Άγιος Υπάτιος επίσκοπος Γαγγρών, 31 Μαρτίου

 Κτείνει γυνὴ βαλοῦσα καιρίαν λίθῳ,

Τὸν Ὑπάτιον· φεῦ γυναικὶ ἀθλίᾳ!

Πρώτῃ Ὑπατίῳ βιότου πέρας ἐν τριακοστῇ.

Ο Άγιος Ιερομάρτυς Υπάτιος ήταν Επίσκοπος Γαγγρών κατά τους χρόνους του αυτοκράτορος Μεγάλου Κωνσταντίνου και έλαβε μέρος στην Α’ Οικουμενική Σύνοδο, η οποία συνήλθε το έτος 325 μ.Χ., στη Νίκαια της Βιθυνίας. Διακρίθηκε για την πιστότητά του στα ορθόδοξα δόγματα και την σφοδρή πολεμική του κατά των δυσσεβών αιρετικών και μάλιστα των Αρειανών. Η στάση του αυτή εξήγειρε τους πληγέντες Νοβατιανούς, οι οποίοι ζητούσαν με κάθε τόπο την εξόντωσή του. Για τον σκοπό αυτό, το έτος 326 μ.Χ. πλήρωσαν κάποιους ειδωλολάτρες, οι οποίοι σε κρημνώδη περιοχή επιτέθηκαν κατά του Αγίου με ξύλα και πέτρες και τον άφησαν μισοπεθαμένο. Πριν ξεψυχήσει, μία εκ των φανατικών αιρετικών γυναικών τον θανάτωσε διά λίθου.

Έτσι ο Άγιος Υπάτιος μαρτύρησε και κληρονόμησε την Βασιλεία της Τριαδικής Θεότητος.

Ο Άγιος Υπάτιος ή Ανυπάτης είναι ένας μικρός οικισμός της Λήμνου κοντά στο χωριό Ρεπανίδι. Διοικητικά ανήκει στον Δήμο Λήμνου της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου (πρόγραμμα Καλλικράτης).

Ύπαρξη ναού προς τιμήν του συγκεκριμένου αγίου δεν αναφέρεται ούτε στις πηγές ούτε από την προφορική παράδοση. Όμως, το τοπωνύμιο μας πηγαίνει στα πρώιμα βυζαντινά χρόνια, δεδομένου ότι ο συγκεκριμένος άγιος έζησε τον 4ο αιώνα, έλαβε μέρος στην πρώτη οικουμενική σύνοδο ως επίσκοπος Γαγγρών κι ασφαλώς γνωρίστηκε με τον επίσκοπο Ηφαιστίας Στρατήγιο. Ο Υπάτιος δολοφονήθηκε από φανατικούς ειδωλολάτρες στην περιφέρεια Τραπεζούντος στα χρόνια του αυτοκράτορα Κωνστάντιου Β΄ (337-361). Ίσως λοιπόν ο Στρατήγιος έκτισε κάποιο ναό στη μνήμη του, ο οποίος αργότερα ερειπώθηκε αλλά απέμεινε το τοπωνύμιο. Κάτι ανάλογο ισχύει και για τον παλιό οικισμό Άγ. Αλεξάνδρος της περιφέρειας Κοντοπουλίου.

Λειτουργικά κείμενα

Ἀπολυτίκιον  

Ἦχος δ’. Ταχὺ προκατάλαβε.

Ὁσίως ἱέρευσας, τῷ ἐπὶ πάντων Θεῶ, καὶ πρόεδρος ἔνθεος, τῆς Ἐκκλησίας Γαγγρῶν, ἐδείχθης Ὑπάτιε, Ὅθεν θαυματουργίαις, διαλάμπων ποικίλαις, σύνθρονον τῷ Τεκόντι, τὸν Υἷον ὠμολώγεις, δι' ὃν καὶ χαίρων ἤθλησας, Ἱερομάρτυς ἔνδοξε.

Έτερον Ἀπολυτίκιον

Ἦχος δ’.

Καί τρόπων μέτοχος, καί θρόνων διάδοχος, τῶν Ἀποστόλων γενόμενος, τήν πρᾶξιν εὗρες θεόπνευστε, εἰς θεωρίας ἐπίβασιν· διά τοῦτο τόν λόγον τῆς ἀληθείας ὀρθοτομῶν, καί τῇ πίστει ἐνήθλησας μέχρις αἵματος, Ἱερομάρτυς Ὑπάτιε· Πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τάς ψυχάς ἡμῶν.

Κοντάκιον

Ἦχος πλ. β’. Τὴν ὑπὲρ ἡμῶν.

Τὴν ζωοποιόν, τελέσας ἱερουργίαν, καὶ τῶν δωρεῶν, τὸ τάλαντον ἐπαύξησας, ὡς θυσία προσήχθης, καὶ κάρπωμα ἔνθεον, δι’ ἀθλήσεως Ὑπάτιε, τῷ δοξάσαντι τὸν βίον σου, τοῖς ἀρρήτοις Πάτερ θαύμασιν. Αὐτὸν δυσώπει ἀεί, ὑπὲρ πάντων ἡμῶν.

Μεγαλυνάριον

Ὁμοουσιότητος τοῦ Πατρός, καὶ Υἱοῦ παμμάκαρ, χρηματίζων κῆρυξ λαμπρός, ἀθλήσει σφραγίζεις, τὸν θαυμαστόν σου βίον, Ὑπάτιε θεόφρον, Γαγγρῶν ὁ πρόεδρος.

Κάθισμα

Ἦχος δ’. Ταχὺ προκατάλαβε.

Τῆς πίστεως δόγματα, κρατύνων Ὅσιε, Πατρὶ συναΐδιον, καὶ ὁμοούσιον, τὸν Λόγον ἐκήρυξας· ὅθεν ὀρθοδόξως, τὴν σὴν ποίμνην ποιμάνας, ᾔσχυνας τοῦ Ἀρείου, τήν κακόφρονα γνώμην· διὸ νῦν μεταβὰς πρὸς τὸν Χριστόν, πρέσβευε ὑπὲρ πάντων ἡμῶν.