Οι καθολικές ιεραποστολές και οι Σέρρες κατά το 19ο αιώνα, του Γιώργου Koυτζακιώτη

Οι καθολικές ιεραποστολές και οι Σέρρες κατά το 19ο αιώνα, του Γιώργου Koυτζακιώτη 

Καθολικές Ιεραποστολές 17 δεν  υπήρχε  καθολικός  κλήρος,  συνεχίζοντας   έτσι  την  "κινητή  αποστολή"  των  Ιησουϊτών,  όπως  οι  προκάτοχοι  τους  ονόμαζαντις  επισκέψεις   αυτές7.   Όμως  η  εκτεταμένη  δικαιοδοσία  του  καθολικού  εφημέριου   Θεσσαλονίκης   φαίνεται   ότι  δεν   επέτρεπε   τις   συχνές   επισκέψεις    ιεραποστόλων    στους    ίδιους  τόπους. Χαρακτηριστική  είναι  η  διαπίστωση  του Λαζαριστή  εφημερίου  Θεσσαλονίκης   Α.  Bonetti  ότι  η  έκταση  της  ενορίας   του  υπερβαίνει  εκείνη  των τριών επισκοπών  στη  Γαλλία8.  Έτσι  μερικές  φορές το  χρονικό  διάστημα  ανάμεσα  σε  δυο  επισκέψεις   στην   ίδια  περιοχή  είναι  αρκετά  μεγάλο,   για   παράδειγμα, όταν  ο π. J.  Lepavec επισκέφθηκε  τους  καθολικούς  του  Βόλου  το   1853-   Η  προηγουμένη   επίσκεψη   μισσιοναρίου   στην   πόλη   αυτή  είχε  γίνει  πριν  από  τριάντα  χρόνια9.  Στην  περίπτωση   της  καθολικής   παροικίας  των  Σερρών   η   παλαιότερη   γνωστή   επίσκεψη   ιεραποστόλου    είναι   αυτή  του   Λαζαριστή    εφημέριου    Θεσσαλονίκης   Joseph  Lepaves,  η  οποία  πραγματοποιήθηκε  το   Μάη  του  1852  κατά  την επιστροφή  του από την  Καβάλα10. Ο  π. J.  Lepavec γράφοντας για  το  ταξίδι  του  στις  Σέρρες  δε  σημειώνει  τον  αριθμό  των  καθολικών  της  πόλης,   αλλά  αναφέρει   απλά  την  ύπαρξη  μερικών   υπονοώντας   το   μικρό   αριθμό τους".  Πράγματι την εποχή  εκείνη  η καθολική παροικία των  Σερρών  ήταν ολιγομελής  λαμβάνοντας υπόψη  ένα χειρόγραφο του  Άγγλου  πρόξενου  Θεσσαλονίκης   C.  Blunt,  σύμφωνα  με  το  οποίο  το  1839  διέμεναν  στην  πόλη  36   Ευρωπαίοι   ("Franks")*2.  Τα  επόμενα   χρόνια   και   συγκεκριμένα    ώς   το   1888  πιθανώς οι  Σέρρες  δε  δέχτηκαν  την επίσκεψη  άλλου  μισσιοναρίου,  αν  7. Μ.  Ν.  Ρούσσος - Μηλιδώνης, Ιησουίτες...,  ό.π.,  σελ. 258. Βλ. επίσης του ίδιου  "Αποστολή  των Πατέρων Ιησουιτών στη Μακεδονία  κατά το  17ο και  18ο αιώνα",   Σύγχρονα  βήματα,  69  (Ιανουάριος  - Μάρτιος  1989), σελ.  10 - 12. 8.  "L' étendue  topographique  de  notre  paroisse  dépasse  celle  de  trois  diocèses  de  France". Βλ. Lettre de  M. Bonetti,  Annales delà  Congrégation delà  Mission, 41(1876), σελ. 106. 9. Lettre de M.Turrogues, Missionnaire apostolique à Salonique, à  M.Salvayare, Procureur-Général  à  Paris,  Annales  de la  Cogrégation  de la Mission, ou recueil de  lettres  édifiantes  écrites par  les Prêtres  de  cette  Congrégation  employés  dans les Missions étrangères,  18  (1853),  σελ.  353. Βλ. επίσης  A. Droulez,  Histoire 33. 10. Lettre de M. Lepavec,  Supérieur de  la Mission de Salonique,  à  M. Etienne, Supérieur -  Général  à Paris,  Annales de  la  Cogrégation  de  la Mission (στο εξής   ACM), 18 (1853), σελ.  349- Βλ. επίσης  Α. Droulez,  Histoire..., ό.π., σελ. 33. 11.  "Ensuite je  me dirigeai sur Cerrès, ville habitée aussi par quelques - uns des nôtres". Βλ. Lettre de  M. Lepavec,  ACM,  18 (1853),  σελ. 349-12.  Κ.  Βακαλόπουλος,  Εμπόριο της Θεσσαλονίκης..., ό.π., σελ. 112 -113· Το χειρόγραφο αυτό  δημοσιεύεται  στις  σελ.  150-3.  

18 Γιώργος Κουτζακιώτης πιστέψουμε   τη  σχετική  αναφορά  του  Λαζαριστή  π.  C.  Hypert.   Κατά    την    περιγραφή του  ταξιδιού του  στις  Σέρρες   το  1888  ο π.  C. Hypert   διαπιστώνει   ότι  προηγούμενη  εμφάνιση  λατίνου  ιερέα  στην πόλη  έγινε πριν από σαράντα με  πενήντα   χρόνια13.  Όμως  ήδη από  το  1887  σημειώνεται  μια  αλλαγή  στην  εξυπηρέτηση  των  καθολικών  στις  περιοχές  ανατολικά  της   Θεσσαλονίκης.   Για   την   αλλαγή   αυτή  στάθηκε   αφορμή   η  από   της   13   Οκτωβρίου     1887     εγκατάσταση  του  ιερέα  της  Ιεραποστολής  π.  C.  Hypert  στην  Καβάλα.  Τούτο  το  γεγονός  έγινε  η αρχή για  την  ίδρυση  μιας  ιεραποστολής  η οποία  έμελλε  να έχει  διάρκεια ζωής  περίπου  ενός  αιώνα14. Κύριο  έργο  της  ιεραποστολής  της  Καβάλας  θα αποτελέσει   η  προσφορά  υπηρεσιών  στους  καθολικούς  και  των γύρω  περιοχών15.  Μερικές  φορές  μάλιστα  οι  περιοχές  αυτές  βρίσκονται  σε   μεγάλη   απόσταση  από  την   έδρα  της   ιεραποστολής,   όπως   το   χωριό   Μαχαλάς  της  Χαλκιδικής,το   οποίο  ο  π.  C.  Hypert    επισκέφθηκε  το  189216.  Μετά  το  1887  λοιπόν  οι  Λαζαριστές  της  Καβάλας  ανταποκρίνονται  στις  πνευματικές  ανάγκες  της  καθολικής  παροικίας  των  Σερρών,  που  το    1888    αριθμούσε   22  μέλη17.  Η  δημιουργία  της  νέας  ιεραποστολής   επιτρέπει   τις   συχνές  επισκέψεις  μισσιοναρίων  στις  Σέρρες.  Ενδεικτικά  σημειώνουμε   ότι   στο   διάστημα  των  ετών   1888   -  92   ο  π.  Casimir  Hypert,   σύμφωνα   με   τις   αναφορές  του  στις  δημοσιευμένες     επιστολές   του,  έκανε  τέσσερις   φορές   "το  μακρύ  και  επικίνδυνο  ταξίδι  από  την  Καβάλα  στις  Σέρρες"18.  Βέβαια  οι  13-  Lettre  de  M.  Hypert,  prêtre  de  la  Mission,  à  M. Fiat,  Supérieur  général,  ACM  54  (1889), σελ. 89. Βλ. επίσης  Γ. Κουτζακιώτης,  Ένα ταξίδι στις Σέρρες το  Μάη  του  1888 (Ο καθολικός  ιερέας  της  Καβάλας  επισκέπτεται  την πόλη)",  Σερραϊκά Ανάλεκτα,  1 (1992), σελ.  108, 113-14.  Lettre  de  M.  Hypert,  prêtre  de  la  Mission,  à  M. Fiat,  Supérieur général,  ACM  53  (1888), σελ.  570 -  574, όπου  ιδρυτής  της  ιεραποστολής της Καβάλας διηγείται με πολλές λεπτομέρειες τα σχετικά  γεγονότα.  Βλ. επίσης Α. Droulez,  Histoire...,  ό.π.,  σελ. 58 - 9,  69,  88. Ο τελευταίος εγκατεστημένος στην  Καβάλα Λαζαριστής υπήρξε ο π.  Ε. Βουτσίνος  από  τη  Σύρο,  ο  οποίος  υπηρέτησε τους  καθολικούς της περιοχής  ώς το τέλος της ζωής του (1981). 15. Rapport sur les mission par M.  Bettembourg, Procureur  Général de la Congrégation, ACM,  59 (1894), σελ. 335. 16.  Lettre  de  M.Hypert,  prêtre  de  la  mission,  à  M. Fiat,  Supérieur  général,  ACM,  58  (1893),  σελ.  213 - 5. 17.  Lettre de M.Hypert,  ACM, 54  (1889), σελ. 89.  Βλ. επίσης  Γ. Κουτζακιώτης,  Ταξίδι  στις   Σέρρες...  ό.π., σελ.  109,  113-18.  Ο  π.  C. Hypert  πραγματοποίησε  επισκέψεις  στις  Σέρρες  το  Μάη  του 1888, τον Ιανουάριο  και το Φεβρουάριο  του  1889 και τον Απρίλη του  1890.Οι σχετικές  αναφορές  του  ιερέα  βρίσκονται στις δημοσιευμένες επιστολές  του  στα Annales de  la  Congrégation  

Καθολικές Ιεραποστολές                                                                                  19                                                                                  Λαζαριστές  της  Καβάλας  δεν πραγματοποιούν συχνές  επισκέψεις  ρόνο  στις  Σέρρες  αλλά  οε  όλη  την  περιοχή  που  υπηρετούν,  παρόλο  που  ο  π.  C.  Hypert  παρατηρεί  ότι  η  ιεραποστολή  τους  είναι  τόσο  μεγάλη  σε  έκταση  όσο  ένας  νομός  της  Γαλλίας19.  Έτσι  η  συχνή  παρουσία  της  ιεραποστολής  της  Καβάλας   στις  γύρω  περιοχές  δικαιολογεί  τη  διαπίστωση  του  ιδρυτή  της  ότι  η ιεραποστολή   του  είναι  ήδη γνωστή  από τις  όχθες  του Στρυμόνα έως   πέρα  από  τα  όρια   της  Θράκης20.  Γνωρίζοντας   την  ύπαρξη  της  ιεραποστολής  οι  καθολικοί  της  περιοχής,  όταν είχαν  ανάγκη ενός  ιερέα,  καλούσαν  τους  Λαζαριστές  της  Καβάλας  με  γράμμα  ή  με  τηλεγράφημα21.  Μερικές  φορές   οι  καθολικοί αυτοί φαίνεται πως λειτουργούσαν  συλλογικά,  ως   κοινότητα,  προκειμένου   να  καλέσουν   ένα  μισσιονάριο,   όπως   στην   περίπτωση  της  καθολικής  παροικίας των  Σερρών, που  τον  Ιανουάριο του 1889   κάλεσε  τον  π.  C.  Hypert   στην  πόλη  για  την  εξομολόγηση   και  την  μετάληψη  ενός   ασθενή,  μάλιστα  εν  αγνοία  του  ασθενή22.  Οι   ιερείς   της   Ιεραποστολής   ανταποκρινόμενοι   στις   ανάγκες  του   ποιμνίου   τους   επωφελούνταν   αρκετά  του  χρόνου   παραμονής  τους   σε   έναν  τόπο.  Χαρακτηριστικά  αναφέρουμε  το  ταξίδι  του  π.  C.  Hypert.  στις  Σέρρες  το  Φεβρουάριο  του  1889  για  την  τέλεση  μιας  κηδείας,  μετά  από  την  οποία  αυτός ο ιερέας διέθεσε  τον ελάχιστο  ελεύθερο  χρόνο του  στην  εξομολόγηση  μερικών  ενηλίκων   και  παιδιών23.  Άλλες   φορές  πάλι   τα  ταξίδια  των  de  la  Mission  και  συγκεκριμένα  σε  αυτές των τόμων  54  (1889),  σελ.84  - 9  και 398  - 403, και  56  (1891) σελ.  387  - 91.  Στη σελ.  398  του  τόμου  54  (1889) ο  ιερέας  χαρακτηρίζει το ταξίδι στις Σέρρες μακρύ και επικίνδυνο ("Le voyage long et  périlleux de  Cavala à Serrés"). Πιθανώς  ο χαρακτηρισμός αυτός αποτελεί  συνέχεια  των σχολίων  του μισσιοναρίου  κατά  την πρώτη επίσκεψη του  στην πόλη για την ανεξέλεγκτη δράση των ληστών της περιοχής. Βλ.  σελ.84  και 89  του τόμου  54 (1889) και σελ.  106,  109,  111  και  114  του άρθρου μας στα Σερραϊκά   Ανάλεκτα,     1(   1992).   Για  την   ένταση  της  ληστρικής   δραστηριότητας  που  παρατηρείται στα τέλη του  19ου  αιώνα στην περιοχή των Σερρών και γενικά στη Μακεδονία Βλ.   Κ.Α.  Βακαλόπουλος,  "Μορφές  ληστικής  δραστηριότητας  στη  Μακεδονία  μετά  την  επανάσταση του  1878  (Διαπιστώσεις και συμπεράσματα από τη μελέτη  αρχειακών πηγών)", Βαλκανικά  Σύμμεικτα,     2  (1983).  19-  "Notre mission  est  aussi grande  en étendue  qu'  un  département  de  France".  Βλ.  Lettre de  M.Hypert,  ACM,  58 (1893),  σελ.  215.  20.  "Notre mission  est  déjà  connue des  rives de  la  Strumitza  jusqu'  au  delà  des  confins  de  la  Thrace".   Βλ.  Lettre  de  M.Hypert,  prêtre de  la  Mission,  à M.Fiat, Supérieur général, ACM,  54  (1889),   σελ.  398.  21.  ΣΓ.  ιδ.  22. Στ. ιδ. 23.  ΣΓ.  ιδ.  

20 Γιώργος  Κουτζακιώτης  μισσιοναρίων  ελάμβαναν τη μορφή περιοδειών, όπως  εκείνο  του π. C.  Hypert  τον  Απρίλη  του  1890   στη  Δράμα  και  στις  Σέρρες24.  Οι   πολλές   αναφορές   μας   στο   πρόοωπο  του   π.   C.  Hypert   δεν   είναι   τυχαίες,  αφού  ο  ιερέας  αυτός  είναι  ο  μόνος  Λαζαριστής  της  ΚαΒάλας  του  19ου  αιώνα, του οποίου επιστολές  δημοσιεύτηκαν  στα χρονικά  του Τάγματος της  Ιεραποστολής  και  μέσα από τούτα  τα κείμενα  μπορούμε  να αντιληφθούμε τον τρόπο  καθολικής  εξυπηρέτησης  των καθολικών παροικιών της  περιοχής,  επομένως   και  των  Σερρών,   κατά   τα  τέλη  του   προηγούμενου   αιώνα.   Οι   επιστολές  αυτές  όμως  δεν  αναφέρονται μόνο  στη  σχέση  της  Ιεραποστολής  της   Καβάλας  με   το   ποίμνιο   της,   αλλά   μας  δίνουν   και   πολλές    άλλες    ενδιαφέρουσες   πληροφορίες25.   Άλλωστε  η  δράση  μιας  ιεραποστολής    σε    μια  περιοχή  δεν  περιορίζεται  μόνο  στη  σχέση  της  με  τους  πιστούς  της.  Μια  άλλη  πλευρά  λοιπόν  της  παρουσίας  των  ιερέων  τιις  Ιεραποστολής  στις  Σέρρες  είναι  και  η  σχέση  τους  με  τους  ορθόδοξους.  Τη  σχέση αυτή  ο  π.  C. Hypert  μας  τη  χαρακτηρίζει  αρμονική. Ενδεικτική  της  αρμονίας  είναι  η ανταλλαγή επισκέψεων  της  ιεραποστολής  της  Καβάλας με το  Μητροπολίτη  των   Σερρών,   η  οποία,   κατά   το   Λαζαριστή   ιερέα,   καταρρίπτει   πολλές   προκαταλήψεις  για  τον  καθολικό  κλήρο  και  στο  εξής   οι  ορθόδοξοι   δεν   τους  αντιμετωπίζουν  με  τόση  δυσπιστία.  Αντίθετα  φθάνουν  στο  σημείο  να  τους  εκτιμούν  και  να  τους  θεωρούν  καλύτερους  από   το δικό  τους  κλήρο26.  Εξαίρεση  αποτελεί   ένα  γεγονός   στις   12  Φεβρουαρίου  1889   κατά   την   επίσκεψη  του  π.  C.  Hypert  στις  Σέρρες  για  την  τέλεση  μιας  κηδείας,  όπου  παρίσταντο  οι  αντιπρόσωποι  των  διαφόρων ευρωπαϊκών κυβερνήσεων  και  πλήθος   κόσμου27.   Τότε,  σύμφωνα   με  τον  καθολικό   ιερέα,   οι   ορθόδοξοι   24.  Lettre  de  M.Hypert,  prêtre de  la  mission,  à  M.Fiat,  Supérieur général, ACM,  56  (1891),  σελ.  987 - 8. 25.  Για τα κείμενα  αυτά  Βλ. και στο άρθρο  του  γράφοντος  στα  Σερραϊκά  Ανάλεκτα,  1  (1992). 26.  Lettre de  M. Hypert,  ACM, 53  (1888),  σελ.  573 και  (189D,  σελ. 389. 27. To 1889 υπήρχαν στις  Σέρρες προξενικοί αντιπρόσωποι της Αυστρίας, της Γαλλίας, της  Ρωσίας και της  Πρωσίας  Βλ. Κ.  Βακαλόπουλος,  Εμπόριο  της Θεσσαλονίκης,  σελ. 113, 153. Το 1855 προξενικοί πράκτορες  αντιπροσωπεύουν στις Σέρρες τη Γαλλία, την Αγγλία, την  Αυστρία,  το Βέλγιο,  την Ελλάδα, την Ιταλία  και τη Ρωσία.  Βλ.  Κ. Α.  Βακαλόπουλος,  Οικονομική   λειτουργία   του μακεδόνικου   και  θρακικού  χώρου   στα  μέσα  του  19ου  αιώνα  στα πλαίσια του διεθνούς εμπορίου, θεσσαλονίκη  1980, σελ. 44 -  5. Πα την αντιπροσώπευση των ευρωπαϊκών κρατών στις Σέρρες  στα τέλη της δεκαετίας του  1850. Βλ.  Κ.  Παπαθανάση  - Μουσιοπουλου, Τα  πρώτα  Βήματα  του Υποπροξενείου  Σερρών",  Σερραϊκά  Χρονικά,  8  

Καθολικές Ιεραποστολές                                                                                  21                                                                                  δεν   του  επέτρεψαν   να     πραγματοποιηθεί  τον  ενταφιασμό   του   νεκρού   ανάμεσα  στους  δικούς  τους,  αλλά  όρισαν  ένα  μέρος  του  κοιμητηρίου  για  τους  καθολικούς.   Βέβαια  στη  συνέχεια   του  παραχώρησαν  την  άδεια  για  ενταφιασμό  στο   ορθόδοξο   κοιμητήριο,   όμως   ένας  ιερέας   αρνήθηκε   να   δανείσει   στον   π.   C.  Hypert   τα  απαραίτητα  για  την  τελετή,   τα  οποία   ο   τελευταίος  αναγκάστηκε  να  αγοράσει28.  Για  τη  σχέση  του   με  τους  ορθόδοξους   και  Εβραίους   ο  π.   C.   Hypert   ενημερώνει  διεξοδικά  το γενικό  ηγούμενο  του  τάγματος του  και παραλήπτη των  επιστολών  του, π.  Α.  Fiat.  Οι  σχετικές  αναφορές στα  κείμενα  αυτά  μας  επιτρέπουν  να  δούμε  τις  εντυπώσεις   που  σχημάτιζε  ένας  Ευρωπαίος  της  εποχής   από  την   επαφή  του   με  τους   κατοίκους   της   περιοχής.   Μερικές   εντυπώσεις   του   Λαζαριστή   ιερέα   για   τους   ορθόδοξους   στις    Σέρρες    παρουσιάσαμε στο  άρθρο μας στα  Σερραϊκά   Ανάλεκτα,   1(1992), αλλά  κρίνουμε  ότι   αξίζει   να   παραθέσουμε   μερικές   άλλες   από   μια  επιστολή,   η  οποία  αναφέρεται εν  μέρει  στις  Σέρρες  και γράφτηκε στις  8  Ιουνίου  1890,  δηλαδή  δυο   μήνες   μετά   το   ταξίδι   του   ιεραποστόλου   στην  πόλη   αυτή  κατά  τη  Μεγάλη   Εβδομάδα  των   ορθοδόξων29.   Στο   Επίμετρο"   του    κειμένου    δημοσιεύεται  το  σχετικό  απόσπασμα στην  πρωτότυπη μορφή του  (θεωρούμε  ότι  η  αναδημοσίευση  ολόκληρης   της  επιστολής  ξεφεύγει  από  τα   πλαίσια   του  άρθρου  αυτού).  Ας   δούμε  λοιπόν   τις   εντυπώσεις   του   μισσιοναρίου   από  το  Πάσχα  του  1890   στις  Σέρρες:  "(...).  Φθάνω λοιπόν  στις  Σέρρες  τη  στιγμή  που  οι  Έλληνες   βρίσκονται   στα πλαίσια της  Μεγάλης  Εβδομάδας.  Αυτή είναι  η εβδομάδα που  η  νηστεία  τους   γίνεται   πιο   αυστηρή.  Ούτε   λάδι,   ούτε   ψάρι,  ούτε   βούτυρο,   ούτε   αυγά,  τίποτε από  όλα  αυτά δεν  υπάρχει  επάνω  στο  τραπέζι  τους,  λαχανικά  βρασμένα  με  ψωμί  και  νερό,  να  η  τροφή  την  Κυριακή  του  Πάσχα εξαιτίας προβλημάτων  δυσπεψίας.  Εδώ  και  πολύ  καιρό,  Κύριε   και   σεβασμιώτατε   Πατέρα,  επιθυμούσα   να  γνωρίσω   από  κοντά  την  τελετή   που  οι   Έλληνες   κάνουν  τη Μεγάλη  Παρασκευή και  την  οποία  ονομάζουν  στη  γλώσσα  τους  "Επιτάφιον".   Αυτή  η  τελετή  δεν  είναι  τίποτα  άλλο  από  μια λαμπαδοφορία που  κάθε ενορία  κάνει  στην  περιοχή  της.  Ο  "πρώτος  παπάς"   (ο  εφημέριος)  (1979),  σελ.  234,  237, όπου  όμως  αναφέρεται  η ύπαρξη  μόνο  ρωσικού  και αυστριακού υποπροξενείου, εκτός του ελληνικού, καθώς και προξενικών πρακτόρων της Αγγλίας  και  της  Γαλλίας.  28.  Lettre de  M.  Hypert,  ACM,  54 (1889),  σελ. 400-1. 29.  Lettre de  M. Hypert,  ACM,   56 (1891),  σελ.  387 - 91. 

22 Γιώργος  Κουτζακιώτης  περνά  το  πρωί  από  τα σπίτια  των  ενοριτών  του.  Παίρνει  τα  ονόματα  όλων  των  μελών  του  κάθε  σπιτιού.  Δέχεται  μια  ελεημοσύνη  και  φεύγει.  Αργά   τη   Μεγάλη  Παρασκευή  οι  καμπάνες  χτυπούν,  κάθε  χριστιανός  πηγαίνει   στην   εκκλησία   της  ενορίας  του  όπου  μπαίνοντας  αγοράζει  ένα  κερί,  το  οποίο  προορίζεται  να  τιμήσει  το  σταυρό  που  οδηγεί  την  πομπή  και  να  φωτήσει  τα  βήματα  του  στους  δρόμους,  όπου  το  φωταέριο  δε  θα  ήταν  πολυτέλεια.  Οταν  δοθεί  το  σήμα  τα  κεριά  ανάβουν,  ο   "πρώτος   παπάς"   βγαίνει  πρώτος  από  την  εκκλησία,   συνοδευόμενος   από  το  ποίμνιο   του.  Όλες   οι   πόρτες   σπιτιών  μπροστά  από τις  οποίες  πρέπει  να  περάσει  ο  σταυρός  του  Κυρίου  μας είναι  φωτισμένες.  Ο εφημέριος  σταματά, προσαγορεύει  με  δυνατή  φωνή  τα  μέλη  του   κάθε   σπιτιού,   προσεύχεται   για   αυτά   και   οι   παριστάμενοι   ακούν  κάπου  κάπου  ένα  λυπητερό   "Κύριε  Λέηοον".   Υπάρχει   αρκετή  τάξη  και  σιωπή, δυο  πράγματα που λείπουν  στους  Έλληνες  σε  παρόμοιες  τελετές.  Την  ημέρα   του  Πάσχα  των  Ελλήνων,   πήγα  να  κάνω  μια  επίσκεψη    στον    επίσκοπο  ο  οποίος  μου  επιφύλαξε  πολύ  καλή  υποδοχή30.  Δεν  είχαμε  μια  μεγάλη  συνομιλία,  διότι  μου  φαίνονταν κουρασμένος  από  τις   λειτουργίες   της  ημέρας   και  τις  πολυάριθμες  επισκέψεις   που  είναι  υποχρεωμένος   να   δεχθεί.  Φεύγοντας  η  Πανιερότητά  του  μου  έδωσε,   κατά  τη  συνήθεια,  τρία  κόκκινα  αυγά μέσα  σε  ένα πανέρι  που  ήταν τοποθετημένο  κοντά  στο  θρόνο  του. Την  επομένη,  συνοδευόμενος  από τέσερρις  ή πέντε  ιερείς,  ο  επίσκοπος  μου  ανταπέδωσε  την επίσκεψη.  Αλλά  έμεινα  έκπληκτος  όταν είδα  ότι  αυτοί  οι  ιερείς   έπαιζαν  το  ρόλο  περισσότερο   μιας    σωματοφυλακής  παρά   μιας   τιμητικής   συνοδείας,  γιατί  δεν  τους  επιτράπηκε  να  έρθουν  να  καθίσουν  κοντά  στον  επίσκοπο  τους.  Κάθισαν  σε  ένα διπλανό  δωμάτιο  περιμένοντας  τον  καθιερωμένο  καφέ  μετά από  μια  κουταλιά  μαρμελάδα".  Στη  συνέχεια   της  μελέτης   μας  θεωρούμε   ενδιαφέρουσα   την  παράθεση  ενός   ακόμη  αποσπάσματος,  το  οποίο  πέρα  από  ότι   μας  μεταφέρει    στις    συνθήκες  των  ταξιδιών  του  προηγούμενου  αιώνα,αναφέρεται  κατά  κάποιο  30.  Στο σημείο  αυτό  παρατηρούμε  ότι ο  καθολικός  ιερέας  αναφέρεται  σε  επίσκοπο  ("évêque")  Σερρών όπως στην επιστολή της  18ης Μαΐου  1888 μας μιλά για  αρχιεπίσκοπο  ("archevêque")  Σερρών.  Βλ.  Lettre de  M. Hypert,  ACM,  54  (1889),  σελ. 88  και Σερραϊκά Ανάλεκτα  1 (1992), σελ.  108,  113. Από τον Γ  αιώνα ο Επίσκοπος  Σερρών φέρει τον  τίτλο  του  Μητροπολίτη  μετά  την προαγωγή της Επισκοπής των Σερρών  σε Αρχιεπισκοπή  και  Μητρόπολη  Βλ.  Π. Θ. Πέννας, Ιστορία των Σερρών από της αλώσεως αυτών υπό των Τούρκων μέχρι  της  απελευθερώσεως  των υπό  των Ελλήνων  1383 -  1913, Αθήναι  1966,  σελ.  439.  Από το  1888 έως το  1892 Μητροπολίτης  Σερρών ήταν ο  Κωνσταντίνος Βαφείδης.  Βλ.  στ.  ιδ., σελ. 474 -  5.  

Καθολικές Ιεραποστολές 23 τρόπο  στη  σχέση  των  ιερέων  της  Ιεραποστολής   με  τους   μουσουλμάνους   της  περιοχής  των Σερρών. Το απόσπασμα αυτό προέρχεται από την  επιστολή  της   28ης   Φεβρουαρίου  1889   του  π.   C.  Hypert   και  αποτελεί   μέρος   των   εντυπώσεων   του   μισσιοναρίου   από  το   ταξίδι   του.  στις   Σέρρες   στις    12    Φεβρουαρίου  του  ίδιου  έτους31  (στο  Επίμετρο  δημοσιεύεται  το απόσπασμα στην  πρωτότυπη  μορφή  του):  "Αναχωρώντας  στις  11  του τρέχοντος  από την  Καβάλα,  θα  διανυκτερεύσω  σ'ένα  δερβίση, τον  οποίο, γνωρίζω  και  ο οποίος  έχει  ένα  Khan  (πανδοχείο)  στις  όχθες  του ποταμού της Αγγίστας32.  Αμέσως οι  στρατιώτες  της  φρουράς  έρχονται   να  χαιρετήσουν   τον   "papas   efendi"    και  να  ζητήσουν  από   εκεί   ακόμη  ένα  φλυτζάνι  καφέ  ή  ένα  ποτήρι  ρακί.  Μετά  από λίγη  ξεκούραση   ο   δερβίσης   μου  παραθέτει  ταπεινό  δείπνο   που  μοιράζομαι   με  τον   οδηγό   μου. -  "Λοιπόν;  μου  λέει  ο δερβίσης,  πώς  πάει  η  υγεία  σου;  Είμαι  ένας  παπάς  Τούρκος  συνέχισε,κι  εσύ  ένας πάπας  Frenk  (καθολικός), μοιάζουμε  λοιπόν.  Εμείς  οι  δερβίσιδες  είμαστε  ελευθεροτέκτονες,   κι  εσείς  δεν  είστε";  -  "θεός   φυλάξει,   αγαπητέ  μου   δερβίση!   Αφού   είσαι   ένας    ελευθε-ροτέκτονας, εξήγησε  μου λοιπόν  τί  σημαίνει  αυτή η σπάθα μέσα  στη μακριά θήκη που  είναι  κρεμασμένη  στο  τζάκι  του  καφενείου  σου,  και  την οποία  οι  δερβίσηδες  έχουν  μαζί  τους  παντού".  -  "Έχουμε  πάντα  μαζί  μας  στο  ταξίδι  αυτή  τη  σπάθα  ακόμα  κατ'  αρχήν  για   να  προστατευόμαστε   από  τα  σκυλιά   κι   έπειτα,  υπάρχει   ένα  τάγμα  δερβίσηδων,  οι  οποίοι  πρέπει  να  σφάζουν,  παντού  όπου  τους  συναντούν,  τους  απογόνους  της  οικογένειας  που  σκότωσε  το  γιο  του  προφήτη Ηλία". Ο  δερβίσης  μου  έθιξε  πολλά  άλλα θέματα για  συζήτηση  και δεν  αργήσαμε  να  καταλάβουμε  ότι  αυτοί  οι  καημένοι  δεν  κατανοούν ούτε  την  αφοσίωση  του  ιερέα  ούτε  την  ανιδιοτέλειά  του.  Η  αρετή  του  ιερέα  ξεπερνά  τη  δική  τους  ευφυΐα. Αφού  ευχήθηκα  καληνύκτα  στο  δερβίση  μου,  ετοιμάζομαι  να  πέσω  για  ύπνο  σε   μια  ψάθα  από  σχοίνο,   αλλά  το  κρύο  δε  με  άφησε  να  κοιμηθώ. Αμέσως  μόλις  το  φως  της  αυγής  μας επέτρεψε  να  συνεχίσουμε   το   ταξίδι  μας  έστειλα  τον  οδηγό  μου  να  φέρει  τα  άλογα.  Αναχωρούμε   και  το  μεσημέρι  φτάνω  στις  Σέρρες  όπου  με  περίμεναν ανυπόμονα". Τελειώνοντας  το  άρθρο  αυτό  κρίναμε  αναγκαίο να επισημάνουμε  ότι  με  31.  Lettre de  Μ. Hypert,  ACM, 54 (1889),  σελ.  399  - 400. 32.  Πιθανώς πρόκειται για το σημείο  του ποταμού Αγγίτη  κοντά στο χωριό  Αγγίστα.  

24                                                                                               Γιώργος  Κουτζακιώτης  τις  επισκέψεις   του  π.  C.  Hypert  δε  σταματάει  π  παρουσία  των  ιερέων  της  Ιεραποστολής   στις   Σέρρες.  Οι   Λαζαριστές   συνεχίζουν   να  υπηρετούν   τη   μικρή καθολική παροικία των Σερρών ως  τις  αρχές του  20ου αιώνα, σύμφωνα με  στοιχεία  που  μας  δίνει   η  έρευνα  του  αρχείου  της  Ιεραποστολής   της   Καβάλας33.   Η  έρευνα   αυτή   βρίσκεται   σε   εξέλιξη   και   πιστεύουμε   ότι   η   ολοκλήρωση  της  θα  διευρύνει  τις  γνώσεις   μας  στο  θέμα  της  δράσης  των  καθολικών  ιεραποστολών  στις  Σέρρες.  33.  Ενδεικτικά  αναφέρουμε  ότι  τον  Μάη  του  1906  επισκέπτονται  τις  Σέρρες  και  τη  Δράμα οι  π.  P. Advenier  και  Ν. Vucino.  Στις Σέρρες  συναντούν  περίπου  25  καθολικούς.  Παρατηρούμε  λοιπόν  ότι  ο  αριθμός  των  καθολικών  της  πόλης  έμεινε  σταθερός από  τα  τέλη  του  προηγούμενου  αιώνα.  

Καθολικές Ιεραποστολές 25 ΕΠΙΜΕΤΡΟ Lettres  de  M.  HYPERT,  prêtre  de  la  Mission,  à  M.  FIAT,  Supérieur  général.  Cavalla,  le 28  février  1889.  (...)· Parti  le  11 du  courant  de  Cavalla,  je vais coucher  le  soir chez  un  derviche que  je  connais  et qui possède un  khan (auberge)  sur les  bords  de  la  rivière  d'Angista.   Aussitôt,  les  soldats  du  corps de  garde  viennent  saluer le papas  Effendi   et demander par  là même une tasse de  café  ou un verre d'eau-de-vie. Après quelques moments de repos, le derviche  apporte  mon modeste souper  que  je partage  avec mon  conducteur.  -  "Eh bien! me  dit le derviche, comment  va  ta  santé?  - Elle est bonne  pour le moment,  lui ai-je  répondu.  -Je suis un papas  turc, continua-t-il, et toi un papas frenk  (catholique),  nous  nous  ressemblons  donc.   Nous  autres  derviches,    nous  sommes  francs-maçons,  et  vous autres, ne  l'êtes-vous  pas?  - Dieu nous en  préserve! mon cher derviche.  Puisque  tu es un  franc-maçon,  explique-moi  donc  ce  que  signifie  ce  couperet  emmanché  à  ce  long bâton qui est suspendu à la cheminée de ton café, et que les derviches portent partout avec eux. - Nous portons  toujours  en voyage  cette hachette, d'abord  pour  nous  défendre  des  chiens;  en  second  lieu,  il  y  a  un  ordre  de  derviches  qui  doivent tuer, partout  où  ils les rencontrent,  les descendants  de  la  famille  qui a mis à mort  le  fils  du prophète  Elie".  Mon derviche entama  plusieurs autres  sujets  de conversation,  et on  ne  tarda  pas  à  s'apercevoir  que  ces  pauvres  gens  ne  comprennent  ni  le  dévouement du prêtre, ni son désintéressement.  La vertu du prêtre dépasse la portée de leur intelligence.  Après  avoir souhaité  la bonne  nuit  à  mon  derviche,  je me  dispose  à prendre  un  peu  de  sommeil  sur une  natte  en  jonc, mais le froid  me  tint presque  toujours  éveillé.  Aussitôt que l'aube  du jour put permettre de continuer  la route,  l'ordre  d'amener  les  chevaux  est  donné  à  mon  guide;  nous  partons,  et  à  midi  j'arrive à  Serrés, où  j'étais attendu   impatiemment  (...).  

26                                                                                         Γιώργος  Κουτζοκιώτης  Cavalla,  le  8  juin  1896.  (...).  J'arrive  donc  à  Serrés  au  moment  où  les  grecs  sont  en  pleine  semaine sainte: c'est   la semaine où  leur abstinence devient  très sévère. Ni poisson,  ni  huile,  ni  beurre,  ni  oeufs,  rien de  tout  cela  ne  parait  sur  leur  table; des légumes cuits à l'eau  et du  pain, voilà  la nouriture de nos grecs pendant  la semaine sainte. Aussi les médecins et les pharmaciens travaillent-ils beaucoup  le dimanche de  Pâques, à cause des  indigestions.  Depuis longtemps, Monsieur  et très honoré Père,  je désirais me rendre compte  d'une  cérémonie  que  les  grecs  font  le  vendredi  saint,  et  qu'ils  appellent  dans leur langue  Epitapbion.  Celte cérémonie n'est  autre chose qu'une  procession  aux  (lambeaux  que  chaque  paroisse  fait  dans  sa  circonscription.  Le  "protospapas"(le   curé)  passe  dès  le  matin  dans  les  maisons  de  ses  paroissiens.  Il  prend  le  nom  de  tous  les  habitants  de  chaque  maison.   Il  reçoit une  aumône  et  il  s'en  va.   A une  heure  assez  avancée  du  vendredi  saint,  les  cloches  sont    mises  en  branle,  chaque  chrétien  se  rend  à  son  église  respective,  où  en  entrant  il achète  un  petit  cierge destiné  à honorer  la croix  qui  est  placée  à  la tête de  la  procession  et  à  éclairer  ses  pas  dans  les  rues,  où  le  gaz  ne  serait  pas  de  luxe.  Au  signal  donné,  les cierges s'allument,  le  'protospapas"sort     le premier  de  l'église, accompagné de ses ouailles.  Toutes les portes des maisons devant lesquelles  doit   passer  la croix de  Notre-Seigneur  sont  éclairées.  Le curé s'arrête,  il nomme à haute voix les personnes de chaque  habitation,  il prie pour elles et  les assistants font  entendre de temps en temps un  triste  Kyrie  eleison.  Il  y  a  assez  d'ordre  et  de  silence,  deux  choses  qui  manquent  ordinairement  chez  les grecs dans  les cérémonies de ce genre. Le jour de Pâques des grecs,  je suis allé faire une  visite à 1  'évêque,  qui  m'a  très bien  reçu.   Nous n'avons  pas eu  une grande  conversation, car  il  me paraissait fatigué à cause des  offices  du  jour et des visites nombreuses qu'il  est  obligé de  recevoir.  En  me  quittant,   Sa  Grandeur  m'a  donné,  selon  l'usage,  trois  oeufs  rouges  pris  clans  une  corbeille  qui  était  placée  près  de  son  siège.  Le  lendemain, accompagné de quatre ou cinq prêtres, l'évêque  m'a rendu  sa  visite.   Mais  j'ai été  étonné de  voir  que  ces  prêtres  remplissaient   l'office   plutôt  d'une  garde  du  corps  que  celui  d'une  garde  d'honneur;  car  il  ne  leur  fut  pas  permis de  venir  prendre  place  à côté  de  leur  évoque.  Ils  se  tenaient   assis  dans  une  pièce  voisine,  attendant   la  tasse  de   café   réglementaire précédée d'une  cuillerée de confiture  (...).