Xρονικό των Σερρών του παπά-Συναδινού πρώτο μισό του 17ου αιώνα.

Ο Παπασυναδινός ή Συναδινός (Μελενικίτσι Σερρών, 21 Σεπτεμβρίου 1601 - ;) ήταν ορθόδοξος κληρικός του 17ου αιώνα, συγγραφέας του χρονικού των Σερρών.

Χρονικό των Σερρών

Συγγραφέας: Παπα-Συναδινός  

Γράφτηκε από τον παπα-Συναδινό που έζησε στις Σέρρες στο πρώτο μισό του 17ου αιώνα. Η ιστορική αφήγηση (μια σειρά ενθυμήσεων τοποθετημένων σε χρονολογική σειρά) διανθίζεται από ηθικοδιδακτικά σχόλια, αυτοβιογραφικά στοιχεία και άλλες πληροφορίες. Το κείμενο ελκύει το ενδιαφέρον για τον λαϊκό χαρακτήρα του, τη ζωντανή δημώδη γλώσσα και την αυθεντική αναπαράσταση της σερραϊκής κοινωνίας του πρώτου μισού του 17ου αιώνα.

Εισαγωγή

Ο συγγραφέας του Χρονικού των Σερρών

Για τον παπα-Συναδινό, συγγραφέα του Χρονικού των Σερρών, ξέρουμε πολύ λίγα πράγματα. Οι πληροφορίες που έχουμε γι’ αυτόν αντλούνται κυρίως από το έργο που έγραψε. Γιος ιερέα, γεννήθηκε το 1600 στο χωριό Μελικίτσι, δέκα χιλιόμετρα βόρεια της πόλης των Σερρών, όπου και εγκαταστάθηκε το 1615. Έλαβε μόρφωση στο σχολείο της Μητρόπολης Σερρών, χειροτονήθηκε ιερέας το 1622 και άρχισε να γράφει το χρονικό του το 1642, όταν κατέφυγε στο χωριό του, λόγω του θανατηφόρου λοιμού που έπληττε ολόκληρη την οθωμανική αυτοκρατορία από το 1641. Ταξίδεψε στο Άγιο Όρος και πιθανότατα στους Αγίους Τόπους. Δεν γνωρίζουμε πότε ακριβώς πέθανε, αλλά σίγουρα αυτό συνέβη μετά το 1646, αφού το όνομά του αναφέρεται σε έγγραφο της χρονιάς αυτής της μονής του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, κοντά στις Σέρρες. Κάποιοι μελετητές αναφέρουν ως πιθανή χρονιά θανάτου του το 1670 (Μερακλής & Κουζέλη 2007, 1718).

Το Χρονικό των Σερρών

Το έργο του παπα-Συναδινού σώζεται σε αυτόγραφο χειρόγραφο (κώδικας 153) της Μονής Κουτλουμουσίου του Αγίου Όρους και αποτελείται από έμμετρα και πεζά μέρη. Από αυτά ξεχωρίζουν ο έμμετρος «θρήνος» για την άλωση της Κωνσταντινούπολης και το πεζό Χρονικό των Σερρών (Περί τας Σέρρας, τί εσυνέβηκαν εις τους ανθρώπους...). Το κείμενο αποτελεί ιστορική αφήγηση, μια σειρά ενθυμήσεων τοποθετημένων σε χρονολογική σειρά, που διανθίζεται από ηθικοδιδακτικά σχόλια, αυτοβιογραφικά στοιχεία και άλλες πληροφορίες και καλύπτει τα έτη 1598-1642. Ο παπα-Συναδινός χρησιμοποιεί το βυζαντινό ημερολόγιο που εισήχθη από τη ΣΤ΄ Οικουμενική Σύνοδο της Κωνσταντινούπολης και θεωρεί ως αρχή του κόσμου (ημερομηνία δημιουργίας) το έτος 5508 π.Χ. Το έργο ανακαλύφθηκε από τον πολιτικό και μελετητή της μεσαιωνικής και νεότερης ελληνικής ιστορίας Σπυρίδωνα Λάμπρο στη Μονή Κουτλουμουσίου του Αγίου Όρους στα τέλη του 19ου αιώνα και, κατά μιαν άποψη, «αποτελεί το μεταβατικό σταθμό από το ημερολογιακό (σκόρπια αραδιαστά ενθυμήματα) στο σύντομο χρονικό» (Βαλέτας 1944, 31).

Η γλώσσα του έργου

Το Χρονικό των Σερρών είναι γραμμένο στην απλή καθομιλουμένη ελληνική γλώσσα εκείνης της εποχής, εμπλουτισμένη με πολλά τουρκικά δάνεια που είχαν εισρεύσει στη διάλεκτο των Σερρών, καθώς και αρκετούς τοπικούς ιδιωματισμούς.

Η αξία του έργου

Το κείμενο ελκύει το ενδιαφέρον για τον λαϊκό χαρακτήρα του, τη ζωντανή δημώδη γλώσσα και την αυθεντική αναπαράσταση της σερραϊκής κοινωνίας του πρώτου μισού του 17ου αιώνα. Θεωρείται πηγή πολύτιμων πληροφοριών για τη ζωή των υπόδουλων Ελλήνων κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, τις σχέσεις τους με τους Οθωμανούς, καθώς και την καταπίεση, τις αυθαιρεσίες και τις βιαιοπραγίες που συχνά διαπράττονταν εις βάρος τους. Μπορούμε, επίσης, να αντλήσουμε πληροφορίες για τη λειτουργία των θεσμών της τοπικής αυτοδιοίκησης των υπόδουλων ελληνικών πληθυσμών αλλά και την εκκλησιαστική τους οργάνωση.

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ

Αρπαγή της περιουσίας του Μεχμέτ Γιαζατζή (Ι, 14)

Το Χρονικό των Σερρών ξεκινά με ένα έμμετρο προοίμιο 191 στίχων, όπου ο συγγραφέας δηλώνει πως αποφάσισε να καταγράψει τα ιστορικά γεγονότα, προκειμένου να μη λησμονηθούν (παρ. 1-2)· θρηνεί για τον ξεπεσμό του γένους των Ελλήνων και την κατάντια της άλλοτε ένδοξης Κωνσταντινούπολης, παρακαλώντας τον Θεό να δείξει ευσπλαχνία και να την ελευθερώσει (παρ. 3-4).

Στο βιβλίο Ι ο συγγραφέας αφηγείται τις βιαιοπραγίες των Τούρκων εναντίον των χριστιανών· την ενθρόνιση και τον θάνατο διαφόρων αρχιερέων· γεγονότα της γέννησης, της εκπαίδευσης, του γάμου του, του θανάτου της κόρης του, της χειροτονίας του ως ιεροδιακόνου και στη συνέχεια ως ιερέα.

     Τῷ αὐτῷ χρόνῳ ὥρμησαν ὅλοι οἱ Τοῦρκοι κατὰ τοῦ Μεχεμὲτ Γιαζατζῆ καὶ

ἐχάλασαν τὰ σπίτιά του εἰς τὰς Σέρρας καὶ ἐδιαγούμισαν ὅλα του τὰ ὑπάρχοντα ἀπὸ

μικρὸν ἕως μέγα καὶ ἐτζάκισαν τὰ κεραμίδια ὅλα καὶ τοὺς στύλους ἔκοψαν καὶ τὰ σπί-

τια ἐκαταγρέμνησαν. Καὶ ἔτρεχαν Τοῦρκοι, Χριστιανοί, Ἑβραῖοι, Ὁγύφτοι, ἄνδρες

τε καὶ γυναῖκες ὡς καὶ τὰ μικρὰ παιδία καὶ ἐδιαγούμιζαν. Καὶ ὅποιος ἦτον || φρόνι-

μος καὶ δυνατὸς ἤπαιρνεν μεγάλα πράγματα καὶ τὰ καλὰ καὶ ὠφέλιμα, καὶ ὅποιος

ἦτον ὀλίγος εἰς τὴν γνῶσιν ἔπαιρνεν παπία, ὀρνίθια, σταφυλαρμία, πικμέζι, ἁρμία,

ψάθες, φουρκάλια, τζουκαλοπίνακα, καὶ ἄλλα ὡσὰν αὐτὰ ὅμοια καὶ χειρότερα, μόνον

νὰ στέκεσαι νὰ γελᾷς. Καὶ ἔτζι δὲν ἄφηκαν τίποτες, διότι δὲν ἦτον κανεὶς ὁποὺ νὰ μὴν

ἐπῆρεν τίποτες καὶ νὰ πάγῃ καὶ εἰς τὸ σπίτιν του ἀπὸ δύο καὶ τρεῖς καὶ πέντε βολές.

Ἡ αἰτία διατὶ ἦτον πεῖνα καὶ ὅλοι οἱ ἀγάδες καὶ οἱ προεστοὶ ἔδωσαν σιτάρι

εἰς τοὺς ψωμάδες, ἀμὴ αὐτὸς οὐ μόνον δὲν τοὺς ἔδωσεν, ἀλλὰ καὶ εἰς τὰ καράβια

πᾶσαν ἡμέραν ἔστελνεν· καὶ ἔτζι, ὡς καθὼς ἦταν εἰς τοὺς καφενέδες, ὥρμησαν ὅλοι οἱ

Τοῦρκοι εἰς τὸν κατὴ καὶ νὰ τὸν ηὕρισκαν τότες τὸν Μεχεμὲτ Γιαζατζὴ τὸν ἐτεπελέτι-

ζαν. || Καὶ ὁ κατὴς δὲν τοὺς ἔδωσεν θέλημα διὰ τὰ σπίτια νὰ τὰ χαλάσουν ἔσοντας

ὁποὺ δὲν ἦταν ὁ Μεχεμὲτ Γιαζατζὴς εἰς τὸ παρόν. Καὶ αὐτοὶ δὲν ἄκουσαν τὸν κριτὴν

καὶ ἔτζι, ὡς καθὼς ἦταν πολὺ πλῆθος, ἔκαμαν ἀλαλαγμὸν καὶ ὁρμῆσαν οἱ πάντες καὶ

τὰ ἐχάλασαν· καὶ μετὰ ταῦτα πάγει εἰς τὴν Πόλιν ὁ Μεχεμὲτ Γιαζατζὴς καὶ ἐξοδίασεν

πολλὰ ὡς νὰ κάμῃ τίποτες ἕνα δύο νομάτους ὁποὺ ἔδωσαν θέλημα καὶ δὲν ἔκαμεν τί-

ποτες καὶ ἐγύρισεν ἄπρακτος.

Πυρκαγιά στα εργαστήρια (Ι, 23)

Ο συγγραφέας αφηγείται το μεγάλο θανατικό που έπεσε στις Σέρρες· τις εκτελέσεις και βιαιοπραγίες των Τούρκων εναντίον χριστιανών· την άνοδο στον θρόνο του σουλτάνου Μουράτ, ο οποίος παρουσιάζεται ικανός και άξιος· τους θανάτους διαφόρων αρχιερέων, τους οποίους περιγράφει γλαφυρά· την ανάληψη της διοίκησης των Σερρών από τον «κυρ Δανιήλ»· τον θάνατο τριών ακόμη παιδιών του· την επίσκεψή του στο Άγιο Όρος.

     ζρλθ΄- Σεπτεβρίῳ λ΄, ξημερώνοντας τὴν Κυριακήν, ἐκάηκαν τὰ ἐργαστή-

ρια, καὶ ἐπίασεν ἡ φωτία ἀπὸ τοὺς χαλάτζηδες. Εἰς τὸ παπουτζίδικον τὸ ἐργαστήριν

ἔπιναν μερικοὶ ὁμοίως καὶ τιτοῦνι, καὶ ἀφόντις ἐδιάβηκαν, ἐκεῖ ὁποὺ εἶχαν τινάξει

τὸν λουλέ, δὲν εἶχεν σβύσει ἡ φωτία καὶ ἦτον βαμπάκι λίτρες γεμάτο τὸ ἐργαστήρι

 

καὶ διαβόλου πειρασμὸς πιάνει ἐκεῖνο τὸ βαμπάκι καὶ ἀνάφτει τὸ ἐργαστήρι. || Καὶ

καίονται ὅλα τὰ ἐργαστήρια τὰ χαλάτζικα ἀπὸ τὴν μίαν μερέαν καὶ ἀπὸ τὴν ἄλλη ἕως

κάτου ὡς τὸ σταρόφορον. Καὶ καίονται τὰ ἀπατζίδικα ὅλα ἀπὸ πάνου ἕως κάτου καὶ

ὅλος ὁ ἀραστὰς καὶ ὅλοι οἱ χρυσοσκουφάδες καὶ ὅλοι οἱ καζάζηδες τρογύρου τὸ μπε-

ζεστένι καὶ ἐσέβαινεν ἡ φλόγα ἀπὸ τὰ σιδεροπαράθυρα καὶ ἐκάηκαν τὰ χατίλια μό-

νον, ὁμοίως καὶ ὅλα τὰ ἐργαστήρια τῶν τακιατζήδων ἀπὸ τὴν μίαν ἄκρα ἕως τὴν

ἄλλην, καὶ οἱ σπαθάδες καὶ οἱ σιδεράδες ὡς τὴν ἄκρη τῶν κηροπουλάδων.

Καὶ πολλοὶ μερικοὶ δυνατοὶ ἐκείνην τὴν νύκτα ἐκέρδισαν κλέπτοντας, καὶ

τζακίζουντας ἐργαστήρια ἐδιαγούμιζαν. Καὶ τὸ ταχὺ δὲν ἐφαίνουνταν ποσῶς ποῦ καὶ

ποῦ ἦτον πᾶσα ἑνοῦ ἐργαστήρι, διότι δὲν ἔμεινεν λίθος ἐπὶ λίθον καὶ ἦτον ὅλον ἰσάδι.

Καὶ τότες νὰ ἐκοίταζες θρῆνος || καὶ κλαθμὸς καὶ ὀδυρμὸς πολὺς ὑπὸ πάντων, ἀνδρῶν

καὶ γυναικῶν καὶ παίδων· διότι ὅσα καὶ ἂν εἶχεν πᾶσα εἷς πολλὰ ἢ ὀλίγα, ὅλα τὰ

ὑστερήθηκαν οἱ ἄθλιοι καὶ ταλαίπωροι ἄνθρωποι, καὶ ἐχρεώθηκαν καὶ τὰ ἐφτίασαν τὰ

ἐργαστήρια καὶ τὸ χάρτζιν πάγει πέντε δίπλες περισσότερον, διατὶ ἦτον εἰς ἄκαιρον

καιρὸν καὶ δὲν εὑρίσκονταν κερεστὲς, καὶ ἐὰν καὶ εὑρίσκονταν παρὰ μικρόν, ἀλλὰ

ποῖος πρῶτα νὰ τὸ πάρῃ; Ὅμως πολλοὶ ἐπτώχυναν ἀπὸ τότες καὶ πλέον δὲν εἶδαν τὴν

ὑγείαν τους, ἕως τέλος τῆς ζωῆς τους.

Διωγμός του παπα-Συναδινού (Ι, 31)

Ο συγγραφέας συνεχίζει την αφήγηση γεγονότων: την καταστροφή της εκκλησίας του Ταξιάρχη από τους Τούρκους· τους θανάτους διαφόρων αρχιερέων, τους οποίους περιγράφει γλαφυρά· τη χειροτονία του ως λογοθέτη Σερρών και στη συνέχεια ως ιερέα σκευοφύλακα, η οποία προκαλεί αντιδράσεις· τη χειροτονία του ως σακελλάριου· τα έργα, τον χαρακτήρα και τον θάνατο του πατέρα του, Παπασίδερη· τις συκοφαντίες εναντίον του και τον αφορισμό του· το θανατικό που έπεσε στις Σέρρες· τον θάνατο του γιου του· την εκτέλεση του Μανόλη και της οικογένειάς του από τους Τούρκους· την περιπετειώδη ζωή και το άσχημο τέλος του Παπακυριαζή και του Παπαγεώργη· την πυρκαγιά στα εργαστήρια των Σερρών.

  

     Τῷ αὐτῷ χρόνῳ τὸν Φεβρουάριον μῆναν μὲ ἐδίωξαν ἐμένα τὸν Παπασυνα-

δινὸν ὅλοι οἱ Χριστιανοὶ καὶ ὅλη ἡ πολιτεία, μικροί τε καὶ μεγάλοι, ἀπὸ τὰς Σέρρας

καὶ ἀπὸ τὸ σπίτι μου καὶ ἀπὸ τὴν γυναίκα μου καὶ ἀπὸ τὰ παιδία μου καὶ ἀπὸ τὰ

ὑπάρχοντά μου καὶ ἀπὸ τὴν πατρίδαν μου. Καὶ σύνοδον ἔκαμαν καὶ μὲ ἔκριναν καὶ

μὲ ἔλεγαν· «Πλέον ἀπὸ τὴν σήμερον δὲν σὲ θέλομε εἰς τὸ Κάστρον μας· δὲν εἶσαι διὰ

τ’ ἐμᾶς, διότι μᾶς ἐχάλασες καὶ μᾶς ἐζημίωσες. Μπρὲ οὐδὲ τιποτένιε, ἐγίνης καὶ

νθρωπος καὶ φιλοῦν καὶ τὸ χέριν σου; Ἐσὺ εἶσαι διὰ τεπελέτισμα καὶ πομπή. Τί

εἶναι αὐτὸ ὁποὺ μᾶς ἔκαμες; Ἐλᾶτε || νὰ τὸν τεπελιτίσωμε». Καὶ ἄλλος μὲ ἐφτοῦσεν,

ἄλλος ἔλεγεν ὅτι «θαρρεῖς νὰ σὲ ἀφήσωμε ζωντανόν;». Καὶ ἄλλος ἔλεγεν· «Ἐλᾶτε νὰ

τὸν παραδώσωμε εἰς τὸν ναζίρη μας νὰ τὸν ἔχῃ εἰς τὸ χάψι, ἕως οὗ νὰ ἰδοῦμε τί λόγος

μᾶς ἔρχεται ἀπὸ τὸν αὐθέντη μας». Καὶ ἄλλος ἔλεγεν ὅτι «Νὰ τὸν βάλωμε εἰς τὸν ζα-

πίτην μας νὰ τὸν βάλῃ κάτου νὰ τὸν δείρῃ ἕως οὗ νὰ ἀποθάνῃ ἀπὸ τὸν δαρμόν». Καὶ

λλος ἔλεγεν· «Δίκαιον εἶναι νὰ τὸν λιθάσωμε». Καὶ ἄλλος ἔλεγεν ὅτι «ἀπὸ τὴν σήμε-

ρον ἐὰν τὸν ἰδοῦμεν ἢ εἰς τὴν ἐκκλησίαν ἢ ἔξω εἰς τὸ Κάστρον καὶ περιπατῇ πάλιν μὲ

τοὺς Χριστιανοὺς τὸν σκοτώνομε καὶ ἂς μᾶς ἔλθῃ εἴτι ἔλθῃ». Καὶ ἄλλοι ἔλεγαν·

«Ἢ ἡμεῖς νὰ εἴμεσθεν ἢ αὐτός». Καὶ ἄλλοι· «Περὶ νὰ παιδευώμεστεν καὶ νὰ πειραζώ-

μεσθεν ὅλοι μας ἀπὸ ἕναν ἄνθρωπον καὶ νὰ ἔχωμε καβγάδες ὅλον ἕνα, κάλλιον εἶναι

νὰ χαθῇ αὐτὸς ὁ ἕνας, παρὰ ἡμεῖς νὰ ἔχωμε πείραξη. Ἐλᾶτε νὰ πᾶμε εἰς τὸ σπίτιν του

νὰ τὸ χαλάσωμεν || ἐκ θεμελίου, καὶ νὰ μὴν ἀφήσωμεν λίθον ἐπὶ λίθου διὰ νὰ γένῃ

ἰπρέτι εἰς τὸν κόσμον, διὰ νὰ σωφρονοῦνται οἱ ἄτακτοι». Καὶ ἄλλοι μὲ ἔλεγαν· ‘ἡμεῖς

σὲ ἐθαρρούσαμεν διὰ φρόνιμον ἄνθρωπον, ἀμὴ ἰσὺ εἶχες λάχει ἀπὸ τοὺς λωλοὺς λω-

λότερος».

     Καὶ τίς διηγήσεται καταλεπτῶς τὰ ὅσα μὲ ὀνείδισαν καὶ μὲ ἔλεγαν ὅλοι κα-

ταπρόσωπον; Ἀμὴ πάλιν ὅσα ἔλεγαν μοναχοί τους καὶ τὰ ὅσα συγκλαίουνταν εἰς

Τούρκους καὶ εἰς ξένους καὶ τὰ ὅσα μὲ ἐβούλονταν ἀδύνατον εἶναι νὰ τὰ γράψῃ τι-

νάς. Καὶ ἔτζι ἀπὸ τὴν μέσην τους μὲ ἐδίωξαν καὶ διὰ τὴν ὥραν μὲ ἄργησαν, καὶ ἔτζι

πιάνουν καὶ μὲ κάμουν ἀναφορὰν καὶ ἄρτζι καὶ τὰ ἔστειλαν εἰς τὴν Πόλη. Καὶ ἔτζι μὲ

ἤφεραν δύο τέλειες καθαίρισες καὶ τὲς ἀνέγνωσαν τὸ Μέγα Σάββατον εἰς τὸν ἐπιτά-

φιον ὕμνον τοῦ Χριστοῦ, ἐπ’ ἐκκλησίας εἰς ἐπήκουον πάντων, διότι ἦτον καὶ Μελνι-

κιῶτες καὶ χωριάτες, καὶ παπάδες καὶ ξένοι, ὡς νὰ τὸ ἠξεύρουν || οἱ πάντες.

Καὶ ἔτζι μὲ ἐκάθῃραν τελείως καὶ μὲ ἀναθεμάτισαν ὅλοι, μικροί τε καὶ μεγά-

λοι, μέσα εἰς τὴν ἐκκλησίαν καὶ παντοῦ καὶ μόνο ψιλὸ ὄνομα μὲ ἔλεγαν «Κακὸ Συνά-

δη ἀναθεματισμένο». Καὶ ἀπὸ τὴν ἐκκλησίαν ἔξω μὲ ἔβγαλαν καὶ τὴν ἐνορίαν μου

ἐπῆραν καὶ ἀφώρισαν ὅτι «ὅποιος μὲ συντύχῃ ἢ ὅποιος φάγῃ ψωμὶ μαζί μου ἢ ὅποιος

μὲ συμβοηθήσῃ ἢ συνδράμῃ ἢ ἔργῳ ἢ λόγω ἢ ὅποιος κάμῃ ἀλισφιρίσι ἢ ὅποιος ἀγο-

ράσῃ τὸ κρασί μου ἢ καὶ πίῃ ἢ ὅποιος μὲ δουλεύσῃ ἢ ὅποιος μὲ συναναστραφῇ ἢ φέρῃ

πραματευτάδες καὶ πουλήσω δουλεία ἢ ὅποιος μὲ μετρήσῃ διὰ παπὰ ἢ ὅποιος φιλήσῃ

τὸ χέριν μου ἢ ὅποιος μὲ ἔχῃ διὰ χριστιανόν» καὶ ἄλλα πολλὰ τὰ τοιαῦτα. Τέλος πά-

ντων, «ὡσὰν εἶδα ἐγὼ τὰ δύο στενά, ἐκρυβήθηκα εἰς ἕνα ὁσπίτι καὶ ἔκαμα ἐκεῖ κρυμ-

μένος ἡμέρες ζ΄ καὶ αὔτου ὁποὺ ἦλθεν ἕνας ἄνθρωπος καὶ μὲ λέγει· «Νὰ τὸ ἠξεύρῃς τὸ

πὼς σὲ ἔμαθαν ποῦ εἶσαι κρυμμένος καὶ θέλουν νὰ βάλουν τὸν βοϊβότα νὰ ἔλ||θῃ νὰ σὲ

πιάσῃ, νὰ σὲ δέσῃ, νὰ σὲ ἔχῃ εἰς τὸ χάψι ἕως οὗ νὰ ἰδοῦν τί λόγος τοὺς ἔρχεται ἀπὸ

πάνου· μόνον ὅσον τὸ ἔχεις νὰ ἔβγῃς ἀπ’ αὐτοῦ καὶ πάγαινε ἀλλοῦ καὶ κρυβήσου

εἰς ἀνεγνώριστον τόπον». Καὶ ἔτζι ἐπῆγα εἰς ἄλλο σπίτι καὶ ἐκρυβήθηκα καὶ ἔκαμα

καὶ ἐκεῖ θ΄ ἡμέρες κρυμμένος.

Προτροπές-συμβουλές (ΙΙ, 11)

Στο βιβλίο ΙΙ ο συγγραφέας προτρέπει τους ιερείς να αποφεύγουν τη συναναστροφή με τις γυναίκες, το κρασί και κάθε είδους αμαρτία. Στη συνέχεια, απευθύνει συμβουλές στους απλούς ανθρώπους σχετικά με το πώς πρέπει να συμπεριφέρονται στην καθημερινή τους ζωή και στις σχέσεις τους με τους συνανθρώπους τους και με τον Θεό. Τους προτρέπει να είναι τίμιοι και φιλεύσπλαχνοι, εργατικοί και μετρημένοι.

     Ὦ ἀδελφέ μου, μὴ ἀγαπᾷς τοὺς γονεῖς σου μὲ κρύαν ἀγάπη, ἀλλὰ μὲ θερμήν

καὶ μὴν ἀποκροῦς τὴν μητέρα σου διὰ νὰ καλοκαρδίζῃς τὸν πατέρα σου.

Καὶ ἐὰν εἶσαι ἀπρόσεκτος καὶ κυβερνᾷς ἀφρόνως τὰ πράγματά σου, νὰ μὴν

λέγῃς τὴν τύχην ἐσκοτισμένην καὶ ἀρίζικην, ἔστοντας νὰ μὴν εἶναι τοιούτης λογῆς,

ἀλλὰ ἐσὺ ὁποὺ τὰ κυβερνᾷς ἀφρόνως καὶ ἀμετρήτως.

     Ὦ ἀδελφέ μου, τὰ ἄσπρα πάντοτε νὰ τὰ χρειάζεσαι, ἀμὴ νὰ ἀποδιώκῃς καὶ

νὰ ἀποστρέφεσαι τὴν ἀγάπην τῶν ἀσπρῶν, διότι τὴν ὁποίαν ἀγάπην οὐδὲ κανεὶς

σοφὸς οὐδὲ κανεὶς ἔνδοξος ἄνθρωπος ἠγάπησεν καὶ ἐπαίνεσεν αὐτήν.||

     Ὦ ἀδελφέ μου, ἔστοντας καὶ νὰ γένῃς πλούσιος, φύλαγε τὸ κορμί σου νὰ

εἶναι γερόν, διότι ὁ πλούσιος ὁ ἀσθενὴς ἔχει πλοῦτον πολύν, ἀλλὰ δὲν ἔχει τοῦ λόγου

του γερόν.

     Ὦ ἀδελφέ μου, ὅλον ἕνα νὰ ὑπομένῃς τοῦ διδασκάλου σου καὶ τοῦ μαστόρου

σου τὸ μάλωμα, τὸν δαρμὸν ἀπὸ τὰ χέριά του καὶ ὑπόμενε ἀκόμη καὶ τὸ μάλωμα καὶ

τὸν δαρμὸν τοῦ πατρός σου ὅταν θυμώνεται κατὰ σοῦ.

     Ὦ ἀδελφέ μου, βλέπεις ὅλα τὰ θηρία τῆς γῆς ὁποὺ στέκουνται ὀμπρός σου

καὶ τὰ ἔχεις αὐτὰ διὰ φόβον καὶ τὰ φοβᾶσαι καὶ τρέμεις ἀπ’ αὐτὰ ὡσὰν τὸ καλάμι

ἀπὸ τὸν ἄνεμον· ἕνα θηρίον προστάζω ἐσένα νὰ φοβᾶσαι ἀπὸ ὅλα, τὸν ἄνθρωπον νὰ

φοβᾶσαι· αὐτὸς εἶναι χειρότερον καὶ φοβερώτερον θηρίον ἀπὸ ὅλα τὰ θηρία τῆς γῆς.||

Καὶ ἐὰν εἶσαι δυνατὸς καὶ ἀνδρεῖος εἰς τὸ κορμί, κάμε καλὰ νὰ εἶσαι καὶ

φρόνιμος, διότι ὅταν εἶσαι δυνατὸς καὶ φρονιμάδα δὲν ἔχῃς, δὲν ἀξίζεις οὐδὲ τίποτες,

ἀλλὰ ὅταν εἶσαι δυνατὸς καὶ νὰ εἶσαι καὶ φρόνιμος, τότες εἶσαι ἀνδρειωμένος καὶ τι-

μημένος καὶ ἔνδοξος ἀπὸ ὅλους.

Οι συμφορές που στέλνει ο Θεός στους ανθρώπους (ΙΙΙ, 6)

Ο συγγραφέας παροτρύνει τον αναγνώστη να ακολουθεί τα πρότυπα που προβάλλει η Αγία Γραφή και το Ευαγγέλιο και να τηρεί τις εντολές του Θεού. Αν διαπράττει αμαρτίες και αδικίες, θα τιμωρηθεί όπως και τόσοι άλλοι, χάνοντας την ουράνια ζωή.

     Ὦ ἀδελφέ μου, καὶ διατί στέλνει ὁ Θεὸς εἰς τοὺς ἀνθρώπους τό||σους πει-

ρασμοὺς καὶ τόσους κινδύνους καὶ τόσα θανατικὰ καὶ τόσα γιαγγίνια – ἤγουν ὁποὺ

καίονται τόσα κάστρη – καὶ πολέμους καὶ αἱματοχυσίες καὶ σκλαβίες καὶ τόσες ζημίες

καὶ παλουκώνουν, φουρκίζουν καὶ κρεμνοῦν καὶ ἐκκλησιῶν ἀφάνισμα καὶ χωρίων

ἐρήμωμα καὶ σεισμοὶ καὶ βρονταὶ καὶ ἀστραπόκαυμα καὶ σημεῖα ἐν σιλήνῃ καὶ ἐν

οὐρανῷ, σημεῖα ἐν ἀνθρώποις καὶ πεῖνα καὶ χαλάζι; Ὁμοίως στέλνει τὴν πᾶσαν ἡμέ-

ραν τὰ ἄγρια θηρία καὶ διαγουμίζουν τὰ τίποτά μας, καὶ μᾶς κροῦν τὴν πᾶσαν ἡμέραν,

καὶ μᾶς ἀδικοῦν καὶ μᾶς τζερεμετίζουν καὶ ἀδράχνουν τὰ παιδία μας ἀπὸ τὲς ἀγκά||

λες μας καὶ τὰ παραδίδουν τοῦ διαβόλου καὶ ἐκαταμίαναν ὅλους μας καὶ παραδέρνο-

μεν ἡμέρα καὶ νύκτα καὶ δουλεύομε μὲ γυναῖκες, μὲ παιδία μας καὶ ὅσον θαρροῦμεν

νὰ ἐβγοῦμεν ἀπὸ τὸ χρέος, τόσον βαθύτερα σεβαίνομε εἰς περισσότερον χρέος. Καὶ

ὅταν ἀπεθάνωμε τὰ τίποτές μας ὅλα τὰ παίρνουν οἱ χρεῶστες καὶ τὰ παιδία μας ἀπο-

μένουν ἐπτωχά, γυμνά, ξυπόλυτα, ἀξούριστα, ὀνειδισμένα, ὑβρισμένα, καταφρονεμέ-

να ἀπὸ ὅλους. Ὁμοίως στέλνει ὁ Θεὸς λοιμικὲς ἀστένειες πολλὲς καὶ μᾶς πονοῦν ὅλα

τὰ μέλη.

     Καὶ ἄλλα πολλὰ τὰ τοιαῦτα ὅμοια δὲν ἔρχονται εἰς τὸν κόσμον εἴμητα μὲ τὸ

νὰ εἴμεσθεν ἡμεῖς οἱ ἄνθρωποι πόρνοι, μοιχοὶ καὶ || ἄδικοι καὶ ἀνελεήμονες καὶ ἀμε-

τανόητοι. Διὰ ταῦτα καὶ τὰ τοιαῦτα στέλνει ὁ Θεὸς τὲς πολλές του ὀργὲς εἰς ἡμᾶς

τοὺς ἀνθρώπους διὰ νὰ ἰδοῦμεν καὶ ἡμεῖς τὰ πολλά του φοβερίσματα, νὰ παύσωμε

πᾶσα εἷς ἀπὸ τὰ κακά μας θελήματα καὶ ὡς φρόνιμοι καὶ γνωστικοὶ νὰ κάμωμεν

ἀποχὴ τὴν ἁμαρτίαν καὶ νὰ πέσωμεν εἰς μετάνοιαν καὶ νὰ βάλωμε καλὴν ἀρχὴν καὶ

καλὸ θεμέλιον, νὰ κάμωμεν τὰ καλὰ ἔργα καὶ θεάρεστα. Διότι ἔτζι ὁρίζει ὁ Δαβὶδ ὁ

προφήτης· “ἔκκλινον ἀπὸ κακοῦ καὶ ποίησον ἀγαθόν”, διὰ νὰ σηκώσῃ ὁ Θεὸς ἀπὸ

ἡμᾶς τὴν ὀργήν του τὴν δικαίαν καὶ νὰ μᾶς στείλῃ τὸ ἔλεός του διὰ πρεσβει||ῶν τῆς

Θεοτόκου καὶ πάντων τῶν Ἁγίων, ἀμήν.

Η τήρηση του μέτρου (IV, 14)

Ο συγγραφέας συμβουλεύει τον αναγνώστη να διατηρήσει την πίστη του ακόμη και με κίνδυνο της ζωής του· όντας καλόγερος, να αποφεύγει την αμαρτία και να είναι ταπεινός και ευλαβής· όντας ιερέας, να μην επαίρεται, αλλά να κάνει θεάρεστα έργα· να δέχεται τον έλεγχο και να είναι εργατικός· όντας πλούσιος, να είναι φιλεύσπλαχνος προς τους φτωχούς. 

 

     Ὦ ἀδελφέ μου, ἀκόμη καὶ τοῦτο νὰ κάμῃς, ὅτι ἐὰν ἔλθῃ καιρὸς καὶ κερ-

δίσῃς πολλά, ἤγουν εὐτυχήσῃς, ἢ ἄλλο καλὸ πάθῃς, νὰ μὴν πολλὰ καὶ περι||σσὰ χαρῇς.

Καὶ ἐὰν σὲ ἔλθῃ μεγάλη δυστυχία, νὰ μὴν πολλὰ λυπηθῇς. Καὶ ἐὰν ἔχῃς μεγάλην ἐξου-

σίαν παρὰ τὸν κόσμον ὅλον, νὰ μὴν ἐπαρθῇς καὶ δοξαστῇς καὶ χαρῇς μεγάλως. Διότι,

 

 

ὦ ἀδελφέ μου, πάντοτε ἡ πολλὴ χαρὰ δὲν φελᾷ, καὶ ἡ περισσὴ λύπη δὲν φελᾷ καὶ τὸ

παρὰ περισσὸ ταμάχι δὲν φελᾷ, καὶ τὸ περισσὸ πιεῖ δὲν φελᾷ καὶ τὸ περισσὸ φαγὶ δὲν

ὠφελᾷ, καὶ ἡ παρὰ πολλὴ δόξα δὲν ὠφελᾷ, καὶ ἡ παρὰ πολλὴ ταπείνωσις δὲν ὠφελᾷˑ

ὁμοίως εἰς τὰ πάντα ὅλα τὰ πράγματα τοῦ κόσμου τὸ παρὰ πολὺ ταμάχι δὲν ὠφελᾷ.||

     Μόνον, ὦ ἀδελφέ μου, εἰς τὰ πάντα ὅλα ὅσα καὶ ἂν ἐπιχειρίζεσαι, πάντα νὰ

 

 

ἔχουν μέτρος, ὅσον νὰ εἶναι τὸ ἀρκετόν, οὔτε πάρα πολὺ νὰ φάγῃς καὶ πρηστῇς, οὔτε

παρὰ ὀλίγον καὶ στομαχιάζῃς, μόνον ὅσον εἶναι τὸ ἀρκετόν. Ἔτζι νὰ κάμῃς εἰς τὰ πά-

ντα διὰ νὰ εἶσαι φρόνιμος καὶ καλὸς ἄνθρωπος καὶ νὰ σὲ εὐλαβοῦνται οἱ ἄνθρωποι

καὶ νὰ σὲ ἀγαπᾷ καὶ ὁ Θεός.

Βιβλιογραφία

Ασδραχάς 1984

Σπύρος Ασδραχάς, «Η Οικονομία και οι νοοτροπίες: η μαρτυρία του Χρονικού των Σερρών, του Νεκτάριου Τέρπου και του Αργύρη Φιλιππίδη», Τετράδια Εργασίας του ΚΝΕ του ΕΙΕ 7 (1984), σ. 89-125.

Βαλέτας 1944

Γιώργος Βαλέτας (επιμ.), Χρονικό του Γαλαξειδιού: δημοτικό ιστόρημα του 1704, γραμένο από τον Ιερομόναχο Ευθύμιο Πενταγιώτη, Ίκαρος, Αθήνα 1944.

Dragos 1970

Giannis Dragos, Entwicklung und Zukunft des Nomos Serron. Ein Beitrag zur Regionalplanung Griechenlands, χ.ε.ο., Βερολίνο 1970.

Hannick & Schmalzbauer 1976

Christian Hannick & Gudrun Schmalzbauer, «Die Synadenoi. Prosopographische Untersuchung zu einer byzantinischen Familie», JŐB 25 (1976), σ. 125-161.

Θεοχαρίδης 1980

Γεώργιος Ι. Θεοχαρίδης, Ιστορία της Μακεδονίας κατά τους μέσους χρόνους, 285-1354, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, Θεσσαλονίκη 1980.

Καραναστάσης 1989

Τάσος Α. Καραναστάσης, Μια ενθύμηση από τον «Κώδικα Α΄» της Μονής Προδρόμου Σερρών σχετική προς τους σεισμούς στα 1768 και μια πρώιμη περίπτωση λεπτομερειακού προσδιορισμού του χρόνου, ανάτυπο, Ιστορική και Λαογραφική Εταιρία Σερρών-Μελενίκου, Αθήνα 1989. 

Karpat 1986

Kemal H. Karpat, Ottoman Population 1830-1914. Demographic and Social Characteristics, The University of Wisconsin Press, Wisconsin 1986.

Καφταντζής 1967

Γιώργος Καφταντζής, Ιστορία της πόλεως Σερρών και της περιφερείας της (από τους προϊστορικούς χρόνους μέχρι σήμερα), τ. A΄, Δίρφος, Αθήνα 1967.

Καφταντζής 1972

Γιώργος Καφταντζής, Ιστορία της πόλεως Σερρών και της περιφερείας της (από τους προϊστορικούς χρόνους μέχρι σήμερα), τ. Β΄, Δίρφος, Αθήνα 1972.

Καφταντζής 1982-1983

Γιώργος Καφταντζής (επιμ.), «Η Σερραϊκή Χρονογραφία του Παπασυναδινού με εισαγωγή και σχόλια», Σερραϊκά Χρονικά 9 (1982-1983), σ. 15-128.

Καφταντζής 1985

Γιώργος Καφταντζής, Οι Σέρρες άλλοτε και τώρα. Αφιέρωμα, Ορφέας Σερρών, Θεσσαλονίκη 1985.

Καφταντζής 1989

Γιώργος Καφταντζής (επιμ.), Η Σερραϊκή Χρονογραφία του Παπασυναδινού, Έκδοση Ιεράς Μητροπόλεως Σερρών, Σέρρες 1989.

Κουζέλη 2007

Λαμπρινή Κουζέλη, «χρονικό», Λεξικό νεοελληνικής λογοτεχνίας. Πρόσωπα, έργα, ρεύματα, όροι, Πατάκης, Αθήνα 2007, σ. 2388.

Μερακλής & Κουζέλη 2007

Μιχάλης Γ. Μερακλής & Λαμπρινή Κουζέλη, «Παπα-Συναδινός», Λεξικό νεοελληνικής λογοτεχνίας. Πρόσωπα, έργα, ρεύματα, όροι, Πατάκης, Αθήνα 2007, σ. 1718.

Νικολάου 1992

Νίκος Ζ. Νικολάου, «Η μεγάλη πυρκαγιά των Σερρών του 1849», Σερραϊκά Ανάλεκτα 1 (1992), σ. 136-144. 

Ξυγγόπουλος 1965

Ανδρέας Ξυγγόπουλος, Έρευναι εις τα βυζαντινά Μνημεία των Σερρών, Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, Θεσσαλονίκη 1965.

Odorico 1992

Paolo Odorico, «Μνήμες και Ιστορία του Συναδινού Σερραίου (η ζωή ενός κληρικού του ιζ΄αιώνα)», Σερραϊκά Ανάλεκτα 1 (1992), σ. 122-135.

Odorico 1996

Paolo Odorico (επιμ.), Conseils et mémoires de Synadinos, prêtre de Serrès en Macédoine (XVIIe siecle), Editions de l' Association "Pierre Belon", Παρίσι 1996.

Ostrogorsky 1965α

George Ostrogorsky, «La prise de Serrès par les Turcs», Byzantion 35 (1965), σ. 302-319.

Ostrogorsky 1965β

George Ostrogorsky, «La principauté serbe de Serrès» (στα σερβικά), Mémoires de l’ Institut d’ Ėtudes byzantines, Βελιγράδι 1965.

Παπαγεωργίου 1988

Πέτρος Παπαγεωργίου, Αι Σέρραι και τα προάστεια, τα περί τας Σέρρας και η ιερά Μονή Ιωάννου του Προδρόμου (συμβολή ιστορική και αρχαιολογική), εισαγωγή Χ. Μπακιρτζή, Έκδοση Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης Σερρών, Θεσσαλονίκη 1988. 

Πέννας 1938

Πέτρος Θ. Πέννας (επιμ.), «Το “Χρονικόν των Σερρών” του Παπασυναδινού, μετ’ εισαγωγικής μελέτης», Σερραϊκά Χρονικά 1 (1938), σ. 7-72.

Πέννας 1966

Πέτρος Θ. Πέννας, Ιστορία των Σερρών: από της αλώσεως αυτών υπό των Τούρκων μέχρι της απελευθερώσεώς των υπό των Ελλήνων, 1383-1913, Ιστορική και Λαογραφική Εταιρία Σερρών-Μελενίκου, Αθήνα 21966.

Πέτροβιτς 1953

Νατάλης Πέτροβιτς, «Λαογραφικά σύμμεικτα Σερρών», Σερραϊκά Χρονικά 1 (1953), σ. 97-161.

Πέτροβιτς 1957

Νατάλης Πέτροβιτς, «Τα Σέρρας, μία τεσσάρων αιώνων ονομαστική», Σερραϊκά Χρονικά 2 (1957), σ. 147-152.

Πέτροβιτς 1961

Νατάλης Πέτροβιτς, «Διάλεκτος Σερρών», Σερραϊκά Χρονικά 4 (1961), σ. 47-90.

Σακελλαρίου 1982

Μ. Κ. Σακελλαρίου (επιμ.), Μακεδονία: 4.000 χρόνια Ελληνικής Ιστορίας, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1982.

Στρατής 1926

Ευάγγελος Γ. Στρατής, Ιστορία της πόλεως Σερρών από των αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι των καθ’ ημάς και δράσις της εν αυτή Ελληνικής κοινότητος κατά τους μετά την Άλωσιν χρόνους, Τύποις Αδελ. Παπαντωνίου και Ανθρακοπούλου, Σέρρες 21926.

Χασιώτης & Κολιόπουλος 1990

Ιωάννης Σ. Χασιώτης & Ιωάννης Κολιόπουλος, Η νεότερη και σύγχρονη Μακεδονία: ιστορία, οικονομία, κοινωνία πολιτισμός, επιμ. Ιωάννης Σ. Χασιώτης, Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη 1990.

Zachariadou 1969

E. A. Zachariadou, «Early ottoman Documents of the Prodromos Monastery (Serres)», Südost Forshungen 28 (1969) σ. 1-12.