Όσιος Γρηγόριος ο Α' Διάλογος Πάπας Ρώμης

Ὁ Γρηγόριος ἐκ μέσου μὲν τοῦ βίου.

Ἐν τῷ μέσῳ δὲ τοῦ χοροῦ τῶν Ἀγγέλων.

Ο Όσιος Γρηγόριος ο Α' Διάλογος Πάπας Ρώμης (Papa Gregorio I, 540 - 12 Μαρτίου 604), κοινώς γνωστός ως Άγιος Γρηγόριος ο Μέγας, ήταν Πάπας Ρώμης της Χριστιανικής Εκκλησίας, από τις 3 Σεπτεμβρίου του 590 έως τον θάνατό του το 604. Είναι ο Ποντίφηκας με τον οποίο ξεκινά η μεσαιωνική περίοδος της Δυτικής Εκκλησίας. Στην Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία η μνήμη του τιμάται στις 3 Σεπτεμβρίου. Συγκαταλέγεται ανάμεσα στους Πατέρες της Εκκλησίας. Είναι επίσης και οι εισηγητής του γρηγοριανού μέλους ως μουσικής των ιερών ακολουθιών της Δυτικής Εκκλησίας, το οποίο φέρει και το όνομά του. Στην Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία είναι γνωστός ως Άγιος Γρηγόριος ο Διάλογος και η μνήμη του τιμάται στις 12 Μαρτίου. Στην Ανατολή του δόθηκε η προσωνυμία Διάλογος, εξαιτίας ενός ομώνυμου έργου του ("Liber Dialogorum" - Βιβλίο Διαλόγων).

Η ζωή του

Ο Γρηγόριος, Πάπας από το 590 έως το 604, και ο τελευταίος των λατίνων Πατέρων της Δυτικής Εκκλησίας, γεννήθηκε στη Ρώμη γύρω στο έτος 540. Ανήκε στην ευγενή χριστιανική οικογένεια της Ρώμης, τους Ανικίους, και ο πατέρας του ήταν μέλος της ρωμαϊκής συγκλήτου. Η οικογένειά του είχε αναδείξει ήδη δύο Επισκόπους Ρώμης. Η μητέρα του, Σύλβια και δύο από τις αδελφές του πατέρα του αγιοποιήθηκαν από την Εκκλησία. Στα παιδικά και νεανικά του χρόνια έζησε τις οδυνηρές εμπειρίες των βαρβαρικών επιδρομών εναντίον της Ρώμης. Έλαβε πολύ καλή μόρφωση, σπούδασε νομικά και αρχικά ασχολήθηκε με τα κοινά. Το 573, σε ηλικία τριάντα τριών ετών, ο Γρηγόριος διορίστηκε Praefectus Urbi (έπαρχος της πόλης της Ρώμης), μια θέση ιδιαίτερα σημαντική, αλλά παραιτήθηκε μέσα σε ένα έτος για να ακολουθήσει τη μοναστική ζωή. Ίδρυσε με τη μεγάλη περιουσία του επτά μοναστήρια, εκ των οποίων τα έξι βρίσκονταν στα οικογενειακά του κτήματα στη Σικελία. Ένα έβδομο, που αφιέρωσε στον Άγιο Ανδρέα, δημιουργήθηκε στο Clivus Scauri της Ρώμη. Είναι πιθανό, τα μοναστήρια που ίδρυσε, να ακολουθούσαν το μοναστικό πρότυπο του οσίου Βενεδίκτου, αφού ο Γρηγόριος έτρεφε ιδιαίτερο θαυμασμό προς το μεγάλο διδάσκαλο του κοινοβιακού μοναχισμού και συνέγραψε και την μοναδική αξιόπιστη βιογραφία του οσίου.

Στα 578 η φήμη του ήταν τέτοια που ο Πάπας Βενέδικτος Α΄ (Benedictus I) τον διόρισε ως έναν από τους επτά Regionarii (διακόνους) της Ρώμης. Το επόμενο έτος απεστάλη από τον Πάπα Πελάγιο Β' (Pelagius ΙΙ) Αποκρισάριος (nuntius) στην αυτοκρατορική αυλή της Κωνσταντινούπολης. Παρέμεινε στην Πόλη μέχρι το έτος 586, όπου απόκτησε πλούσιες εμπειρίες, χωρίς όμως να μάθει την ελληνική γλώσσα. Το ενδιαφέρον για την πατρίδα του υπήρξε αμείωτο, αφού παρακαλούσε τον αυτοκράτορα Μαυρίκιο (582-602) να αντιμετωπίσει τη λογγοβαρδική εισβολή στην Ιταλία.

Μετά την επιστροφή του στη Ρώμη ο Γρηγόριος υπηρέτησε ως ηγούμενος στη Μονή του Αγίου Ανδρέα για περίπου πέντε έτη και παράλληλα εργάστηκε ως σύμβουλος και γραμματέας του Πάπα Πελάγιου Β΄. Το 590 η ζωή του άλλαξε ριζικά όταν ο Πελάγιος πέθανε και ο ίδιος επελέγη ομόφωνα ως διάδοχός του. Ενθρονίστηκε στις 3 Σεπτεμβρίου του ίδιου έτους.

Το έργο του

Ο Γρηγόριος χαρακτηρίστηκε από τους ιστορικούς ως ο πρώτος πάπας του Μεσαίωνα. Η αρχιερατεία του υπήρξε πετυχημένη, αφού κατόρθωσε και κέρδισε το σεβασμό, την αποδοχή, αλλά και τη συμπάθεια όλων, ακόμα και των αντιπάλων του. Στα χρόνια που παρέμεινε στον παπικό θρόνο, ο δυτικός κόσμος ήταν σε αναταραχή. Η Ιταλία ερημωνόταν από τους Λομβαρδούς (ή Λογγοβάρδους), και αντιμέτωπος με αυτήν την μανία ο αυτοκρατορικός Έξαρχος στη Ραβένα αποδεικνυόταν ανίσχυρος. Κατά συνέπεια, δεδομένου ότι οι πολιτικές δυνάμεις ήταν ανίκανες να αναλάβουν την ασφάλεια των πολιτών τους, ο παπισμός, στο πρόσωπο του Γρηγορίου αναγκάστηκε να αναλάβει την ευθύνη για την ευημερία των ανθρώπων. Χρησιμοποιώντας τις δεξιότητες που είχε αποκτήσει όταν υπηρέτησε ως έπαρχος και πρεσβευτής, σύναψε συμφωνία στα 598 μεταξύ της Αγίας Έδρας και του Λομβαρδού δούκα Σπολέτο, σταματώντας την εισβολή και αποκαθιστώντας την ειρήνη και την ασφάλεια στη χώρα. Αναδιοργάνωσε επίσης τις απέραντες γαίες της εκκλησίας, στην περιοχή που εκτείνεται από την Τοσκάνη μέχρι τη Σικελία, εκεί που αργότερα θα ιδρύονταν τα παπικά κράτη. Μοναχός ο ίδιος, ο πρώτος που εξελέγη Πάπας, μεριμνά για τη διάδοση του μοναχισμού. Η αγγλοσαξωνική αποστολή του υπό την ηγεσία του Αγίου Αυγουστίνου του Καντέρμπουρυ, θα οδηγήσει τελικά στη μεταστροφή της Αγγλίας στον Χριστιανισμό. Αγωνίστηκε για την ομόνοια των επισκόπων της Ιλλυρίας και της βόρειας Ιταλίας από την ένταση που είχε δημιουργήσει η έριδα των Τριών Κεφαλαίων.

Αναμόρφωσε την παπική αυλή, πρόσφερε χρήματα στους φτωχούς από την κληρουχία του Αποστόλου Πέτρου, συντήρησε εκκλησιαστικά και δημόσια οικοδομήματα που υπέστησαν καταστροφές από τις βαρβαρικές επιδρομές, πλήρωνε στρατιωτικούς μισθούς και επανίδρυσε το Βικαριάτο της Αρελάτης (Αρλ). Κατά βάση υπήρξε νομιμόφρονας προς την αυτοκρατορική εξουσία, μολονότι εκδήλωσε κάποιες τάσεις παποκαισαρισμού.

Αντιμετώπισε τους Δονατιστές στη βόρεια Αφρική και έδειξε ουσιαστικό ενδιαφέρον για τον εκχριστιανισμό των ειδωλολατρών Λογγοβάρδων και τη μεταστροφή άλλων από τον Αρειανισμό στην Καθολική Εκκλησία.

Ο Γρηγόριος αντέδρασε στον τίτλο Οικουμενικός που, κατόπιν Συνοδικής απόφασης, εισήγαγε ο πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Ιωάννης Δ΄ Νηστευτής (582-595). Θεώρησε τον τίτλο αυτό εσφαλμένη αξίωση που αντίκειται στο πνεύμα διακονίας που μετέφερε ο Χριστός στους Αποστόλους του. Έτσι, από αντίδραση υιοθέτησε για τον εαυτό του τον τίτλο servus servorum Dei (δούλος των δούλων του Θεού), τίτλο που φέρουν οι Πάπες της Ρώμης μέχρι σήμερα. Παρά το γεγονός αυτό, στα έργα του πρόβαλε το πρωτείο του Αποστόλου Πέτρου και της Αγίας Έδρας: «Petrus namque auctore Deo sanctae Ecclesiae principatum tenens…», Liber Regulae Pastoralis II, 6, 88-89.

Αγωνίστηκε για την εξάλειψη της σιμωνίας και την πνευματική εξύψωση κληρικών και λαϊκών. Αναδιοργάνωσε την εκκλησιαστική ζωή, εκλαΐκευσε τα δόγματα της πίστης, ώστε να είναι κατανοητά από τον απλό πιστό, και αναθεώρησε τη λατινική λειτουργία, εισάγοντας το γρηγοριανό μέλος και ιδρύοντας Σχολή ιεροψαλτών (Schola cantorum). Σημαντική ήταν και η συνεισφορά του στην ζωγραφική, καθώς υποστήριξε την άποψη πως η απεικόνιση θρησκευτικών επεισοδίων εντός των εκκλησιών ήταν πολύ χρήσιμη, καθώς μπορούσε να προσφέρει στους αναλφάβητους πιστούς τα ίδια αποτελέσματα με αυτά της ανάγνωσης των Γραφών από όσους ήξεραν να διαβάζουν. Η άποψη αυτή, από έναν άνθρωπο με τόσο ισχυρή εξουσία, αποτέλεσε ένα πολύ σημαντικό γεγονός στην ιστορία της Δυτικής τέχνης.

Ο Άγιος Γρηγόριος ο Διάλογος θεωρείται από την Ορθόδοξη Εκκλησία ως δημιουργός/συγγραφέας της Λειτουργίας των Προηγιασμένων Τιμίων Δώρων που τελείται κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Τεσσαρακοστής και της Μεγάλης Εβδομάδος. Η Καθολική Εκκλησία δεν κάνει χρήση αυτής της λειτουργίας.

Ο Γρηγόριος κοιμήθηκε στις 12 Μαρτίου του έτους 604(Τιμάται από την Ορθόδοξη Εκκλησία την ίδια μέρα (12 Μαρτίου)). Μετά από το θάνατό του αγιοποιήθηκε. Ονομάστηκε στη συνέχεια Πατέρας της Εκκλησίας και είναι ένας από τους δύο Ποντίφηκες (ο άλλος είναι ο Λέων Α') που περιβάλλεται με τον τίτλο Μέγας.

Εργογραφία

Η εργογραφία του Γρηγορίου είναι πλούσια και χαρακτηρίζεται από την απλότητα του λόγου, τη σαφήνεια, τον καλό χειρισμό της γλώσσας και τη θεολογική εμβρίθεια. Η φήμη του ως εκκλησιαστικού Πατέρα στηρίζεται στις ιδέες που μετέδωσε στις μελέτες του για την πνευματική ζωή.

Liber Dialogorum (Βιβλίο Διαλόγων). Το έργο γράφτηκε ανάμεσα στα έτη 593-594. Αποτελείται από τέσσερα βιβλία. Σε αυτά εμπεριέχονται οι βίοι, τα θαύματα και οι προφητείες πολλών Ιταλών αγίων, κληρικών, μοναχών και λαϊκών. Μεταφράστηκε στην ελληνική γλώσσα από τον ελληνικής καταγωγής πάπα Ζαχαρία (741-752) και γρήγορα γνώρισε σημαντική διάδοση. Στο έργο αυτό οφείλει ο Γρηγόριος την προσωνυμία ο Διάλογος, η οποία του αποδόθηκε από την ανατολική εκκλησιαστική παράδοση.

Κριτική έκδοση του κειμένου βλ. στους τόμους 251(1978), 260(1979) και 265(1980) της σειράς SCh. Η ελληνική μετάφραση του Α΄, Γ΄ και Δ΄ Βιβλίου υπάρχει στην PL 77, 148 κεξ. , ενώ του Β΄ Βιβλίου στην PL 66, 126-203. Νεοελληνική μετάφραση του έργου εκπόνησε ο Ιερομ. Ιωάννης μ. (Μέσκος), Αγίου Γρηγορίου του Μεγάλου, Διάλογοι ήτοι Βίοι και θαύματα των εν Ιταλία οσίων και περί εξόδου ψυχών και αιωνιότητος, Βιβλία τέσσερα, Μετάφραση στα Νέα Ελληνικά – Πρόλογος – Εισαγωγή – Σημειώσεις, Έκδοσις Συνοδείας Ιερομ. Ιωάννου, Κελλίον «Κοιμήσεως της Θεοτόκου», Αγία Άννα - Άγιον Όρος 1988.

Το 1987, ο Francis Clark δημοσίευσε το δίτομο, περίπου 800 σελίδων βιβλίο του "The Pseudo-Gregorian Dialogues", (Οι Ψευδο-Γρηγοριανοί Διάλογοι) ισχυριζόμενος ότι οι Διάλογοι ήταν μια ψευδεπίγραφη "σύνθεση δανείων" (εράνισμα) από άλλες πηγές, δημιουργημένη σχεδόν έναν αιώνα μετά τον θάνατο του Γρηγορίου από κάποιον που είχε πρόσβαση στα παπικά αρχεία (γραφέα ή βιβλιοθηκάριο).

Liber Regulae Pastoralis (Βιβλίο Ποιμαντικού Κανόνα). Το έργο γράφτηκε το έτος 591. Πρόκειται στην ουσία για ένα ποιμαντικό εγχειρίδιο, που στοχεύει στην εξύψωση του λειτουργήματος του ιερέα και του μυστηρίου της ιερoσύνης. Είχε μεγάλη απήχηση στα μεταγενέστερα χρόνια, ενώ μέχρι και τις ημέρες μας προκαλεί το ενδιαφέρον στους ιερατικούς κύκλους της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας.

Το σύγγραμμα διαδόθηκε και στην ανατολική Εκκλησία. Ο ίδιος ο Γρηγόριος, σε Επιστολή του, η οποία γράφτηκε τον Ιανουάριο του έτους 602, παρέχει την πληροφορία πως το έργο είχε μεταφραστεί στα ελληνικά (Epistula 12, 6, CCL 140A, 976). Τη μετάφραση εκπόνησε ο πατριάρχης Αντιοχείας Αναστάσιος Β΄ (599-609), σύγχρονος του Γρηγορίου. Η μετάφραση αυτή, δυστυχώς, έχει χαθεί.

Την κριτική έκδοση του συγγράμματος βλ. στη σειρά SCh 381-382(1992).

Expositio in beatum Job, libri XXXV (Εξήγηση στο μακάριο Ιώβ, βιβλία 35). Το έργο φέρει και την ονομασία Moralia (Ηθικά). Με αυτόν τον τίτλο, άλλωστε, είναι περισσότερο γνωστό. Πρόκειται για σπουδαίο και εμβριθές ερμηνευτικό υπόμνημα με ηθικές προεκτάσεις. Το σύγγραμμα αυτό το αφιέρωσε στο φίλο του Λέανδρο Σεβίλλης, ο οποίος και τον παρότρυνε στη σύνταξή του.

Κριτική έκδοση του συγγράμματος βλ. στους τόμους 143, 143Α, 143Β (1979-1985) της σειράς CCL. Επίσης βλ. τους τόμους 32bis(1975), 212(1974), 221(1975) και 476(2003) της σειράς SCh.

Homiliae in Hiezechihelem prophetam (Ομιλίες στον προφήτη Ιεζεκιήλ), SCh 327(1986) και 360(1990).

XL Homiliarum in Evangelia Libri duo (40 Ομιλίες στα Ευαγγέλια, βιβλία δύο), PL 76, 1075-1312.

Expositio in Canticum Canticorum (Εξήγηση στο Άσμα Ασμάτων), SCh 314(1984).

Expositio in Librum primum Regum (Εξήγηση στο Βιβλίο Α΄ Βασιλειών), SCh 351(1989), 391(1993), 432(1998), 449(2000), 469(2003) και 482(2004).

Μέσα από την εργασία του Magna Moralia, εισήγαγε την έννοια των επτά θανάσιμων αμαρτημάτων.

Διασώθηκαν, επίσης, 814 Επιστολές του Γρηγορίου. Βλ. την έκδοσή τους στον 77ο τόμο της PL. Επίσης βλ. στη σειρά CCL 140-140A (1982) και στη σειρά SCh 370-371 (1991).

Βιβλιογραφία

Βιογράφος του Αγίου Γρηγορίου είναι ο Ιωάννης, διάκονος Ρώμης (έτος γέννησης άγνωστο, θάνατος πρό του 882 μ.Χ.). Ο Johannes, επονομαζόμενος Hymonides, ήταν γύρω στα μέσα του 9ου αιώνα μοναχός στο Monte Cassino, και αργότερα διάκονος της εκκλησίας της Ρώμης. Έχοντας καλή μόρφωση, συνδέθηκε στενά με τον Αναστάσιο, βιβλιοθηκάριο της Εκκλησίας της Ρώμης (θάνατος 879μ.Χ.), και κατά προτροπή του πάπα Ιωάννη VIII (872-82) συνέγραψε τον βίο του Αγίου Γρηγορίου, βασισμένος στα έργα του και σε αποσπάσματα επιστολών που είχαν διασωθεί στα παπικά αρχεία. Το έργο διαιρείται σε 4 τόμους: το Α' αφηγείται τη ζωή του Αγίου μέχρι την άνοδό του στον παπικό θρόνο. Το Β' το έργο του ως πάπα. Το Γ' την διδασκαλία του και το συγγραφικό του έργο. Το Δ' την πνευματική του εξέλιξη. Έκδοση Mabillon ("Acta SS. ord. S. Benedicti", I, 398-496; "Acta SS.", March, II, 137-211; P.L., LXXV, 50 sqq.).

F. Gastaldelli, "Teologia e retorica in S. Gregorio Magno", Salesianum 29(1967), 269-299.

G. Cremascoli, "La Bibbia nella 'Regula Pastoralis' di S. Gregorio Magno", Vetera Christianorum 6(1969), 47-70.

C. Dagens, "L' Église universelle et le monde oriental chez saint Grégoire le Grand", Istina 20(1975), 457-475.

του ίδιου, Saint Grégoire le Grand. Culture et expérience chrétienne, Paris 1977

L. La Piana, Teologia e ministeri della parola in S. Gregorio Magno, Palermo 1987

Gregorio Magno e il suo tempo, XIX Incontro di studiosi dell' antichità cristiana in collaborazione con l' École Française de Rome, Roma 9-12 maggio 1990, Roma 1991 [Συλλογικός Τόμος]

M. Fiedrowicz, Das Kirchenverständnis Gregors des Grossen. Eine Untersuchung seiner exegetischen und homiletischen Werke, Freiburg - Basel - Wien 1995.

Φ. Σ. Ιωαννίδη, "Γρηγόριος Μέγας ο Διάλογος και Ιωάννης της Κλίμακος. Παράλληλες αναγνώσεις στη σκιαγράφηση του ποιμένα και του έργου του”, Επιστημονική Επετηρίδα Θεολογικής Σχολής Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης,Τμήμα Θεολογίας,Νέα Σειρά,Τιμητικό Αφιέρωμα στον Ομότιμο Καθηγητή Νικόλαο Αθ. Ματσούκα 12(2002), 133-150.

Εικονογραφία

Στην τέχνη ο Γρηγόριος εμφανίζεται συνήθως με ολόκληρα αρχοντικά με την τιάρα και τον διπλό σταυρό, παρά την πραγματική του συνήθεια να ντύνεται. Οι προηγούμενες απεικονίσεις είναι πιο πιθανό να δείχνουν μοναστηριακό τόνο και πιο απλό φόρεμα. Οι ορθόδοξες εικόνες δείχνουν παραδοσιακά τον Άγιο Γρηγόριο να φέρει τον επίσκοπο να κρατά ένα Ευαγγέλιο και να ευλογεί με το δεξί του χέρι. Έχει καταγραφεί ότι επέτρεψε την απεικόνισή του με ένα τετράγωνο φωτοστέφανο, που στη συνέχεια χρησιμοποιήθηκε για τους ζωντανούς. Το περιστέρι είναι η ιδιότητά του, από τη γνωστή ιστορία που αποδίδεται στον φίλο του Πέτρο τον Διάκονο, ο οποίος λέει ότι όταν ο πάπας υπαγόρευε τις ομιλίες του στον Ιεζεχιήλ τραβήχτηκε μια κουρτίνα μεταξύ του γραμματέα του και του ίδιου. Καθώς, ωστόσο, ο πάπας παρέμενε σιωπηλός για μεγάλες περιόδους κάθε φορά, ο υπηρέτης έκανε μια τρύπα στην κουρτίνα και κοιτάζοντας μέσα, είδε ένα περιστέρι καθισμένο στο κεφάλι του Γρηγόρη με το ράμφος του ανάμεσα στα χείλη του. Όταν το περιστέρι τράβηξε το ράμφος του, ο πάπας μίλησε και ο γραμματέας κατέβασε τα λόγια του. αλλά όταν σώπασε, ο υπηρέτης έβαλε ξανά το μάτι του στην τρύπα και είδε το περιστέρι να έχει τοποθετήσει το ράμφος του ανάμεσα στα χείλη του.

Η ελαιογραφία του Ριμπέρα του Αγίου Γρηγορίου του Μεγάλου (περ. 1614) είναι από τη συλλογή Giustiniani. Ο πίνακας διατηρείται στην Galleria Nazionale d'Arte Antica της Ρώμης. Το πρόσωπο του Γρηγορίου είναι μια καρικατούρα των χαρακτηριστικών που περιέγραψε ο Ιωάννης ο Διάκονος: πλήρης φαλάκρα, πηγούνι έξω, μύτη που μοιάζει με ράμφος, ενώ ο Ιωάννης είχε περιγράψει μερική φαλάκρα, ένα ελαφρώς προεξέχον πηγούνι, ελαφρώς όξινη μύτη και εντυπωσιακά καλή εμφάνιση. Σε αυτήν την εικόνα επίσης ο Γρηγόριος έχει τη μοναστική του πλάτη στον κόσμο, την οποία ο πραγματικός Γρηγόριος, παρά την απομονωτική του πρόθεση, σπάνια επιτρεπόταν να έχει.

Αυτή η σκηνή παρουσιάζεται ως μια εκδοχή του παραδοσιακού πορτραίτου του Ευαγγελιστή (όπου τα σύμβολα των Ευαγγελιστών εμφανίζονται επίσης μερικές φορές να υπαγορεύουν) από τον δέκατο αιώνα και μετά. Ένα πρώιμο παράδειγμα είναι η μινιατούρα της αφιέρωσης από ένα χειρόγραφο του ενδέκατου αιώνα του Μοραλία του Γρηγορίου στον Ιώβ. Η μινιατούρα δείχνει τον γραφέα, Μπέμπο του Αβαείου Seeon, να παρουσιάζει το χειρόγραφο στον αυτοκράτορα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, Ερρίκο Β'. Επάνω αριστερά ο συγγραφέας φαίνεται να γράφει το κείμενο υπό θεϊκή έμπνευση. Συνήθως το περιστέρι φαίνεται να ψιθυρίζει στο αυτί του Γρηγόρη για μια πιο καθαρή σύνθεση.

Το ύστερο μεσαιωνικό θέμα της Λειτουργίας του Αγίου Γρηγορίου δείχνει μια εκδοχή μιας ιστορίας του 7ου αιώνα που επεξεργάστηκε σε μεταγενέστερη αγιογραφία. Ο Γρηγόριος παρουσιάζεται να λέει Λειτουργία όταν ο Χριστός ως ο άνθρωπος των θλίψεων εμφανίζεται στο βωμό. Το θέμα ήταν πιο κοινό τον 15ο και 16ο αιώνα και αντικατόπτριζε την αυξανόμενη έμφαση στην Πραγματική Παρουσία και μετά την Προτεσταντική Μεταρρύθμιση ήταν ένας ισχυρισμός του δόγματος ενάντια στην προτεσταντική θεολογία

Διάσημα αποσπάσματα και ανέκδοτα

Non Angli, sed angeli, si forent Christiani.– «Δεν είναι Γωνιές, αλλά άγγελοι, αν ήταν χριστιανοί». Αφορισμός, που συνοψίζει λέξεις που αναφέρθηκε ότι είπε ο Γρηγόριος όταν συνάντησε για πρώτη φορά χλωμό δέρμα άγγλους σε μια αγορά σκλάβων, πυροδοτώντας την αποστολή του Αγίου Αυγουστίνου του Καντέρμπουρυ στην Αγγλία για να προσηλυτίσει τους Άγγλους, σύμφωνα με τον Bede. Είπε: «Καλά ονόματα, γιατί έχουν αγγελικά πρόσωπα και θα έπρεπε να είναι συγκληρονόμοι με τους αγγέλους στον ουρανό». Ανακαλύπτοντας ότι η επαρχία τους ήταν η Deira, συνέχισε προσθέτοντας ότι θα λυτρωθούν de ira, «από την οργή», και ότι ο βασιλιάς τους ονομαζόταν Aella, Alleluia, είπε.

Locusta, κυριολεκτικά, «ακρίδα». Ωστόσο, η λέξη μοιάζει πολύ με "loco sta", που σημαίνει, "Μείνε στη θέση σου!" Ο ίδιος ο Γρηγόρης ήθελε να πάει στην Αγγλία ως ιεραπόστολος και ξεκίνησε για εκεί. Την τέταρτη μέρα του ταξιδιού, καθώς σταμάτησαν για μεσημεριανό γεύμα, μια ακρίδα προσγειώθηκε στην άκρη της Βίβλου που διάβαζε ο Γρηγόριος. Αναφώνησε, Locusta! (ακρίδα). Αναλογιζόμενος το, το κατάλαβε ως ένα σημάδι από τον Ουρανό, με το οποίο ο Θεός τον ήθελε να είναι loco sta, δηλαδή να παραμείνει στη θέση του. Μέσα στην ώρα έφτασε ένας απεσταλμένος του πάπα για να τον ανακαλέσει.

«Σας ικετεύω να μην χάσετε το παρόν. Για οτιδήποτε, όσο ασήμαντο κι αν είναι, που προσφέρεται από την ευημερία του Αγίου Πέτρου, θα πρέπει να θεωρείται μεγάλη ευλογία, καθώς θα έχει τη δύναμη να σας προσφέρει μεγαλύτερα πράγματα. και να σας προσφέρω αιώνια οφέλη με τον Παντοδύναμο Θεό." [Αυτό το απόσπασμα χρειάζεται μια αναφορά]

Pro cuius amore in eius eloquio nec mihi parco – «Για την αγάπη του οποίου (του Θεού) δεν φείδομαι από τον Λόγο Του». Το νόημα είναι ότι αφού ο δημιουργός του ανθρώπινου γένους και ο λυτρωτής του ανάξιου του έδωσε τη δύναμη της γλώσσας για να μπορέσει να μαρτυρήσει, τι είδους μάρτυρας θα ήταν αν δεν το χρησιμοποιούσε αλλά προτιμούσε να μιλάει αδύναμα;

«Γιατί η θέση των αιρετικών είναι η ίδια η υπερηφάνεια...γιατί η θέση των κακών είναι η υπερηφάνεια, όπως αντίθετα η ταπεινοφροσύνη είναι η θέση των καλών».

«Όποιος αυτοαποκαλείται παγκόσμιος επίσκοπος ή επιθυμεί αυτόν τον τίτλο, είναι, από υπερηφάνεια, ο πρόδρομος του Αντίχριστου».

Non enim pro locis res, sed pro bonis rebus loca amanda sunt – "Τα πράγματα δεν πρέπει να αγαπιούνται για χάρη ενός τόπου, αλλά τα μέρη πρέπει να αγαπιούνται για χάρη των καλών τους πραγμάτων." Όταν ο Αυγουστίνος ρώτησε αν έπρεπε να χρησιμοποιήσει ρωμαϊκά ή γαλλικανικά έθιμα στη Λειτουργία στην Αγγλία, ο Γρηγόριος είπε, σε παράφραση, ότι δεν ήταν ο τόπος που πρόσφερε καλοσύνη αλλά καλά πράγματα που κοσμούσαν τον τόπο και ότι ήταν πιο σημαντικό να είναι ευάρεστο στον Παντοδύναμο . Θα πρέπει να διαλέξουν τι ήταν "pia", "religiosa" και "recta" από οποιαδήποτε εκκλησία και να το αναφέρουν στα αγγλικά μυαλά ως πρακτική.

«Γιατί ο κανόνας της δικαιοσύνης και της λογικής υποδηλώνει ότι όποιος επιθυμεί να τηρούνται οι δικές του εντολές από τους διαδόχους του, πρέπει αναμφίβολα να τηρεί τη βούληση και τα διατάγματα του προκατόχου του». Στις επιστολές του, ο Γρηγόριος τόνιζε συχνά τη σημασία του να δίνεται η δέουσα σημασία στις έσχατες διαθήκες και διαθήκες και να σεβόμαστε τα δικαιώματα ιδιοκτησίας.

«Πρέπει να δείξουμε συμπόνια πρώτα στους πιστούς και μετά στους εχθρούς της εκκλησίας».

«Σε μακροχρόνια αγωνία να αποφύγω όλες αυτές τις ταλαιπωρίες, αναζήτησα το καταφύγιο του μοναστηριού... Γιατί όπως το σκάφος που είναι αγκυροβολημένο από αμέλεια, πολύ συχνά (όταν η καταιγίδα γίνεται βίαιη) πετιέται από το νερό έξω από το καταφύγιό του στο ασφαλέστερη ακτή, έτσι κάτω από τον μανδύα του εκκλησιαστικού γραφείου, βρέθηκα ξαφνικά βυθισμένος σε μια θάλασσα κοσμικών θεμάτων, και επειδή δεν είχα κρατήσει την ηρεμία του μοναστηριού όταν είχα στην κατοχή μου, έμαθα χάνοντας το πόσο κοντά έπρεπε να είχε γίνει». Στο Moralia, sive Expositio in Job ("Σχόλιο στον Ιώβ", επίσης γνωστό ως Magna Moralia), ο Γρηγόριος περιγράφει στον Επίσκοπο Λέανδρο τις συνθήκες υπό τις οποίες έγινε μοναχός.

«Οι αναλφάβητοι μπορούν να συλλογιστούν στις γραμμές μιας εικόνας αυτό που δεν μπορούν να μάθουν μέσω του γραπτού λόγου».

Age quod agis (Κάνε αυτό που κάνεις). Στο πέρασμα των αιώνων, αυτό θα γινόταν ένα επαναλαμβανόμενο αξίωμα των Καθολικών μυστικιστών και πνευματικών διευθυντών που ενθαρρύνουν κάποιον να διατηρήσει την προσοχή του σε αυτό που κάνει προσπαθώντας να υπηρετήσει τον Κύριο.

«Μετάνοια είναι το κλάμα για ό,τι έχει κάνει και δεν το κάνει αυτό για το οποίο κλαίει».

Μνημεία

Υπόλειμμα

Τα λείψανα του Αγίου Γρηγορίου φυλάσσονται στη Βασιλική του Αγίου Πέτρου στη Ρώμη.

Ζωές

Στη Βρετανία, η εκτίμηση για τον Γρηγόριο παρέμεινε έντονη ακόμη και μετά τον θάνατό του, με τον οποίο οι Βρετανοί τον αποκαλούσαν Gregorius noster («ο Γρηγόριος μας»). Ήταν στη Βρετανία, σε ένα μοναστήρι στο Whitby, που γράφτηκε η πρώτη ολόσωμη ζωή του Γρηγορίου, γ. 713, από μοναχό ή, πιθανώς, μοναχή. Η εκτίμηση του Γρηγορίου στη Ρώμη και την ίδια την Ιταλία, ωστόσο, δεν ήρθε παρά αργότερα. Το πρώτο βιογραφικό του Γρηγορίου που γράφτηκε στην Ιταλία δεν κυκλοφόρησε παρά μόνο τον Johannes Hymonides (γνωστός και ως Ιωάννης ο Διάκονος) τον 9ο αιώνα.

Μνημεία

Η ομώνυμη εκκλησία του San Gregorio al Celio (που ανακατασκευάστηκε σε μεγάλο βαθμό από τα αρχικά οικοδομήματα κατά τον 17ο και 18ο αιώνα) θυμάται το έργο του. Ένα από τα τρία ρητορεία που προσαρτήθηκαν, το ρητορείο της Αγίας Σίλβιας, λέγεται ότι βρίσκεται πάνω από τον τάφο της μητέρας του Γρηγορίου.

Στην Αγγλία, ο Γρηγόριος, μαζί με τον Αυγουστίνο του Καντέρμπουρυ, τιμάται ως ο απόστολος της γης και η πηγή της μεταστροφής του έθνους.

Θρόνος

Μια αρχαία μαρμάρινη καρέκλα, που πιστεύεται ότι είναι η καρέκλα του Πάπα Γρηγορίου του Μεγάλου, φυλάσσεται στην εκκλησία San Gregorio Magno al Celio στη Ρώμη.

Music

Italian composer Ottorino Respighi composed a piece named St. Gregory the Great (San Gregorio Magno) that features as the fourth and final part of his Church Windows (Vetrate di Chiesa) works, written in 1925.

Ημέρα γιορτής

Το τρέχον Γενικό Ρωμαϊκό Ημερολόγιο, που αναθεωρήθηκε το 1969 σύμφωνα με τις οδηγίες της Β' Συνόδου του Βατικανού, γιορτάζει τον Άγιο Γρηγόριο τον Μέγα στις 3 Σεπτεμβρίου. Πριν από αυτό, όρισε την εορτή του στις 12 Μαρτίου, την ημέρα του θανάτου του το 604. Μετά την επιβολή του Κώδικα Ρουμπρίκων του Πάπα Ιωάννη XXIII το 1961, ο εορτασμός της εορτής του Αγίου Γρηγορίου κατέστη πρακτικά αδύνατος, καθώς οι μεταρρυθμίσεις του Ιωάννη XXIII απαγόρευσαν πλήρης τήρηση των περισσότερων εορτών κατά τη διάρκεια της Σαρακοστής, κατά την οποία πέφτει πάντα η 12η Μαρτίου. Για το λόγο αυτό, η εορτή του Αγίου Γρηγορίου μεταφέρθηκε στις 3 Σεπτεμβρίου, ημέρα της επισκοπικής του αγιασμού το 590, στο πλαίσιο των λειτουργικών μεταρρυθμίσεων του Πάπα Παύλου ΣΤ'. Η Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία και εκείνες οι Ανατολικές Καθολικές Εκκλησίες που ακολουθούν το Βυζαντινό Τελετουργικό συνεχίζουν να μνημονεύουν τον Άγιο Γρηγόριο στις 12 Μαρτίου που είναι κατά τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή, τη μοναδική φορά που χρησιμοποιείται η Θεία Λειτουργία των Προηγιασμένων Δώρων, που ονομάζει τον Άγιο Γρηγόριο ως συγγραφέα. .

Άλλες εκκλησίες τιμούν επίσης τον Γρηγόριο τον Μέγα:

Η Λουθηρανική Εκκλησία – Σύνοδος του Μισούρι τον θυμάται με μνημόσυνο στις 3 Σεπτεμβρίου,

Η Ευαγγελική Λουθηρανική Εκκλησία στην Αμερική τον θυμάται με μνημόσυνο στις 12 Μαρτίου,

Η Επισκοπική Εκκλησία των Ηνωμένων Πολιτειών τον τιμά στις 12 Μαρτίου

Η Αγγλικανική Εκκλησία του Καναδά τον θυμάται με Μνημόσυνο στις 3 Σεπτεμβρίου.

Ο Μέγας Γρηγόριος μνημονεύεται στην Εκκλησία της Αγγλίας με ένα Μικρό Φεστιβάλ στις 3 Σεπτεμβρίου.

Μια παραδοσιακή πομπή πραγματοποιείται στο Żejtun της Μάλτας, προς τιμήν του Αγίου Γρηγορίου (San Girgor) την Τετάρτη του Πάσχα, που τις περισσότερες φορές πέφτει τον Απρίλιο, με το εύρος των πιθανών ημερομηνιών να είναι από τις 25 Μαρτίου έως τις 28 Απριλίου. Η εορτή του Αγίου Γρηγορίου χρησιμεύει επίσης ως ημέρα μνήμης για τους πρώην μαθητές του Downside School, που ονομάζονται Old Gregorians. Παραδοσιακά, οι γραβάτες OG φοριούνται από όλα τα μέλη της κοινωνίας αυτήν την ημέρα.

Γραπτές εργασίες

Γρηγόριος (ν.δ.). "Κωδ. Σανγκ. 211". Homiliae in Ezechielem I-XXII. St. Gallen, Βιβλιοθήκη Abbey. doi:10.5076/e-codices-csg-0211.

Σύγχρονες εκδόσεις

Homiliae in Hiezechihelem prophetam, ed. Marcus Adriaen, CCSL 142 (Turnhout: Brepols, 1971)

Dialogorum libri quattuor seu De miraculis patrum italicorum: Grégoire le Grand, Dialogues, ed. Adalbert de Vogüé, 3 τόμοι, Sources crétiennes 251, 260, 265 (Παρίσι, 1978–1980) – επίσης διαθέσιμο μέσω της ηλεκτρονικής βάσης δεδομένων Brepols Library of Latin Texts στη Βιβλιοθήκη Λατινικών Κειμένων – διαδικτυακά (LLT-O)

Moralia in Iob, ed. Marcus Adriaen, 3 τόμοι. CCSL 143, 143A, 143B (Turnhout: Brepols, 1979-1985)

Μεταφράσεις

Οι διάλογοι του Αγίου Γρηγορίου του Μεγάλου, μτφρ. Edmund G. Gardner (Λονδίνο & Βοστώνη, 1911).

Ποιμαντική Μέριμνα, μετάφρ. Henry Davis, ACW 11 (Newman Press, 1950).

The Book of Pastoral Rule, μετάφρ. με εισαγωγή και σημειώσεις του Γιώργου Ε. Δημακόπουλου (Crestwood, Νέα Υόρκη: St. Vladimir's Seminary Press, 2007).

Reading the Gospels with Gregory the Great: Homilies on the Gospels, 21–26, μετάφρ. Santha Bhattacharji (Petersham, Μασαχουσέτη, 2001) (μεταφράσεις των 6 Ομιλιών που καλύπτουν την Ημέρα του Πάσχα έως την Κυριακή μετά το Πάσχα).

Τα Γράμματα του Μεγάλου Γρηγορίου, μτφρ. με εισαγωγή και σημειώσεις του John R. C. Martyn (Toronto: Pontifical Institute of Mediaeval Studies, 2004). (3 τόμος μετάφραση του Registrum epistularum.)

Gregory the Great: On the Song of Songs, CS244 (Collegeville, Μινεσότα, 2012).

Ἀπολυτίκιον  

Ἦχος γ’. Θείας Πίστεως.

Στόμα γρήγορον καταπλουτήσας, νομεὺς ἄριστος τοῦ θείου λόγου, ἀνεδείχθης Ἱεράρχα Γρηγόριε, τῶν ἀρετῶν γὰρ ἐκφάντωρ γενόμενος, δικαιοσύνης ἐκφαίνεις τὴν ἔλλαμψιν Πάτερ Ὅσιε, Χριστὸν τὸν Θεὸν ἱκέτευε, δωρήσασθαι ἠμιν τὸ μέγα ἔλεος.