Όσιος Θεόγνωστος ο Έλλην, 14 Μαρτίου

O Όσιος Θεόγνωστος ο Έλλην ή Θεόγνωστος του Κιέβου  ρωσικά: Феогност, (απεβ. στις 11 Μαρτίου 1353) ήταν επίσκοπος του Οικουμενικού Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, που υπηρέτησε ως Μητροπολίτης Κιέβου και πάσης Ρωσίας., Έλληνας στην καταγωγή, διάδοχος του Αγίου Μητροπολίτη Πέτρου. Συγγραφέας διδασκαλιών και επιστολών. Η θητεία του ως μητροπολίτης συνέπεσε με τη βασιλεία του Ιβάν Καλίτα και του Συμεών του Υπερήφανου.

Μητροπολίτης Θεογνώστης - ξύλινη φιγούρα

Δεν έχουν διασωθεί πληροφορίες για τη γέννηση, την πρώιμη ζωή και την ανάπτυξη του. Πιστεύεται ότι είναι από την Κωνσταντινούπολη. Στο τέλος της ζωής του, όταν προέκυψε η ανάγκη να υποδειχθεί διάδοχος, ο Μητροπολίτης Θεόγνωστος επέμενε ότι αυτή τη θέση μπορούσε να κατέχει μόνο κάποιος που είχε περάσει από μακρά μοναστική εκπαίδευση.

Ο Μητροπολίτης Θεόγνωστος είναι ο διάδοχος του Μητροπολίτη Πέτρου. Έχοντας λάβει μύηση στην Κωνσταντινούπολη το 1328 από τον Πατριάρχη Ησαΐα, ο Θεόγνωστος εγκαταστάθηκε στη Μόσχα. Στα πρώτα χρόνια της διοίκησης της μητρόπολης Θεόγνωστος, ο Ivan Kalita ηγήθηκε ενεργού κατασκευής ναών στο Κρεμλίνο της Μόσχας. Αυτό οφειλόταν στην κληρονομιά του Μητροπολίτη Πέτρου.

Στα πρώτα χρόνια της μητροπολιτικής θητείας του Θεογνώστου, καθαγιάστηκαν εκκλησίες από λευκή πέτρα, ένας από τους οποίους έγινε ο καθεδρικός ναός της μονής:

Στις 10 (18) Μαΐου 1330 ιδρύθηκε ο Καθεδρικός Ναός του Σωτήρος στο Μπορ[2], γύρω από τον οποίο οργανώθηκε το Μοναστήρι της Μεταμορφώσεως,

το 1329 κτίστηκε και αργότερα καθαγιάστηκε ο ναός του Αγίου Ιωάννη του Κλίμακου τύπου «σαν καμπάνες».

Στις 20 Σεπτεμβρίου 1333, ο νέος Καθεδρικός Ναός Αρχαγγέλου, που χτίστηκε από τον Ιβάν Καλίτα σύμφωνα με τάμα, καθαγιάστηκε σε ένδειξη ευγνωμοσύνης για την απελευθέρωση της Ρωσίας από την πείνα που προκλήθηκε από τη σίκαλη που είχε αναπτυχθεί και δεν παρήγαγε σιτηρά.

Το 1329 επισκέφθηκε το Βελίκι Νόβγκοροντ, όπου ο Αρχιεπίσκοπος Μωυσής κατέλαβε την επισκοπική έδρα. Από εκεί, ο Θεόγνωστος δήλωσε ανάθεμα στους Pskovites, οι οποίοι είχαν δεχτεί τον ατιμασμένο πρίγκιπα του Tver Alexander Mikhailovich. Ο Αλέξανδρος άφησε το Pskov και πήγε στη Λιθουανία. Μετά από αυτό, στάλθηκε πρεσβεία στον Ivan Kalita, με επικεφαλής τον δήμαρχο Pskov Seloga. Ο Ivan Kalita ενέκρινε την ειρήνη μαζί τους και ο Θεόγνωστος τους ευλόγησε.

Μητροπολίτες Κιέβου και πάσης Ρωσίας: Φώτιος, Θεόγνωστος και Κυπριανός

Το 1330, ο Θεόγνωστος συμμετείχε στη δημιουργία του πρώτου μεγάλου δουκικού μοναστηριού - Spaso-Preobrazhensky. Ευλόγησε τη μεταφορά μέρους των μοναχών, με επικεφαλής τον αρχιμανδρίτη, από τη Μονή Danilov στο Κρεμλίνο της Μόσχας. Πρώτος αρχιμανδρίτης της νέας μονής ήταν ο Ιωάννης, στον οποίο ο Θεόγνωστος έδωσε τον πρώτο αρχιμανδρίτη στη Μόσχα. Η Μονή Σπάσκι διαχειριζόταν όλη την περιουσία της Μονής Ντανίλοφ - το νεκροταφείο της και τα χωριά που της ανήκαν

Αγιασμός τπυ Θεογνώστου στον Μητροπολίτη πάσης Ρωσίας από τον Πατριάρχη Ησαΐα

Ενάμιση χρόνο αργότερα, το 1331, ο πρίγκιπας Αλέξανδρος επέστρεψε και άρχισε να βασιλεύει στο Pskov και προέκυψε μια σύγκρουση μεταξύ Μόσχας και Νόβγκοροντ. Η παλιά επιθυμία των βορειοδυτικών της Ρωσίας να αποκτήσουν εκκλησιαστική ανεξαρτησία εντάθηκε: ως αρχιεπίσκοπος του Νόβγκοροντ ζήτησαν να επιλέξουν κάποιον Αρσένιο  ο οποίος βρισκόταν στο Πσκοφ, εκλεγμένος από το συμβούλιο των επισκόπων Γαλικίας-Βολίν. Τον έστειλαν στον μητροπολίτη για αφιέρωση, αλλά ο Θεόγνωστος έβαλε τον υποψήφιο του Βασίλη Καλίκα σε αυτό το μέρος. Την ίδια χρονιά, ο Ιβάν μπήκε στη γη του Νόβγκοροντ με τα στρατεύματά του και κατέλαβε το Τορζόκ, όπου συνάντησε τον Αρχιεπίσκοπο Βασίλι, ο οποίος ταξίδευε από το Φέογνοστ στο Νόβγκοροντ.

Το 1332, ο Ivan Kalita, έχοντας σπαταλήσει σημαντικά κεφάλαια στην Ορδή, σχεδίασε να οργανώσει μια νέα πέτρινη εκκλησία στη Μόσχα για την άφιξη του Μητροπολίτη Θεόγνωστου από την Ορδή. Απαίτησε από τους Novgorodians να πληρώσουν ένα αυξημένο ποσό φόρου τιμής (ιδίως, το "Zakamsk Silver") και, αφού έλαβε άρνηση, εκτός από το Torzhok, κατέλαβε επίσης την κορυφή του Bezhetsk. Οι διαπραγματεύσεις έληξαν με τον Αρχιεπίσκοπο Βασίλι να πηγαίνει στο Πσκοφ και να κάνει ειρήνη μεταξύ του Πσκοφ και του Νόβγκοροντ.

Το 1336, με τη μεσολάβηση του Μητροπολίτη Θεογνώστ, ο Ιβάν Καλίτα έκανε ειρήνη με το Νόβγκοροντ, έγινε πρίγκιπας του Νόβγκοροντ και έλαβε τον οφειλόμενο φόρο.

Επί Θεογνώστου, ο προκάτοχός του, Μητροπολίτης Πέτρος, αγιοποιήθηκε το 1339. Το 1339-1340 γράφτηκε στη Μόσχα το Ευαγγέλιο Siya, το οποίο τώρα φυλάσσεται στη Βιβλιοθήκη της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών.

Ο Θεόγνωστος κατάφερε να κλείσει τη Λιθουανική Μητρόπολη που ήταν ανοιχτή. Υπήρχε επίσης μητροπολίτης της Γαλικίας: ο Πατριάρχης Ησαΐας ανύψωσε τον Φιόντορ της Γαλικίας στη θέση του μητροπολίτη το 1331-1332. Δεν κατέστη δυνατό να κλείσει αμέσως: το 1337-1338 άνοιξε ξανά και υπήρχε μέχρι το 1347.

Όπως και οι προκάτοχοί του, ο Θεόγνος ανέλαβε ταξίδια σε όλη τη μητρόπολη του. Ο Θεόγνωστος ταξίδεψε στην Ορδή δύο φορές. Το πρώτο ταξίδι έγινε το 1332 υπό τον Ιβάν Καλίτα, το δεύτερο ταξίδι (1342) που έκανε κατά τη Μεγάλη Βασιλεία του Συμεών Ιβάνοβιτς του Υπερήφανου. Ο Θεόγνωστος αντιμετώπισε μεγάλο πρόβλημα στην Ορδή: κάποιος είπε στον Khan Janibek ότι ο μητροπολίτης εισέπραττε μεγάλα εισοδήματα από τον κλήρο και ότι είχε πολλά χρήματα, και ο Khan ζήτησε πληρωμή από αυτόν από ολόκληρο τον κλήρο. Ο Θεόγνωστος υπέμεινε όλων των ειδών τα βασανιστήρια στην Ορδή, έδωσε έως και 600 ρούβλια σε διάφορους ισχυρούς ανθρώπους και επέμενε στον χάν να επιβεβαιώσει για την εκκλησία όλα τα προηγούμενα οφέλη της με μια νέα ετικέτα.

Πέθανε στις 11 Μαρτίου 1353 από πανώλη. Τάφηκε στο βωμό του καθεδρικού ναού της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στο Κρεμλίνο της Μόσχας.

Το 1471, τα λείψανά του βρέθηκαν άφθαρτα, αλλά αναπαύονται κρυφά. Ο τοπικός εορτασμός της καθιερώθηκε τον 19ο αιώνα. Επί του παρόντος, ο Θεόγνωστος είναι γενικός άγιος της εκκλησίας. Η μνήμη του Αγίου Θεογνώστου εορτάζεται στις 14 (27) Μαρτίου.

Στον πολιτισμό

Ο Θεόγνωστος παίζει στα μυθιστορήματα του Ντμίτρι Μπαλάσοφ «Το βάρος της εξουσίας» και «Σιμεών ο περήφανος» από τη σειρά «Sovereigns of Moscow».