Το έθιμο της Ρούσας
Το έθιμο της Ρούσας τιμάτε εδώ και πολλά χρόνια στο Σιδηρόκαστρο. Ενδεχομένας κάποιοι να μην τυχαίνει να το γνωρίζουν.
Αντί να σας το αναλύσουμε εμείς, καλύτερα να διαβάσετε παρακάτω την ομιλία της κ. Ευδοκία Καλαφατοπούλου-Φουρτούνα του «Συνδέσμου Ευελπίδων Μελενίκου και Αδελφότητας Γυναικών η Αρμονία», στον εορτασμό της Μεσοπεντηκοστής στον Ι. Ν. της Αγίας Ζώνης Σιδηροκάστρου το 2015.
Η Μεσοπεντηκοστή για τους Μελενικιώτες είναι διπλή γιορτή. Η Δεσποτική γιορτή της Μεσοπεντηκοστής, που στο Μελένικο τη λέγαμε η γιορτή της Ρούσας και η επέτειος της ιδρύσεως της γυναικείας Αδελφότητας η «ΑΡΜΟΝΙΑ». Σήμερα συμπληρώνονται 109 χρόνια από την ίδρυσή της. Προανέφερα ότι τη γιορτή της Μεσοπεντηκοστής στο Μελένικο λεγότανε γιορτή της Ρούσας. Γιατί; Ποιά ήταν αυτή η Ρούσα; Όπως γνωρίζουμε οι Μελενικιώτες στη τοπική διάλεκτό τους χρησιμοποιούσαν βυζαντινές λέξεις. Ρούσο σημαίνει κόκκινο, φλογώδες και το θηλυκό Ρούσα σημαίνει κόκκινη.
Τον Απρίλιο και Μάιο η ηλιοφάνεια διαρκεί περισσότερες ώρες και η ηλιακή ακτινοβολία είναι πιο έντονη, ενώ η βλάστηση είναι οργιώδης λόγω των βροχών. Οι Μελενικιώτες τους μήνες αυτούς έβγαιναν στην ύπαιθρο για να περιποιηθούν τα αμπέλια τους, τα μποστάνια τους κ.λ.π. Η ηλιακή ακτινοβολία και η επαφή με τα αγριόχορτα προκαλούσε στα ακάλυπτα μέρη του σώματος τους εκτεταμένα κόκκινα σημάδια με έντονη φαγούρα και μερικές φορές φουσκάλες με υγρό. Όσοι το πάθαιναν αυτό, τους έλεγαν οι άλλοι ότι δεν νήστεψαν τη γιορτή της Ρούσας. Τα κόκκινα σημάδια ήταν αλλεργική φωτοδερματίτιδα ή φυτοδερματίτιδα. Τότε δεν ήξεραν τίποτε για τις αλλεργίες και ούτε υπήρχαν σπουδαγμένοι γιατροί, υπήρχαν μόνο πρακτικές γιατρέσσες, μία από αυτές ήταν και η γιαγιά μας Μαγδαληνή Ρούπα. Οι γιατρέσσες αυτές μετά από πολλούς πειραματισμούς, κατέληξαν ότι αυτή την κόκκινη ασθένεια δηλαδή τη Ρούσα, την θεράπευε ένα μίγμα από ελαιόλαδο και τριμμένα κουλουράκια, τα «θρυφτά κουλουράκια» όπως τα έλεγαν. Τα κουλουράκια αυτά τα παρασκεύαζαν τον πρωί της γιορτής της Ρούσας και κατόπιν τα πήγαιναν στο Μοναστήρι των Ταξιαρχών, το οποίο ανήκε στο Κοινό Μελενίκου, για να ευλογηθούν κατά τη διάρκεια της Θείας Λειτουργίας από το Δεσπότη.
Έτσι στις 26 Απριλίου 1906, γιορτή της Μεσοπεντηκοστής, με την ανατολή του ηλίου, νέες κοπέλες και μικρά κοριτσάκια κάθε συνοικίας συγκεντρώθηκαν σε αρχοντικό εύπορης οικογένειας, όπου οι νέες κοπέλες έμειναν στο αρχοντικό για τις ετοιμασίες ενώ τα κοριτσάκια ζητούσαν από κάθε σπίτι της συνοικίας λάδι, αλεύρι, ζάχαρη και ρύζι για να παρασκευάσουν τα κουλουράκια. Η διαδικασία αυτή διήρκησε το πολύ μισή ώρα. Κατόπιν παρασκεύασαν τα κουλουράκια, τα οποία τοποθέτησαν σε καλάθια μαζί με μπουκάλια λάδι και ανέβηκαν στο Μοναστήρι των Ταξιαρχών που ανήκε όπως προανέφερα στο Κοινό Μελενίκου. Τη χρονιά του 1906 ο Μακεδονικός Αγώνας ήταν στο απόγειό του και για αυτόν τον Αγώνα ήθελε να μιλήσει στους Μελενικιώτες ο μακαριστός Μητροπολίτης Μελενίκου & Δεμίρ-Ισσάρ κ. Ειρηναίος. Για αυτό το λόγο είχαν ειδοποιηθεί όλες οι οικογένειες από τους καβάσηδες του Δεσπότη, τους σωματοφύλακες του δηλαδή, να συμμετέχουν όλοι στη λειτουργία στο Μοναστήρι. Μετά την ιεροτελεστία ο Μητροπολίτης τους μίλησε για την επιτακτική ανάγκη να βοηθήσουν και οι γυναίκες στον Αγώνα τον Σύνδεσμο Ευελπίδων Μελενίκου. Πρότεινε να δημιουργηθεί ένα γυναικείο σωματείο, που με το πρόσχημα της φιλανθρωπίας θα δρούσε εθνικά, δηλαδή θα βοηθούσε να μεταφέρονται στο Μελένικο όπλα και πολεμοφόδια. Ο Σύνδεσμος Ευελπίδων Μελενίκου είχε ήδη αναλάβει τη δημιουργία ανταρτικών ομάδων τους «Παντούρηδες», όπως τους έλεγαν, δηλαδή αυτοί που πάνε παντού και φρόντιζαν για την ασφάλεια της πόλεως από τις επιδρομές του Σαντάνσκι. Έτσι μπροστά στην εικόνα της Παναγίας της Θεοσκέπαστης, που βρισκόταν στο παρεκκλήσι του Αγίου Χαραλάμπους, ορκίστηκε το πρώτο Δ.Σ. της ΑΡΜΟΝΙΑΣ, αποτελούμενο από αρχόντισσες που γνώριζαν την τουρκική γλώσσα για να επικοινωνούν πιο εύκολα με την Τουρκική διοίκηση. Το ότι ορκίστηκαν μπροστά στην εικόνα της Παναγίας της Θεοσκέπαστης έχει συμβολικό χαρακτήρα και θα το εξηγήσω παρακάτω με ένα παράδειγμα,
Στο χωριό Καλοπαναγιώτης της επαρχίας Λευκωσίας της Κύπρου, υπάρχει ψηλά στο λόφο η εκκλησία της Παναγίας, Όταν οι χωρικοί είδαν αραβικά καράβια στο πέλαγος ,τα γυναικόπαιδα κρύφτηκαν σε αυτή την εκκλησία, που δίπλα της υπήρχε ένα ψηλό δένδρο με πλούσιο φύλλωμα. Όλοι μαζί με τον ιερέα έκαναν παράκληση στην Παναγία να τους προστατεύσει. Σύμφωνα με την παράδοση το δένδρο χαμήλωσε και κάλυψε με το πλούσιο φύλλωμα του την εκκλησία και οι Άραβες δεν είδαν την εκκλησία, έτσι ώστε να γλυτώσουν τα γυναικόπαιδα. Από τότε η εκκλησία ονομάζεται Παναγία η Θεοσκέπαστη. Δηλαδή με την μεσιτεία της Παναγίας ο Θεός προστάτευσε-έκρυψε τους χριστιανούς που ήταν κατατρεγμένοι και φοβισμένοι. Οι Μελενικιώτες ήταν και αυτοί πονεμένοι από την Τουρκική σκλαβιά και τις ωμότητες του κομιτατζή Σαντάσκι και ήθελαν η Παναγία να κρύψει και το δικό τους μυστικό, δηλαδή την εθνική δράση της ΑΡΜΟΝΙΑΣ που με το πρόσχημα της φιλανθρωπίας θα δρούσε εθνικά. Λίγο καιρό μετά την ίδρυση της ΑΡΜΟΝΙΑΣ τα μέλη της ίδρυσαν υφαντουργείο, τα υφαντά του οποίου πουλούσαν στις Σέρρες. Στο γυρισμό τα άδεια κασόνια των πουλημένων υφαντών ήταν γεμάτα με πρώτες ύλες για το υφαντουργείο κι μέσα στα νήματα ήταν κρυμμένα καλά περίστροφα και σφαίρες για τον εθνικό αγώνα. Συχνά τα κασόνια αυτά συνοδεύονταν από άδεια βαρέλια κρασιού, όπου επιμελώς ήταν κρυμμένα μακρύκανα όπλα. Ένα από τα περίστροφα που μεταφέρθηκαν από τις Σέρρες, φαίνεται σε φωτογραφία των πρώτων σελίδων του βιβλίου μου, ΣΕΡΓΙΑΝΙ ΣΤΑ ΜΕΛΕΝΙΚΙΩΤΙΚΑ ΔΗΜΟΤΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ, το οποίο κρατάει στο δεξί του χέρι ο Πρόεδρος του Συνδέσμου Ευελπίδων Μελενίκου Γ.Σφήκας (Κοζανίτης) που ήταν σχολάρχης του ημιγυμνασίου Μελενίκου και συνεργάτης του Ελληνικού Προξενείου Σερρών.
Το νέο σωματείο ονομάστηκε με το συμβολικό όνομα ΑΡΜΟΝΙΑ. Η λέξη είναι ουσιαστικό του ρήματος «αρμόζω» που σημαίνει συνταιριάζω δύο πράγματα συγχρόνως. Και η ΑΡΜΟΝΙΑ συνταίριαζε φιλανθρωπία και εθνικό έργο. Αλλά και η ονομασία του ΣΥΝΔΕΣΜΟΥ ΕΥΕΛΠΙΔΩΝ ΜΕΛΕΝΙΚΟΥ είναι συμβολική. Αρχίζω με τη λέξη «ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ» που είναι ουσιαστικό του ρήματος «συνδέω», που σημαίνει ενώνω δύο πράγματα. Στον Σύνδεσμο Ευελπίδων Μελενίκου, με την ίδρυσή του, οι δύο κοινωνικές τάξεις της πόλεως οι ΠΟΧΕΙΡΙΟΙ (φτωχοί), ενώθηκαν με τους ΤΣΙΟΡΜΠΑΤΖΗΔΕΣ (άρχοντες). Αυτό φαίνεται και στην σφραγίδα του σωματείου όπου στο κέντρο φαίνονται δυο χέρια σε θερμή χειραψία. Η λέξη «ΕΥΕΛΠΙΔΩΝ», ουσιαστικό του σύνθετου ρήματος ευελπιστώ που σημαίνει έχω την καλή προσδοκία ότι αυτό που επιθυμώ θα πραγματοποιηθεί και η επιθυμία όλων των Μελενικιωτών και των Μακεδόνων ήταν να αποτινάξουν τον Τουρκικό ζυγό και να γλυτώσουν από την τρομοκρατία του Σαντάσκι. Ο ΣΎΝΔΕΣΜΟΣ την επιθυμία αυτή την πραγματοποιούσε με τους ΠΑΝΤΟΥΡΗΔΕΣ.
Το Φεβρουάριο του 2015 τα δύο Μελενικιώτικα Σωματεία που έχουν τώρα την έδρα τους στο Σιδηρόκαστρο, λόγω και του οικονομικού μαρασμού της ΑΡΜΟΝΙΑΣ, συγχωνεύτηκαν σε ένα σωματείο με την ονομασία «ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΕΥΕΛΠΙΔΩΝ ΜΕΛΕΝΙΚΟΥ ΚΑΙ ΑΔΕΛΦΟΤΗΤΑ ΓΥΝΑΙΚΩΝ Η ΑΡΜΟΝΙΑ».
Ομιλία της κας Ευδοκίας-Καλαφατοπούλου Φουρτούνα, Αντιπροέδρου του «Συνδέσμου Ευελπίδων Μελενίκου και Αδελφότητας Γυναικών η Αρμονία», στον εορτασμό της Μεσοπεντηκοστής στον Ι. Ν. της Αγίας Ζώνης Σιδηροκάστρου
6 ΜΑΙΟΥ 2015
Ευδοκία Καλαφατοπούλου-Φουρτούνα
Πηγή Ομιλίας : https://meleniko.gr
