Δημήτριος Γκογκολάκης Καπετάν Μητρούσης (1882-1907)
Ο Καπετάν Μητρούσης Το πρώτο αστέρι του Μακεδονικού Αγώνα στην περιοχή των Σερρών είναι ο Μητρούσης Γκογκολάκης από το χωριό Χομόνδρος (σημερινό Μητρούση). Είχε αθλητικό παράστημα και ήταν παλαιστής. Τον θαύμαζαν ακόμα και οι Βούλγαροι. Ο κομιτατζής Τάσκα τον ήθελε για πρωτοπαλίκαρο του. Ο Μητρούσης όμως του απαντούσε: «Εγώ Έλληνας γεννήθηκα κι Έλληνας θα πεθάνω». Ο Τάσκα απελπίζεται. Και μια μέρα πού ο Μητρούσης απουσίαζε, οι Βούλγαροι μπαίνουν στο χωριό του και σφάζουν τη γυναίκα του και το μονάκριβο παιδί του. Όμως ο Μητρούσης δεν κάμπτεται. Μαζί με δύο αφοσιωμένους φίλους του κατατάσσεται στο σώμα του καπετάν Γιαγκλή πού δρούσε στην περιοχή τής Νιγρίτας, διψώντας για εκδίκηση. Μαθαίνει ότι στο γειτονικό χωριό Καραντζάκιοϊ (σημερινή Μονοκκλησιά) έχει στήσει το επιτελείο του ο δολοφόνος τής γυναίκας του, Τάσκα.
Οι άντρες του τότε μεταμφιεσμένοι σε Τούρκους αξιωματικούς μπαίνουν στο Καραντζάκιοϊ και εκδικούνται το θάνατο των οικείων του. Τριάντα πέντε περίπου πτώματα πέφτουν από τις σφαίρες των ανταρτών του Μητρούση. Οι Βούλγαροι παρέλυσαν. Οι Τούρκοι έγιναν ανάστατοι. Και για να καταλαγιάσει ή αναταραχή πού προκλήθηκε στο προξενείο και στο επαναστατικό κέντρο των Σερρών, ο Μητρούσης στέλνεται στην Αθήνα. Αλλά μην αντέχοντας στον άπραγο βίο, ξαναγυρίζει ύστερα από δύο μήνες στις Σέρρες μαζί με δύο φίλους του από την ελεύθερη Ελλάδα. Τον φοιτητή ιατρικής Θεόδωρο Τουρλεντέ από τη Μεγαλόπολη και τον Νίκο Παναγιώτου από το Αγρίνιο, γνωστό στην πόλη του Αγρινίου σήμερα ως καπετάν Κουμπούρα. Ο Μητρούσης τώρα γίνεται αρχηγός μιας πενταμελούς ομάδας και συνεχίζει τη δράση του, με αποκορύφωμα την εποποιία του κωδωνοστασίου τής Ευαγγελίστριας, στη συνοικία Καμενίκια των Σερρών. Στις 13 Ιουλίου του 1907, το απόγευμα, ο Μητρούσης με τα παλικάρια του μπαίνει στην πόλη των Σερρών και φιλοξενείται στο σπίτι του Παπαθανάση, δίπλα στο ναό τής Ευαγγελίστριας. Η παρουσία του όμως εκεί γίνεται αντιληπτή από Τούρκους και την άλλη μέρα, 14 Ιουλίου, 3 χιλιάδες Τούρκοι στρατιώτες και φανατισμένα στίφη τουρκικού όχλου περιζώνουν ολόκληρη τη συνοικία και τον γύρω τής εκκλησίας χώρο. Ο Μητρούσης, βλέποντας ότι προδόθηκε, αφήνει το σπίτι του Παπαθανάση και οχυρώνεται μέσα στο ναό τής Ευαγγελίστριας και στο καμπαναριό. Στο χώρο αυτό θα γραφεί μία από τις σπάνιες σελίδες τού Ελληνισμού, πού ανανέωσε τη θυσία στο Κούγκι και στο Αρκάδι. Για επτά ολόκληρες ώρες οι 5 ήρωες καθηλώνουν 3.000 Τούρκους και δεκάδες πτώματα καλύπτουν το γύρω χώρο. Το σπίτι του Παπαθανάση σε λίγο πυρπολείτε, ενώ την ίδια στιγμή πέφτουν δύο από τα παλικάρια του Μητρούση, ο Θεόδωρος Τουρλεντές και ο Μιχάλης Ουζούνης. Ακολούθησε η σύλληψη των τραυματισμένων Παναγιώτου και Ούρδα και μένει μόνος ο τραγικός ήρωας Μητρούσης. Όμως, αποφασισμένος να εξαγοράσει ακριβά το θάνατο των συντρόφων του, αποσύρεται από το ναό τον οποίο τώρα κυκλώνουν οι φλόγες, και οχυρώνεται στο καμπαναριό της Ευαγγελίστριας. Αρνείται να καταθέσει τα όπλα και όταν διαπιστώνει ότι του απομένει μόνο μία σφαίρα, προσποιείται ότι θέλει να παραδοθεί. Φωνάζει τον αστυνομικό διοικητή να έρθει τάχα να τον παραλάβει και όταν εκείνος πλησιάζει, τού φυτεύει τη σφαίρα στην καρδιά, ενώ συγχρόνως βυθίζει το ξίφος στα σπλάχνα του. Πραγματικά, αισχύλεια τραγωδία. Ο καπετάν Μητρούσης δεν ζει πια. Όμως ή θυσία του έγινε θρύλος και ή λαϊκή μούσα του έκανε τραγούδι: Μητρούσης Καπετάνιος Θεόν παρακαλεί νά έμβει εις τάς Σέρρας να σύρει το σπαθί. Κομσέρδες μιστιντούκδες και όλη η Τουρκιά Αλλάχ! 'Αλλάχ! Φωνάζουν «Τεσλίμ όλ μπρε Μητρούση!» Δεν πάτε να χαθείτε τεσλίμ δεν γίνουμαι, το αίμα μου το χύνω ποτάμι ας γενή... Την άλλη μέρα, το σώμα του Μητρούση, διάτρητο από τις εχθρικές σφαίρες, θάφτηκε κοντά στο χώρο της συμπλοκής. Λίγους μήνες αργότερα, στις 3 Δεκεμβρίου 1907, καταδικάστηκαν και εκτελέστηκαν με απαγχονισμό στην πλατεία Άτ παζάρ, πίσω από το Διοικητήριο, τα αλλά δύο παλικάρια του Μητρούση, ο Νίκος Παναγιώτου καί ο Γιάννης Ούρδας, ενώ στους γύρω δρόμους ένα πλήθος κόσμου παρακολουθούσε σιωπηλό. Στο σημείο αυτό αξίζει να σημειώσουμε την απάντηση πού έδωσε ο Παναγιώτου κατά τη διάρκεια της δίκης σε ξένο διπλωμάτη. «Τι ζητάς εσύ από το Αγρίνιο, στη Μακεδονία πού είναι για σένα μια ξένη χώρα;». Τον ρώτησαν. «Εμείς οι Έλληνες - απάντησε ο Νίκος Παναγιώτου - έχουμε δύο πατρίδες, την ελεύθερη και τη σκλαβωμένη. Και εμείς οι ελεύθεροι έχουμε χρέος να αγωνιστούμε για να αποκτήσει και ή σκλαβωμένη πατρίδα τη λευτεριά της. Η Μακεδονία για μας δεν είναι ξένη γη». Μια απάντηση γνησίως Ελληνική σ' ένα ψυχρό - ως συνήθως - Ευρωπαίο διπλωμάτη. Παράλληλα και μια υπενθύμιση-μάθημα στην πολιτική τής Ευρώπης για την αδιαφορία της απέναντι στους καταδυναστευόμενους Μακεδόνες και τις φρικαλεότητες των Βουλγάρων. Επιτροπή Σερραίων ζήτησε τα πτώματα των νέων για ταφή. Οι Τούρκοι, όμως, αρνήθηκαν επίμονα, ενώ έστησαν πυροβόλα στον «Κουλά», την ακρόπολη των Σερρών, έτοιμοι να χτυπήσουν το πλήθος. Τα καταστήματα τής πόλης σε ένδειξη διαμαρτυρίας παρέμειναν κλειστά. Τελικά, τα πτώματα των δύο παλικαριών τοποθετήθηκαν πάνω σε σανίδες, παραδόθηκαν σε Αθίγγανους και με πολυπληθή συνοδεία Τούρκων στρατιωτών θάφτηκαν στον περίβολο του ναού τής Ευαγγελίστριας στην Καμενίκια, χωρίς νεκρώσιμη ακολουθία. Μάταια γενναίες Σερραίες Μακεδόνισσες προσπάθησαν να διασπάσουν τον κλοιό και να αρπάξουν τους αγαπημένους τους νεκρούς. Τουρκικό Ιππικό διέλυσε βίαια τη συγκέντρωση. Επί δεκαπέντε μέρες τουρκικό απόσπασμα φρουρούσε τον τάφο των παλικαριών. Με τον απαγχονισμό και τη ταφή των δύο ηρώων το δράμα του ναού τής Ευαγγελίστριας είχε φθάσει στο τέλος. Το δράμα όμως των Σερραίων συνεχίστηκε. Γιατί συνεχίστηκαν οι συλλήψεις, οι φυλακίσεις και οι άγριες διώξεις από τις Τουρκικές αρχές. Και οι Σερραίοι θα συνεχίσουν τον διμέτωπο αγώνα ως την επανάσταση των Νεότουρκων (1908) και την ανακήρυξη του νέου Τουρκικού συντάγματος. Τότε τυπικά τερματίζεται ο Μακεδόνικος Αγώνας, όχι όμως και τα δεινά τού Ελληνισμού. Αναστάσιος Μπέγκος, φιλόλογος
Βιογραφικά στοιχεία
Ο Δημήτριος Γκογκολάκης γεννήθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα στο Χομονδό (Μητρούσι) Σερρών. Ενεργοποιήθηκε από νωρίς (κατά το 1903) στην ένοπλη πάλη κατά των Βουλγαρικών σωμάτων. Εξόντωσε αρκετούς πράκτορες του Βουλγαρικού κομιτάτου στα γύρω από το Χομονδό (Μητρούσι) χωριά, μεταξύ των οποίων τους πράκτορες του Βουλγαρικού κομιτάτου στο χωριό Χριστός, Χρήστο Συλιάνωφ και Μήτο Μηλούσεφ. Συνεργάστηκε από το 1904 με τον οπλαρχηγό Γεώργιο Γιαγκλή από την Ιερισσό. Η Βουλγαρική οργάνωση προσπάθησε να τον προσεταιριστεί αλλά αυτός αρνήθηκε. Έτσι, η ΕΜΕΟ διέταξε τη δολοφονία του, καθώς αποτελούσε εμπόδιο για τη Βουλγαρική δράση στην περιοχή. Την 1 Σεπτεμβρίου του 1906, ο κομιτατζής Τάσκα εισέβαλε με την ομάδα του στο Χομονδό (Μητρούσι) με σκοπό να τον εξοντώσει. Ο Καπετάν Μητρούσης διέφυγε, αλλά ο Τάσκα δολοφόνησε τη γυναίκα του και το μοναδικό παιδί τους. Μόλις πληροφορήθηκε ο Καπετάν Μητρούσης το τέλος της οικογένειάς του, επιτέθηκε με το σώμα του, στο Καρατζάκιοϊ (Μονοκκλησιά), όπου είχε πληροφορίες ότι κρυβόταν η τσέτα του Τάσκα. Εκεί σκότωσαν 30 κομιτατζήδες και διέφυγαν υπό το φόβο του καταφθάνοντος αποσπάσματος του Οθωμανικού στρατού. Το γεγονός αυτό προκάλεσε γενική αναταραχή σε όλη την περιφέρεια Σερρών και το Ελληνικό Προξενείο Σερρών βρέθηκε σε δύσκολη θέση. Έτσι ο Καπετάν Μητρούσης φυγαδεύτηκε στην Αθήνα στις αρχές του 1907. Εκεί γνωρίστηκε μεταξύ άλλων και με το διάδοχο Κωνσταντίνο στο σκοπευτήριο της Καλλιθέας, όπου εξασκούνταν. Μετά από δύο μήνες παραμονής στην Αθήνα, στις αρχές της άνοιξης του 1907 επέστρεψε στον κάμπο των Σερρών συγκροτώντας μικρό ένοπλο σώμα. Τον Ιούλιο του 1907 καταδίωξε το Βούλγαρο κομιτατζή Ντίνα Αραμπατζή, αλλά δεν κατάφερε να τον συλλάβει ή να τον εξοντώσει.
Το τέλος
Στις 13 Ιουλίου του ίδιου έτους πληροφορήθηκε ότι ο κομιτατζής Τάσκα κρύβονταν στη συνοικία Καμενίκια των Σερρών. Εγκαταστάθηκε με τέσσερις συντρόφους του στο σπίτι του ιερέα της Ευαγγελίστριας, δίπλα στην εκκλησία. Οι τέσσερεις σύντροφοί του ήταν οι Ιωάννης Ούρδας και ο ανηψιός του Μιχαήλ Ουζούνης (Αθανασίου), επίσης από το Χομονδό (Μητρούσι) και οι λοχίας Θεόδωρος Τουρλεντές (από τη Μεγαλόπολη) και Νικόλαος Παναγιώτου (από το Αγρίνιο). Έγιναν αντιληπτοί όμως από τον εξαρχικό Δίγκο, ο οποίος ενημέρωσε την Οθωμανική χωροφυλακή.
Ο Μητρούσης πολεμώντας μέσα στην πόλη των Σερρών
Σε λίγο το μέρος κατακλύστηκε από όλη την Οθωμανική στρατιωτική δύναμη της φρουράς Σερρών, καθώς και από 500 ατάκτους. Ο Καπετάν Μητρούσης προσποιήθηκε ότι θα παραδοθεί με αποτέλεσμα να σκοτώσει τον Αστυνομικό Διευθυντή, ο οποίος προσπάθησε να εισέλθει για να τον παραλάβει. Ακολούθησε σφοδρή μάχη μεταξύ των 5 αντρών και της Τουρκικής δύναμης. Οι Τούρκοι έβαλαν φωτιά στα γύρω σπίτια αναγκάζοντας την ομάδα του Μητρούση να διαφύγει στην εκκλησία. Κατά την έξοδό τους συνελήφθησαν οι Νίκος Παναγιώτου και Ιωάννης Ούρδας (αργότερα εκτελέστηκαν). Ο Μητρούσης με το Μιχάλη Ουζούνη και το Θεόδωρο Τουρλεντέ κλείστηκαν στο καμπαναριό της εκκλησίας. Μετά από πεντάωρη μάχη και πολλά θύματα από την Οθωμανική πλευρά, σκοτώθηκε ο Θεόδωρος Τουρλεντές. Ο Καπετάν Μητρούσης με το Μιχάλη Ουζούνη συνέχισαν τη μάχη, ώσπου τελείωσαν οι σφαίρες. Την τελευταία σφαίρα ο Δημήτριος Γκογκολάκης την χρησιμοποίησε για να σκοτώσει τον ανηψιό του Μιχαήλ Ουζούνη και στη συνέχεια ο ίδιος αυτοκτόνησε με μαχαίρι, προκειμένου να μην συλληφθεί.
Η θυσία του καπετάν Μητρούση έγινε σύμβολο των Ελλήνων σε ολόκληρη την Ανατολική Μακεδονία. Η λαϊκή μούσα ύμνησε τον αγωνιστή με αρκετά δημοτικά τραγούδια:
Το μάθατε μωρέ παιδιά, το μαύρο το μαντάτο;
Στις Σέρρες και στο Μπόσδακα, στο έρμο το Χομόντος
Ο Γκογκολάκης πολεμά με τέσσερις νομάτους
Στην Άγια Βαγγελίστρια δέκα χιλιάδες Τούρκους
Πέφτουν τα βόλια σα βροχή τα τόπια σα χαλάζι
Πέφτουν κι οι Τούρκοι αμέτρητοι, μαζί κι ο κομισέρης
Κακό γιουρούσι έκαμε το τούρκικο τ' ασκέρι
Και ο Μητρούσης έπεσε και ο Μητρούσης πάει
Τον κλαίνε όλα τα χωριά, τον κλαίει η χώρα όλη
Τον κλαίνε κι οι Σερριώτισσες και οι Σερριωτοπούλες
Μαύρα φορούνε το πρωί, μαύρα φορούν το γιόμα
Μαύρα φορούν τ' απόβραδα σαν πάνε να δειπνήσουν
Το παλικάρι χάθηκε κι ο καπετάνιος πάει.
Η γενέτειρά του, το Χομόνδος Σερρών μετονομάστηκε προς τιμή του, Μητρούσι, καθώς επίσης και ο Καποδιστριακός Δήμος της περιοχής ονομάστηκε Δήμος Καπετάν Μητρούση (1997 - 2011).
Σχετικά άρθρα
