έλληνες. Στο χωριό λειτουργεί 1 δημοτικό ελληνικό σχολείο με 2 δασκάλους και 25 μαθητές. Οι κάτοικοι του χωριού δρού κατα τον Μακεδονικό Αγώνα πολεμώντας με τα βουλγαρικά αποσπάσματα των VMORO και VMOK.
Τον Δεκέμβριο του 1904, η ομάδα του Ντόντσο Ζλάτκοφ επιτέθηκε στο χωριό και ανάγκασε τους χωρικούς να παραδώσουν τους Έλληνες δασκάλους Φωτεινή Παπαδημητρίου και Αντώνη Πλούμη. Ωστόσο, το χωριό σώθηκε με την επέμβαση οθωμανικών τμημάτων.
Στις 5 Ιουλίου 1905, η ομάδα του Πετρόφ εισέβαλε στο Στάρτσοβο και σκότωσε τους άρχοντες του χωριού. Μετά από αυτή την επίθεση, ο Θεοδόσιος Γιάντσιος οργάνωσε ένα τοπικό Ελληνικό απόσπασμα, το οποίο περιλάμβανε τους: Δημήτριος Σμηλιάντης, Παντελής Κυριάκου, Άγγελος Πασχάλης, Δαβίδ Βακουφτσης, Πέτρος Μπογορίτσης και Ηλίας Μπογορίτσης από το Στάρτσοβο, καθώς και τον Ιωάννη Μπελεβεσλή, Πέτρος Περίγγος, Ιωάννης Ραφτόπουλο και Νικόλαο Καπετανόπουλο από την Βέτρινα. Ο Γιάντσιος ήρθε σε επαφή με το ελληνικό προξενείο των Σερρών, το οποίο τον προμήθευε με όπλα. Η ομάδα του Γιάντσιος έδρασε λειτούργησε στο Μελένικο, Νευροκόπο, Σιδηρόκαστρο και σε άλλα μέρη της περιοχής μας μέχρι τους Βαλκανικούς Πολέμους.
Το ακαδημαϊκό έτος 1896-1897 Έλληνας δάσκαλος στο Στάρτσοβο ήταν ο Γάιος Λαζάρου. Από τις 13 Νοεμβρίου 1901 έως το 1911, ελληνική δασκάλα στο Στάρτσοβο ήταν η Φωτεινή Παπαδημητρίου, βοηθούμενη από τη μητέρα της Ευδοκία, η οποία γνώριζε και τη βουλγαρική γλώσσα.
Το 1908, ο Έλληνας καπετάνιος Νικόλαος Γκούσιος έγινε δάσκαλος στο Στάρτσοβο.
Το 1912, κατά τη διάρκεια του Βαλκανικού Πολέμου, ο βουλγαρικός στρατός μπήκε στο χωριό και το έκαψε.
Τον Ιούλιο του 1913, το Στάρτσοβο απελευθερώθηκε από τον Ελληνικό Στρατό.
Τον Ιούλιο του 1913 το Στάρτσοβο ήταν έδρα του6ου Λόχου του 2ου Τάγματος του 1ου Συντάγματος Πεζικού.
Ημερήσια Διαταγή 6ου Λόχου 2ου Τάγματος 1ου Συντάγματος
Ημερήσια Διαταγή 6ου Λόχου 2ου Τάγματος 1ου Συντάγματος
Με την Συνθήκη του Βουκουρεστίου, το χωριό έπεσε στα βουλγάρικα χέρια. Οι Έλληνες κάτοικοί του μετανάστευσαν στην Ελλάδα.
Οι ελληνικές αρχές τους έβαλαν σε πλοίο και τους κατεύθυναν σε ελώδεις περιοχές στην περιοχή της Κατερίνης. Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού ξέσπασε σφοδρή θαλάσσια καταιγίδα. Αργότερα, στο νέο μέρος, σχεδόν όλοι παθαίνουν ελονοσία και πηγαίνουν πάλι βόρεια.
Μέρος των κατοίκων εγκαταστάθηκε στο χωριό Βέτρινα και ένα μικρό μέρος επέστρεψε ξανά στο Στάρτσοβο.
Από το 1913 έως το 1925, πρόσφυγες από το Σιδηρόκαστρο την Σέρρες, το Σταυροδρόμι, την Βυρώνεια), το Ακριτοχώρι και το Βαλτερό εγκαταστάθηκαν στο χωριό, καθώς και ορειβάτες από το Νικουντιν και το Ιγκράλιστε.
| Έτος | 1934 | 1946 | 1956 | 1965 | 1975 | 1985 | 1992 | 2001 | 2011 | 2015 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Κάτοικοι | 592 | 795 | 1049 | 917 | 762 | 814 | 798 | 685 | 577 | 580 |
Γεννήθηκαν στο Στάρτσοβο
Θεοδόσιος Γιάντσιος, Έλληνας Μακεδονομάχος οπλαρχηγός
Δημήτριος Σμηλιάντης, Έλληνας Μακεδονομάχος
Παντελής Κυριακού, Έλληνας Μακεδονομάχος
Άγγελος Πασχάλης, Έλληνας Μακεδονομάχος
Δαβίδ Βακουφτσής, Έλληνας Μακεδονομάχος
Πέτρος Μπογορίτσης, Έλληνας Μακεδονομάχος
Ηλίας Μπογορίτσης, Έλληνας Μακεδονομάχος
