Η Παραμονή Χριστουγέννων, 24 Δεκεμβρίου
Η Παραμονή Χριστουγέννων είναι το βράδυ ή ολόκληρη η ημέρα πριν από τα Χριστουγέννα, τη γιορτή που τιμά τη γέννηση του Ιησού. Η Ημέρα των Χριστουγέννων παρατηρείται σε όλο τον κόσμο και η Παραμονή Χριστουγέννων θεωρείται ευρέως ως πλήρης ή μερική αργία εν αναμονή της Ημέρας των Χριστουγέννων. Μαζί, και οι δύο μέρες θεωρούνται από τις πολιτισμικά πιο σημαντικές γιορτές στην Χριστιανοσύνη και το Δυτικό κόσμο.
Οι χριστουγεννιάτικες γιορτές στις χριστιανικές ομολογίες του Δυτικού Χριστιανισμού ξεκινούσαν από πολύ καιρό την Παραμονή Χριστουγέννων, εν μέρει λόγω της χριστιανικής λειτουργικής ημέρας που ξεκινά από το ηλιοβασίλεμα, μια πρακτική που κληρονομήθηκε από την εβραϊκή παράδοση[6] και βασίζεται στην ιστορία της Δημιουργίας στο Βιβλίο της Γένεσις: «Και υπήρχε βράδυ, και υπήρχε πρωί - την πρώτη μέρα». Πολλές εκκλησίες ακόμα χτυπούν τις καμπάνες και λένε προσευχές το βράδυ, όπως για παράδειγμα, οι σκανδιναβικές λουθηρανικές εκκλησίες. Δεδομένου ότι η παράδοση ισχυρίζεται ότι ο Ιησούς γεννήθηκε τη νύχτα (με βάση το κατά Λουκά 2:6-8), η Μεσονύκτια Λειτουργία εορτάζεται την Παραμονή Χριστουγέννων, παραδοσιακά τα μεσάνυχτα, για τον εορτασμό της γέννησής του. Η ιδέα του Ιησού να γεννιέται τη νύχτα αντικατοπτρίζεται στο γεγονός ότι η Παραμονή Χριστουγέννων αναφέρεται ως Heilige Nacht (Άγια Νύχτα) στα γερμανικά, Nochebuena (η Καλή Νύχτα) στα ισπανικά και παρόμοια σε άλλες εκφράσεις της χριστουγεννιάτικης πνευματικότητας, όπως το τραγούδι «Άγια Νύχτα».
Πολλές άλλες διαφορετικές πολιτιστικές παραδόσεις και εμπειρίες συνδέονται επίσης με την Παραμονή Χριστουγέννων σε όλο τον κόσμο, όπως η συγκέντρωση της οικογένειας και των φίλων, το τραγούδισμα των χριστουγεννιάτικων κάλαντων, ο φωτισμός και η απόλαυση των χριστουγεννιάτικων φώτων, των δέντρων και άλλων διακοσμήσεων, το περιτύλιγμα, η ανταλλαγή και το άνοιγμα δώρων και η γενική προετοιμασία για την ημέρα των Χριστουγέννων. Οι θρυλικές χριστουγεννιάτικες φιγούρες, όπως ο Άγιος Βασίλης, ο Πατέρας των Χριστουγέννων, ο Μικρός Χριστός και ο Άγιος Νικόλαος, λέγονται συχνά ότι αναχωρούν για το ετήσιο ταξίδι τους για να παραδώσουν δώρα σε παιδιά σε όλο τον κόσμο την Παραμονή Χριστουγέννων, αν και μέχρι την προτεσταντική εισαγωγή του Μικρού Χριστού το 16ο αιώνα στην Ευρώπη, τέτοιες μορφές λέγεται ότι παρέδιδαν δώρα την παραμονή της γιορτής του Αγίου Νικολάου (6 Δεκεμβρίου).
Ευαγγελισμός του Ελληνικού Ορθόδοξου Καθεδρικού Ναού της Παναγίας στο Τορόντο του Καναδά
Στη Βυζαντινή Τελετουργία, η Παραμονή Χριστουγέννων είναι η τελική ημέρα της σαρανταήμερης νηστείας και θεωρείται ως ημέρα αυστηρής νηστείας από εκείνους τους ευσεβείς Βυζαντινούς Χριστιανούς που είναι σωματικά ικανοί να το κάνουν. Σε ορισμένες παραδόσεις, τίποτα δεν τρώγεται μέχρι να εμφανιστεί το πρώτο αστέρι στον βραδινό ουρανό, για τον εορτασμό του Αστεριού της Βηθλεέμ. Η λειτουργική γιορτή ξεκινά νωρίτερα την ημέρα με τον εορτασμό των Βασιλικών Ωρών, ακολουθούμενη από τη Θεία Λειτουργία σε συνδυασμό με τον εορτασμό των Εσπερινού, κατά τη διάρκεια των οποίων ψάλλεται ένας μεγάλος αριθμός αποσπασμάτων από την Παλαιά Διαθήκη, όπου αφηγούνται την ιστορία της σωτηρίας. Μετά την απόλυση στο τέλος της λειτουργίας, ένα νέο κερί βγαίνει και ανάβει στο κέντρο της εκκλησίας και όλοι μαζεύονται γύρω και τραγουδούν το Τροπάριο και το Κοντάκοι της Γιορτής.
Το βράδυ, η ολονύχτια αγρυπνία για τη γιορτή της γέννησης αποτελείται από το Μέγα Απόδειπνον, τον Όρθο και την Πρώτη Ώρα. Οι βυζαντινές λειτουργίες της Παραμονής Χριστουγέννων είναι σκόπιμα παράλληλες με εκείνες της Μεγάλης Παρασκευής, δείχνοντας το θεολογικό σημείο ότι ο σκοπός της ενανθρώπησης ήταν να καταστήσει δυνατή τη Σταύρωση και την Ανάσταση. Αυτό απεικονίζεται σε ανατολικές αγιογραφίες της Γέννησης, στις οποίες το Θείο Βρέφος είναι τυλιγμένο με ρούχα που θυμίζουν τα ταφικά σάβανα. Το βρέφος εμφανίζεται επίσης ξαπλωμένο σε μια πέτρα, που αντιπροσωπεύει τον Τάφο του Χριστού, παρά μια φάτνη. Το Σπήλαιο της Γεννήσεως είναι επίσης μια υπενθύμιση του σπηλαίου στο οποίο θάφτηκε ο Ιησούς.
Οι λειτουργίες της Παραμονής Χριστουγέννων είναι επίσης παρόμοιες με αυτές της Παραμονής των Θεοφάνιων, όπου και οι δύο μεγάλες γιορτές θεωρούνται μια γιορτή.
Σε ορισμένους ορθόδοξους πολιτισμούς, μετά την Εσπερινή Λειτουργία, η οικογένεια επιστρέφει στο σπίτι της για ένα εορταστικό γεύμα, αλλά στο οποίο τηρούνται οι κανόνες ορθόδοξης νηστείας: δεν καταναλώνεται κρέας ή γαλακτοκομικά προϊόντα (γάλα, τυρί, αυγά, κ.λπ.). Στη συνέχεια, επιστρέφουν στην εκκλησία για την ολονύχτια αγρυπνία.
Το επόμενο πρωί, την ημέρα των Χριστουγέννων, η Θεία Λειτουργία εορτάζεται ξανά, αλλά με ειδικά χαρακτηριστικά που εμφανίζονται μόνο στις Μεγάλες Γιορτές του Κυρίου. Μετά την απόλυση αυτής της Λειτουργίας, οι πιστοί συνήθως χαιρετούν ο ένας τον άλλον με το φιλί της ειρήνης και τις λέξεις: «Ο Χριστός γεννήθηκε!», στις οποίες απαντάνε: «Δόξα συ!» (τα αρχικά λόγια του Κανόνα της Γεννήσεως που φώναζαν το προηγούμενο βράδυ κατά τη διάρκεια της αγρυπνίας). Αυτός ο χαιρετισμός, μαζί με πολλούς ύμνους της γιορτής, συνεχίζει να χρησιμοποιείται μέχρι τα μεθεόρτια της γιορτής στις 29 Δεκεμβρίου.
Οι πρώτες τρεις ημέρες της γιορτής είναι ιδιαίτερα επίσημες. Η δεύτερη μέρα είναι γνωστή ως η Σύναξη της Θεοτόκου και τιμά τον ρόλο της Παναγίας στη Γεννήση του Ιησού. Η τρίτη ημέρα αναφέρεται απλά ως «η τρίτη ημέρα της γέννησης». Το Σάββατο και την Κυριακή μετά τις 25 Δεκεμβρίου, έχουν ανατεθεί ειδικές αναγνώσεις επιστολών και ευαγγελίων. Η 29η Δεκεμβρίου γιορτάζει τη σφαγή των νηπίων.
Οι Βυζαντινοί Χριστιανοί τηρούν εορταστική περίοδο δώδεκα ημερών, κατά την οποία κανείς στην Εκκλησία δεν νηστεύει, ακόμη και Τετάρτη και Παρασκευή, οι οποίες είναι κανονικές ημέρες νηστείας καθ' όλη τη διάρκεια του υπόλοιπου έτους. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου μια γιορτή οδηγεί σε μια άλλη: 25-31 Δεκεμβρίου είναι τα μεθεόρτια της Γέννησης και 2–5 Ιανουαρίου είναι το μεθεόρτιο των Θεοφανίων.
