Άγιος Αριστόβουλος, επίσκοπος Βρετανίας, 15 Μαρτίου
Έπου Aριστόβουλε Παύλω ενθάδε,
Ως αν χορεύσης άμα Παύλω εν πόλω.
Πλήρης τίτλος σε διάφορες γλώσσες
Αγγλικά: Άγιος Αριστίβουλος ο Παλαιός, Απόστολος, Μάρτυς και Πρώτος Επίσκοπος της Βρετανίας
Ελληνικά: Ἀριστόβουλος, ίσκοπος Βρετανίας, δελφός τοῦ ᾿Αποστόλου Βαρνάβα, μτφρ. Άγιος Αριστόβουλος, επίσκοπος Βρετάνης, Αδελφός, ο απόστολος Βαρνάβας, μτφρ. (Βυζαντινό/Σύγχρονο) Άγιος Απόστολος Αριστόβουλος, Επίσκοπος Βρεττανίας, Αδελφός Του Αποστόλου Βαρνάβα («Ο Άγιος Απόστολος Αριστόβουλος, Επίσκοπος Βρετανίας, αδελφός του Αποστόλου Βαρνάβα»)
Λατινικά: Sanctus Aristobulus Senex, Apostolus, Martyr, Episcopus Primus Britanniae
Ουαλικά: Arwystli Hen Episcob Cyntaf Prydain ("Aristibule ο Παλαιός, Πρώτος Επίσκοπος της Βρετανίας").
Γενικά
Ο Άγιος Αριστόβουλος ανηκε στο χορό των 70 αποστόλων και ακολούθησε σε μερικές περιοδείες τον απόστολο Παύλο. Εκτιμώντας δε αυτός τη διδακτική ικανότητα του Αριστόβουλου, καθώς και τα διοικητικά του χαρίσματα που συνοδεύονταν με γνήσιο ζήλο για την πίστη, τον έκανε επίσκοπο της Βρετανίας, «της νυν Εγκλιτέρας, Σκωτίας και Ιβερνίας». Οι τότε κάτοικοι της, ήταν εντελώς απολίτιστοι και βάρβαροι, προσκολλημένοι τυφλά στις χυδαίες και ανόητες δεισιδαιμονίες τους. Γι΄ αυτό, το έργο του Αριστόβουλου, συνάντησε μεγάλη αντίσταση. Πολλές φορές κινδύνευσε η ζωή του, υπέφερε δε αμέτρητα βάσανα και θλίψεις.
Αλλά η θεία χάρη, δεν άφησε χωρίς αποτέλεσμα τις προσπάθειες του. Αρκετοί από τους κατοίκους πίστεψαν στο Χριστό, και στα άγρια εκείνα μέρη ιδρύθηκε χριστιανική Εκκλησία. Αυτή καλλιεργώντας με άγρυπνη επιμέλεια και επεκτείνοντας με ακούραστη φιλοπονία πέθανε ο άγιος Αριστόβουλος, σ’ όλα αντάξιος του αδελφού του και Αποστόλου επίσης Βαρνάβα. (Η μνήμη του επαναλαμβάνεται και την 31η Οκτωβρίου, μαζί με τους αποστόλους Στάχυ, Απέλλη, Αμπλίο, Ουρβανό και Νάρκισσο εκ των 70).
Παράδοση
Ο Ψευδο-Ιππόλυτος τον αναφέρει ως «Αριστόβουλο, επίσκοπο της Βρετανίας» μεταξύ των εβδομήντα μαθητών.
Ο Άγιος Αριστόβουλος μπορεί να αναφέρεται στην Καινή Διαθήκη στην Προς Ρωμαίους Επιστολή (Ρωμαίους 16:10: «...Χαιρετίστε τους οικείους του Αριστόβουλου») αν και αυτό μπορεί να σημαίνει μέλη του σπιτικού του αείμνηστου Αριστόβουλου Δ'. Σύμφωνα με τον Lionel Smithett Lewis, τα γραπτά του Αγίου Δωροθέου, Επισκόπου Τύρου 303 μ.Χ., υποστηρίζουν ότι ο Αριστόβουλος, τον οποίο ο Παύλος χαιρέτησε στην προς Ρωμαίους Επιστολή, ήταν ο Επίσκοπος της Βρετανίας. : 118–121
Ορθόδοξη παράδοση
Η ορθόδοξη παράδοση λέει ότι ο Άγιος Αριστόβουλος ήταν αδελφός του Αποστόλου Βαρνάβα, εβραϊκής καταγωγής. Όπως και ότι ο Βαρνάβας, συνόδευε τον Άγιο Παύλο στα ταξίδια του. Ήταν ένας από τους βοηθούς του Αγίου Ανδρέα, μαζί με τον Ουρβανό της Μακεδονίας, τον Στάχυ, τον Αμπλιάτο, τον Απελλή του Ηρακλείου και τον Νάρκισσο των Αθηνών (όλα αυτά τα ονόματα αναφέρονται μαζί από τον Άγιο Παύλο στο Ρωμαίους 16:8–11). που δεν μπορεί να είναι περιστασιακή). Στο ιεραποστολικό του ταξίδι στη Βρετανία, σταμάτησε για να κηρύξει στους Κελτιβέριους της βόρειας Ισπανίας. Η καθολική παράδοση ταυτίζει τον Αριστόβουλο με τον Ζεβεδαίο, πατέρα του Ιακώβου και του Ιωάννη.
Ο Άγιος Αριστόβουλος κήρυξε και πέθανε στη Ρωμαϊκή Βρετανία. Ενώ ορισμένες ορθόδοξες παραδόσεις λένε ότι «πέθανε εν ειρήνη», άλλες λένε ότι μαρτύρησε στην Ουαλία. Η καθολική παράδοση λέει ότι μαρτύρησε. Ο Βενεδικτίνος μοναχός Serenus de Cressy (1605–1674) υποστήριξε ότι ο Αριστόβουλος χειροτονήθηκε από τον Άγιο Παύλο και πέθανε στο Αβαείο του Glastonbury το 99. αλλά ο Michael Alford (συγγραφέας του Fides Regia Britannica Sive Annales Ecclesiae Britannicae) λέει ότι ο Αριστόβουλος ήταν ο σύζυγος της «Μαρίας» Σαλώμης, γεγονός που κάνει αυτή την ημερομηνία να φαίνεται πολύ αργά. Ο Άλφορντ δίνει τον θάνατό του ως «το δεύτερο έτος του Νέρωνα» – 56. Ο Άλφορντ ισχυρίζεται επίσης ότι «Είναι απολύτως βέβαιο ότι, πριν έρθει ο Άγιος Παύλος στη Ρώμη, ο Αριστόβουλος έλειπε στη Βρετανία». Αυτό είναι σύμφωνο με την ημερομηνία που έδωσε ο Γκίλντας (περίπου 500–570 μ.Χ.) ότι το «Φως του Χριστού» έλαμψε στη Βρετανία τον τελευταίο χρόνο του αυτοκράτορα Τιβέριου. Ωστόσο, ο George Smith επισημαίνει ότι πρόκειται για παρερμηνεία του Gildas και ισχυρίζεται ότι το Ευαγγέλιο δεν κηρύχθηκε στη Βρετανία πριν από τη βασιλεία του Claudius, του οποίου το πλήρες όνομα ήταν Tiberius Claudius Caesar Augustus Germanicus.
Βρετανική παράδοση
Από αυτές τις παραδόσεις φαίνεται ότι ο Άγιος Αριστόβουλος ήταν ο ιδρυτής του βρετανικού χριστιανισμού. Δεν υπάρχουν στοιχεία για οποιαδήποτε σχέση με το Glastonbury και ο John Scott δείχνει στο An Early History of Glastonbury ότι ο θρύλος που υποστηρίζει ότι ο Joseph of Arimathea ίδρυσε το Glastonbury Abbey εκεί προέρχεται από τον 12ο ή τον 13ο αιώνα και δεν έχει καμία βάση στην πραγματικότητα. Αντίθετα, τα πρώτα γραπτά επικεντρώνονται συχνά στον Αριστόβουλο. Δεν υπάρχει καμία αναφορά για τον Ιωσήφ πριν από την Κατάκτηση. Για αυτόν και για άλλους λόγους, ο Σμιθ θεωρεί επίσης την αφήγηση του Ιωσήφ της Αριμαθέας έναν « δεισιδαιμονικό μύθο συγκριτικά σύγχρονης εφεύρεσης».
Ο John Williams ταυτίζει τον Αριστόβουλο με τον Arwystli Hen, έναν «άνθρωπο της Ιταλίας» και έναν από τους τέσσερις ιεραποστόλους που πιστεύεται ότι έφεραν τον Χριστιανισμό στις Βρετανικές Νήσους. Υπάρχει μια παράδοση που τον συνδέει με έναν από τους μεσαιωνικούς Ουαλούς αγίους Arwstyl ap Cunedda. Ο τίτλος "Arwystli Hen": 119 μπορεί να προήλθε από μια μεταγενέστερη βρετανική παράδοση.
Ηρωδιανοί παράλληλοι
Ο Αριστόβουλος ο Χαλκίδας ήταν γιος του Ηρώδη της Χαλκίδας και της Μαριάμμης, κόρης της Ολυμπιάδας. Παντρεύτηκε τη Σαλώμη, κόρη του Ηρώδη Β' και της Ηρωδιάδας. Απέκτησαν τρεις γιους: τον Ηρώδη, τον Αγρίππα και τον Αριστόβουλο. Ο Lionel Smithett Lewis υποστηρίζει ότι αυτός ο τελευταίος Αριστόβουλος θα μπορούσε να ήταν ο Αριστόβουλος της Βρετανίας και αναφέρεται από την Cressy. Ωστόσο, ο πατέρας αυτού του άνδρα ήταν ο σύζυγος της Σαλώμης, όπως ανέφερε ο Άλφορντ.
Το 55, ο Νέρων διόρισε τον Αριστόβουλο της Χαλκίδας ως βασιλιά της Μικράς Αρμενίας. Συμμετείχε με τις δυνάμεις του στον Ρωμαιο-Παρθιακό Πόλεμο του 58-63, όπου έλαβε ως αντάλλαγμα ένα μικρό μέρος της Αρμενίας, μια περιοχή που συνέχισε να κυβερνά μέχρι το 72 όταν ο Βεσπασιανός μείωσε την περιφερειακή αυτονομία ορισμένων επαρχιών.
Πιθανολογείται ότι οι «Φίλιππος» (που προαναφέρθηκαν) είναι αυτοί που αναφέρονται στην Καινή Διαθήκη είναι ο Φίλιππος ο Τετράρχης. Το θέμα αμφισβητείται από μελετητές. Δεν υπάρχουν σύγχρονα στοιχεία για τη χρήση του ονόματος «Ηρώδης Φίλιππος» από τον Φίλιππο ως δυναστικό τίτλο, όπως συνέβη με τους αδελφούς του Ηρώδη Αντύπα και Ηρώδη Αρχέλαο, ωστόσο ήταν της ίδιας οικογένειας και η γραφική αναφορά μπορεί να τονίζει αυτό το γεγονός, όπως και οι μεταγενέστεροι σχολιαστές των γραφών. Σήμερα, ο Ηρώδης Β΄ αποκαλείται μερικές φορές «Ηρώδης Φίλιππος Α΄» (γιατί τα ευαγγέλια αποκαλούν τον σύζυγο της Ηρωδιάδας «Φίλιππο»), και στη συνέχεια ο Φίλιππος ο Τετράρχης ονομάζεται «Ηρώδης Φίλιππος Β΄», αλλά αυτή είναι μια αναχρονιστική σύμβαση. Ο Κόκκινος λέει, «Η πεισματική ύπαρξη πολλών θεολόγων να αναφέρουν τον Ηρώδη Γ' ως «Ηρώδη Φίλιππο» δεν έχει καμία αξία...Κανένας απατηλός Ηρώδης Φίλιππος δεν υπήρξε ποτέ.» Ο Φίλιππος ο Τετράρχης, «σε αντίθεση με τους αδελφούς του, δεν χρησιμοποίησε τον Ηρώδη ως δυναστικό όνομα». ο Μέγας.
Στο ανατολικό ορθόδοξο λειτουργικό ημερολόγιο, η προσωπική εορτή του Αριστόβουλου είναι η 16η Μαρτίου. Είναι επίσης ένας από τους αγίους που τιμάται στις 4 Ιανουαρίου (εορτή των Εβδομήκοντα Μαθητών) και στις 31 Οκτωβρίου (εορτή των βοηθών του Αγίου Ανδρέα). Στο ρωμαιοκαθολικό λειτουργικό ημερολόγιο, η εορτή του είναι στις 15 Μαρτίου.
Λειτουργικά κείμενα
Ἀπολυτίκιον
Ἦχος πλ. α’. Τὸν συνάναρχον Λόγον.
Τὴν κιθάραν τοῦ Πνεύματος τὴν ἑξάχορδον, τὴν μελωδήσασαν κόσμω τᾶς ὑπὲρ νοῦν δωρεᾶς ὡς ἐκφάντορας Χριστοῦ ἀνευφημήσωμεν, Στάχυν, Ἀμπλίαν, Ἀπελλῆν, σὺν Ναρκίσσω, Οὐρβανὸν καὶ Ἀριοτόβουλον ἅμα ὡς γὰρ Ἀπόστολοι θεῖοι, χάριν αἰτοῦνται ταὶς ψυχαὶς ἠμῶν.
