Άγιοι Ευγένιος, Ουαλεριανός, Κάνδιδος και Ακύλας οι εκ Τραπεζούντας. Εορτασμός 21 Ιανουαρίου
Τὸν Εὐγένιον, καὶ συνάθλους τρεῖς ἅμα,
Δι’ εὐγένειαν ψυχικὴν κτείνει ξίφος.
Κατά τους διωγμούς του Διοκλητιανού (284-305 μ.Χ.) και Μαξιμιανού (285-305 μ.Χ.), οι Άγιοι Ευγένιος, Ουαλεριανός, Κάνδιδος και Ακύλας, προσπάθησαν να προφυλαχθούν στα όρη.
Συνελήφθησαν όμως και διατάχθηκαν ν' αρνηθούν το Χριστό. Εκείνοι απάντησαν γενναία, ότι δεν Τον αρνούνται, και τότε τους εξόρισαν στο φρούριο της Πιτυούντος των Λάζων. Η φυλακή δεν μπόρεσε να δαμάσει το φρόνημα τους. Τους έφεραν λοιπόν και πάλι στην Τραπεζούντα, όπου με υποσχέσεις και απειλές, προσπάθησαν να τους σύρουν στην ειδωλολατρεία.
Η αποτυχία, όμως, εξόργισε τον έπαρχο Λυσία και διέταξε να τους βασανίσουν σκληρά. Πρώτα τους γύμνωσαν, και άνδρες δυνατοί με μαστίγια από νεύρα βοδιών, καταξέσχισαν τις σάρκες τους. Έπειτα έμπηξαν σιδερένια νύχια στα σώματα τους και άνοιξαν βαθειές πληγές στα πλευρά τους. Κατόπιν με αναμμένες λαμπάδες, έκαψαν τις ματωμένες πληγές τους. Τελικά θανατώθηκαν (292 μ.Χ.) με αποκεφαλισμό, αφού έμειναν άσειστοι και νικηφόροι στην πίστη τους. (Στο τυπικό της Μονής Καρακάλου, αριθ. 25 φ. 123 σημειώνεται: «τη 24η Ιουνίου τελείται και η γέννησις του Αγίου και ενδόξου μεγαλομάρτυρας Ευγενίου»).
Απολυτίκιον.
Ήχος α’. Της ερήμου πολίτης.
Τραπεζούντος τον γόνον και θερμόν αντιλήπτορα, και του πάντων Δεσπότου στρατιώτην περίδοξον, Ευγένιον τον μέγαν Αθλητήν, τιμήσωμεν εν ύμνοις οι πιστοί, από πάσης γαρ λυτρούται επιφοράς, τους πίστει ανακράζοντας, δόξα τω δεδωκότι σοι ισχύν, δόξα τω σε στεφανώσαντι, δόξα τω ενεργούντι διά σου, πάσιν ιάματα.
Έτερον των Μαρτύρων κοινόν.
Ήχος δ’. Ταχύ προκατάλαβε.
Τετράστιχον όμιλον, των Αθλητών του Χριστού, Ευγένιον μέλψωμεν, συν τω Ουαλεριανώ, Ακύλαν και Κάνδιδον, ούτοι γαρ εν τη πόλει, Τραπεζούντος νομίμως, ήθλησαν και την πλάνην, των ειδώλων καθείλον, και νυν καθικετεύσουσιν, υπέρ των ψυχών ημών.
Κοντάκιον.
Ήχος δ’. Ο υψωθείς εν τω Σταυρώ.
Τραπεζουντίων ευσεβώς αι χορείαι, του Αθλοφόρου Ευγενίου την μνήμην, χρεωστικώς τελέσωμεν γηθόμενοι, και τους μαρτυρήσαντας συν αυτώ ευφημούντες, ούτοι γαρ παρέχουσιν, ημίν άφθονον χάριν, και τω Χριστώ πρεσβεύουσιν αεί, πάσι δοθήναι, πταισμάτων συγχώρησιν.
Μεγαλυνάριον.
Άνθος Τραπεζούντος ώφθης τερπνόν, και εν ταύτη Μάρτυς, ηγωνίσω αθλητικώς, μετά των συνάθλων, Ευγένιε παμμάκαρ, διό Τραπεζουντίοις, δίδου την χάριν σου.
