Ο Αγιος Παντελεήμων Σερρών
Ὁ Ἱερός Ναός τοῦ Ἁγίου Παντελεήμονος Σερρῶν βρίσκεται στή δυτική πλευρά τῆς ἀκροπόλεως ἔξω ἀπό τά τείχη τῆς πόλεως. Εἶναι ἄγνωστο πότε πρωτοκτίστηκε.
Σέ ἱστορικές πηγές ἀναφέρεται ἀπό τίς ἀρχές τοῦ 12ου αἰώνα λειτουργοῦσε ὡς Ναός τοῦ βυζαντινοῦ νεκροταφείου τοῦ Ἁγίου Παντελεήμονος.
Αὐτό ἐπιβεβαιώνεται ἀπό τίς παλαιές εἰκόνες πού βρέθηκαν τό 1892 στό Ναό α) τῆς Θεοτόκου «ΜΗΡ ΘΟΥ, Η ΑΜΑΡΤΩΛΩΝ ΣΩΤΗΡΙΑΝ» καί β) τοῦ Χριστοῦ μέ τήν ἐπιγραφή «ΔΕΗΣΙΣ ΤΟΥ ΔΟΥΛΟΥ ΤΟΥ ΘΕΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΣΥΜΒΙΟΥ ΑΥΤΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΤΕΚΝΩΝ ΑΥΤΟΥ ΕΤΟΥΣ ΖΛΛΣ(1628)».
Τό ἔτος 1202 ὁ Ἱερός Ναός καταστράφηκε ἀπό τόν τσαρίσκο τῶν Βουλγάρων Ἰωαννίτση, τόν ἐπονομαζόμενο Σκυλογιάννη, ἐνῶ ἀνακαινίσθηκε ἐκ βάθρων τό 1738 καί τό 1838. Σύμφωνα μέ ἐνεπίγραφες πλάκες τῆς Ρωμαϊκῆς καί Βυζαντινῆς ἐποχῆς, κτίστηκε στό χῶρο τοῦ ρωμαϊκοῦ καί στή συνέχεια βυζαντινοῦ νεκροταφείου τῆς πόλεως τῶν Σερρῶν. Ἀπό τήν ρωμαϊκή ἐποχή βρέθηκε μία ἐνεπίγραφη ἐπιτύμβια πλάκα μέ ἀνάγλυφη ροζέτα καί ἡμικυκλικό στεφάνι πού φέρει τήν ἐπιγραφή «ΜΩΜΩ ΔΙΟΝΥΣΙΩ ΤΩ ΑΝΔΡΙΜΝΗΜΗΣ ΧΑΡΙΝ». Ἡ ἐπιτύμβια πλάκα τῆς βυζαντινῆς ἐποχῆς εἶχε τήν ἐπιγραφή « ΜΝΗΣΘΗΤΙ- ΚΡ ΤΩΝ ΔΟΥΛΩΝ ΣΟΥ ΛΑΖΑΡΩΝ ΠΤΡ».
Τό 1913 οἱ Βούλγαροι καί πάλι πυρπόλησαν τό Ναό μέ ἀποτέλεσμα νά καεῖ σχεδόν ὅλος ἐκτός ἀπό τήν κεντρική ἁψίδα. Ἐπανοικοδομήθηκε πάνω στά θεμέλια τοῦ παλαιοῦ βυζαντινοῦ Ναοῦ τό 1935 μετά ἀπό πρωτοβουλία μιᾶς ἐπιτροπῆς γυναικῶν πού ἀποτελοῦνταν ἀπό τίς κ. Γούναρη Ἀσημίνα, Ζωγράφου Μαρίκα, Κακαβούτη Θεοδώρα καί Κικοπούλου Εὐθαλία. Ἡ ἐπανοικοδόμηση τοῦ Ναοῦ ὁλοκληρώθηκε τό 1950. Ξανακτίστηκε σέ βυζαντινό ρυθμό τρίκλιτης βασιλικῆς μέ σαμαρωτή δίρριχτη κεραμοσκεπή στέγη μέ ἕξι ζεύγη ξυλίνων ἐπικαλυμμένων κιόνων. Τό Ἱερό Βῆμα εἶναι πολύκογχο. Ἐκτός τῆς μεγάλης κόγχης ἔχει ἄλλες μικρότερες γιά τήν προσκομιδή, τό σκευοφυλάκιο κ.λ.π.
Ὁ Ναός μετά τήν ἐπανοικοδόμησή του λειτουργοῦσε ὡς παρεκκλήσιο τοῦ Μητροπολιτικοῦ Ναοῦ τῶν Μεγάλων Ταξιαρχῶν. Τό 1984 προτάθηκε νά γίνει ἐνοριακός. Κατόπιν συντονισμένων ἐνεργειῶν ὑπογράφηκε ἀπό τόν τότε Πρόεδρο τῆς Δημοκρατίας τό ὑπ’ ἀριθμ. 14 / 22-1-1985 διάταγμα. Ὁ Ναός ἐγκαινιάστηκε ἀπό τόν Μητροπολίτη Μάξιμο στίς 28 Σεπτεμβρίου τοῦ 1986. Ἀπό τό 1986 καί μετά ἔγιναν βελτιωτικές ἀνακαινίσεις τοῦ Ἱεροῦ Ναοῦ. Ἀνεγέρθηκε ἡ αἴθουσα, τό γραφεῖο καί ἡ ἀποθήκη, δημιουργήθηκε λεβητοστάσιο καί ἐγκαταστάσεις ὑγιεινῆς, πλακοστρώθηκε καί περιφράχθηκε ὁ αὔλειος χῶρος, ἀνακαινίστηκε προϋπάρχουσα βρύση ἀπό τό 1900, ἐπιπλώθηκε καί ἁγιογραφήθηκε ἀπό τόν Σπυρίδωνα Δροῦμπο, ἀνακατασκευάστηκε τό τέμπλο, ἀντικαταστάθηκε ἡ σκεπή καί κεραμοσκεπάστηκε ὁ νάρθηκας. Ἐπίσης κτίσθηκε τό ἱερό ναΰδριο τοῦ «Ἀθανάτου Σωτῆρος Χριστοῦ». Τέλος ἀνεγέρθηκε τό ἱερό παρεκκλήσιο «Ὁ Χριστός ἐν τῇ φυλακῇ» πίσω ἀπό τό Ἱερό Βῆμα, διότι παλαιότερα δίπλα στόν Ἅγιο Παντελεήμονα ὑπῆρχε κοιμητηριακός Ναός μέ αὐτή τήν ὀνομασία. Τό καμπαναριό ἀνεγέρθηκε τό 1961 μέ δωρεά τοῦ Κατσαρίδη Γ.
Στόν Ἱερό Ναό ὑπάρχουν τά ἑξῆς ἱερά κειμήλια:
1. Εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ Παντοκράτορος τοῦ ἔτους 1885.
2. Εὐαγγέλιο βελούδινο ἀργυρό τοῦ ἔτους 1811.
3. Εἰκόνα τοῦ Ἁγίου Γεωργίου τοῦ ἔτους 1879.
4. Ἁγιοπότηρον.
Θεία Λειτουργία τελεῖται κάθε Κυριακή καί κάθε ἑορτή. Λειτουργεῖ ἐνοριακό φιλόπτωχο ταμεῖο. Στόν Ἱερό Ναό ὑπάγεται τό Ἱερό Παρεκκλήσιο Κοιμήσεως Θεοτόκου παραθεριστῶν Χρυσοπηγῆς Σερρῶν. Κτίστηκε τό 1957 ὅταν ἄρχισαν νά κτίζονται καί τά πρῶτα σπίτια τῶν ἐκεῖ παραθεριστῶν.
Ο Άγιος Παντελεήμων στη δεκαετία του 1970.
Τό 1996 κατόπιν ἐντολῆς τοῦ μακαριστοῦ Μητροπολίτου Σερρῶν καί Νιγρίτης Μαξίμου, γκρεμίσθηκε τό ἀρχικό Παρεκκλήσιο καί ἀνεγέρθηκε νέο. Ἐγκαινιάσθηκε στίς 9/8/1997. Λειτουργεῖ κατά τούς μῆνες Ἰούλιο καί Αὔγουστο κάθε Κυριακή καί τόν Δεκαπενταύγουστο στίς ἱερές παρακλήσεις πρός τήν Ὑπεραγία Θεοτόκο.
