Οσία Σοφία της Αίνου, 4 Ιουνίου

 Oυκ εμποδών σοι κόσμος ώφθη Σοφία,

Προς την τελειότητα αρετής φθάσαι.

Ο βυζαντινός Ναός της Του Θεού Σοφίας, στην Αίνο. Θράκης

Η Οσία Σοφία καταγόταν από την Αίνο της Θράκης και ήταν θυγατέρα επισήμων και πλουσίων γονέων. Παντρεύτηκε και έγινε μητέρα έξι παιδιών, που είχε το θλιβερό ατύχημα να τα χάσει όλα. Βρήκε λοιπόν παρηγοριά στη θλίψη της, προστατεύοντας ορφανά και χήρες. Έκανε συνεχείς ελεημοσύνες, προσευχές, νηστείες και κάθε τι που ανακούφιζε τον πλησίον. Στα τέλη της ζωής της εκάρη Μοναχή και αφιέρωσε τη ζωή της στη λατρεία του Θεού. Απεβίωσε ειρηνικά, σε ηλικία 53 ετών.

Ὁ σύντομος Βίος τῆς ὁσίας Σοφίας τῆς Αἴνου σώζεται σέ πέντε κώδικες τοῦ 12ου-14ου αἰώνα1 καί ἔχει δημοσιευτεῖ ἀπό τόν H. Delehaye σέ κριτικό ὑπόμνημα τοῦ Synaxarium Ecclesiae Constantinopolitanae2 . Ἄν καί ὁ Βίος τῆς ὁσίας δέν παρέχει χρονολογικές ἐνδείξεις, εἶναι δυνατή ἡ ὑπόθεση ὅτι ἡ ὁσία Σοφία ἔζησε κατά τή μεσοβυζαντινή ἐποχή κάπου μεταξύ 9ου καί 12ου αἰώνα, ὁπότε ἔχουμε καί τό παλαιότερο σωζόμενο κείμενο τοῦ Βίου της.

Ἀκολουθῶντας τή διήγηση τοῦ βίου της μποροῦμε νά φανταστοῦμε τή ζωή τῆς ὁσίας μέσα στήν ἀκμαία μεσοβυζαντινή Αἶνο πού ἐκτεινόταν περίπου στήν ἔκταση τῆς μεταβυζαντινῆς πόλεως

.

Τό κείμενο τοῦ Βίου της ἔχει ὡς ἑξῆς:

«Σοφίας τῆς ἀσκητρίας. Αὕτη ὥρμητο μὲν ἐκ πόλεως Αἴνου, γονέων

εὐσεβῶν θυγάτηρ γεγενημένη καὶ κατὰ χώραν ἐπιφανῶν· συνήφθη δὲ

παρ’ αὐτῶν ἀνδρὶ καὶ γέγονε μήτηρ παίδων ἕξ. Μέσον δὲ οὖσα τῶν

βιωτικῶν θορύβων, ἔδειξεν ἐξ ἔργων, ὡς οὐδὲν τὸ προσιστάμενον παντὶ

βουλομένῳ καὶ ἐν ταῖς τοῦ βίου περικοπαῖς καὶ συγχύσεσι διὰ τῆς τῶν

θεοφιλῶν πράξεων ἐργασίας τῷ Θεῷ εὐαρεστῆσαι. Οὐκ ἀφίστατο γὰρ

τῶν ἐκκλησιῶν ἀλλὰ καὶ οἴκαδε διανυκτερεύουσα προσευχαῖς καὶ

ἀγρυπνίαις ἐσχόλαζε· καὶ τοὺς παῖδας θανάτῳ ἀποβαλλομένη, ὀρφανῶν

μήτηρ ἐγεγόνει καὶ χηρῶν ἀντίληψις καὶ βοήθεια καὶ προσαίταις τὰ 

ἀναγκαιότερα τῶν προσόντων αὐτῇ διανείμασα. Τὴν δίαιταν αὐτῆς ἔκτοτε

ἀσκητικῶς διετέλει, ὕδατι χρωμένη ποτῷ, τὸ δάκρυον ἀένναον προϊεμένη

τῶν ὀφθαλμῶν, τὴν ψαλμῳδίαν, τὴν εὐχήν, τὴν εὐχαριστίαν ἀδιαλείπτως

ἐπὶ στόματος φέρουσα. Ἡ ταπείνωσις αὐτῆς ἄμετρος καὶ πρὸς τοὺς

τυχόντας, ἡ πρὸς τοὺς καθ’ ἑκάστην προσερχομένους ἐπιδεεῖς

ἐλεημοσύνη ἱλαρὰ καὶ φιλότιμος καὶ σχεδὸν ὑπὲρ δύναμιν. Κρεῖσσον γὰρ

ἐλογίζετο ἑαυτὴν στερεῖσθαι ἤ τὸν ἐπιδεῆ κενὸν ἀποπέμψασθαι καὶ

ἔχαιρεν ἐν τῷ διδόναι μᾶλλον ἤ τῷ λαμβάνειν. Ἀπὸ γὰρ ἀγγείου οἰνηροῦ, 

εἰς διάδοσιν πενήτων ἀφορισθέντος, ἀμφοτέραις χερσὶν ἀντλοῦσα καὶ

τοῖς ἐνδεέσι παρέχουσα, ἑώρα πρᾶγμα ἐξαίσιον, πεπληρωμένον ἀεὶ τὸ

ἀγγεῖον εὑρίσκουσα καὶ μὴ τὴν οἱανδήτινα δεχόμενον ὕφεσιν. Καὶ μέχρις

ἄν παρ’ ἑαυτῇ τηροῦσα ἦν τὸ θαῦμα κεκρυμμένον καὶ ἀνεξάγγελτον,

πλῆρες καὶ τὸ ἀγγεῖον ὡρᾶτο κατὰ τὸν καιρὸν τῆς ἀνοίξεως. Ὁπηνίκα δὲ

τὰ μεγαλεῖα τοῦ Θεοῦ ἀνακηρύττουσά τινι τῶν ἑαυτῆς τὸ μυστήριον

ἀπεκάλυψεν, οὐκέτι πλῆρες εὑρέθη ἀλλὰ ἐλλιπές· τοῦτο καὶ τῶν μυελῶν

αὐτῆς καθήψατο. Προφάσεως δὲ ἔκτοτε δραξαμένη ἐπὶ τὴν ἄσκησιν

πλέον ἑαυτὴν ἐπέτεινε τὸ ἀνάξιον προβαλλομένη, ὡς τῇ ὑπερβολῇ τῆς

ἀσκήσεως καὶ εἰς ἄκραν ἔκτηξιν τοῦ σώματος ἐλθεῖν καὶ μηδὲ ἀναπνεῖν

δύνασθαι. Οὕτως οὖν καλῶς ἀγωνισαμένη καὶ μηδόλως ἐμποδισθεῖσα

ὑπὸ τῶν τοῦ βίου δυσχερῶν καὶ ἐπὶ χρόνοις τέσσαρσι πρὸς τοῖς τριάκοντα

διαβιοῦσα τόνδε τὸν τρόπον, ὡς εἶναι τὸν ὅλον τῆς ζωῆς αὐτῆς χρόνον ἔτη

πεντήκοντα πρὸς τοῖς τρισὶ καὶ μικρόν τι πλέον, καὶ τελευταῖον

ἀποκειραμένη πρὸς Κύριον ἐξεδήμησε». 

Ἀξίζει νά παραθέσουμε τήν ἐλεύθερη ἀπόδοση τοῦ Βίου ἀπό τόν ἅγιο Νικόδημο τόν ἁγιορείτη:

«Τῇ αὐτῇ ἡμέρᾳ μνήμη τῆς ὁσίας μητρὸς ἡμῶν Σοφίας, τῆς ἀσκητικῶς

καὶ ὁσίως βιωσάσης.

Αὕτη ἡ ἁγία κατήγετο ἀπὸ τὴν Αἶνον, θυγάτηρ γονέων εὐσεβῶν καὶ

περιβοήτων κατὰ τὸν τόπον ἐκεῖνον· φθάσασα δὲ εἰς ἡλικίαν συνεζεύχθη

ἀπὸ τοὺς γονεῖς της μὲ νόμιμον ἄνδρα, μὲ τὸν ὁποῖον ἐγέννησεν ἕξ

παιδία. Ἄν δὲ καὶ ἦτο ἀνάμεσον τῶν φροντίδων καὶ ταραχῶν τοῦ κόσμου,

μόλον τοῦτο ἔδειξε διὰ τῶν ἔργων ὅτι αἱ φροντίδες τοῦ κόσμου καὶ

ταραχαὶ δὲν εἶναι διόλου ἐμπόδιον εἰς τὸ νὰ εὐαρεστήσῃ τῷ Θεῷ ὅποιος

θέλει, ἐὰν μόνον ἐργάζηται τὰς ἐντολὰς τοῦ Κυρίου καὶ μεταχειρίζηται

τὰς θεοφιλεῖς πράξεις καὶ ἀρετάς

. Διότι αὕτη ἡ μακαρία δὲν ἔλειπεν ἀπὸ

τὴν ἐκκλησίαν τοῦ Θεοῦ, ἀλλὰ καὶ εἰς τὸν οἶκόν της εὑρισκομένη

ἠγρύπνει ὅλην τὴν νύκτα καὶ κατεγίνετο εἰς προσευχάς· καί, ἐπειδὴ

ἀπέθανον τὰ παιδία της, ἔγινε μήτηρ ἄλλων ὀρφανῶν παιδίων καὶ

βοήθεια μεγάλη τῶν χηρῶν. Διαμοιράσασα δὲ τὰ ὑπάρχοντά της εἰς τοὺς 

πτωχοὺς διήρχετο ἔκτοτε τὴν ζωήν της μὲ δίαιταν ἀσκητικήν· καὶ φαγητὸν

μὲν εἶχε τὸν ξηρὸν ἄρτον, ποτὸν δὲ τὸ ἁπλοῦν ὕδωρ· τὸ δάκρυον δὲν

ἔλειπεν ἀπὸ τοὺς ὀφθαλμούς της, οἱ ψαλμοὶ τοῦ Δαβὶδ ἦσαν

ἀκαταπαύστως εἰς τὸ στόμα της· δὲν ἀδυνάτησεν οὐδὲ ἠμέλησεν εἰς τὴν

προσευχήν· ἡ ταπείνωσίς της πρὸς πάντα ἄνθρωπον καὶ εἰς αὐτοὺς ἀκόμη

τοὺς τυχόντας καὶ παρανικρούς ἦτο ἄμετρος, ἡ ἐλεημοσύνη τὴν ὁποίαν

ἔκαμνεν εἰς ὅλους τοὺς προσερχομένους πτωχούς, ἦτο ἱλαρὰ καὶ πλουσία.

Ἐνόμιζε δὲ ἡ τρισολβία ὅτι ἦτο προτιμότερον νὰ στερῆται αὐτή, παρὰ νὰ

ἀφήσῃ τὸν πτωχὸν νὰ φύγῃ ἄδειος ἀπὸ τὸν οἶκόν της· καὶ περισσότερον

ἔχαιρεν ὅταν ἔδιδε, παρὰ ὅταν ἐλάμβανε

.Διὰ τοῦτο ἠκολούθει εἰς αὐτὴν θαῦμα παράδοξον· εἶχε δηλαδὴ ἕν

ἀγγεῖον γεμάτον κρασίου καὶ διωρισμένον διὰ νὰ τὸ μοιράζῃ εἰς τοὺς

πτωχούς. Ὅθεν ὅσον αὐτὴ ἐλάμβανεν ἀπὸ τὸ ἀγγεῖον ἐκεῖνο μὲ τὰς δύο

της χεῖρας καὶ τὸ ἔδιδεν εἰς τοὺς πτωχούς, τόσον ἔβλεπε θαῦμα ἐξαίσιον,

διότι εὕρισκε πάντοτε τὸ ἀγγεῖον γεμάτον, χωρὶς νὰ ὀλιγοστεύῃ

ὁλοτελῶς

· καὶ ἐν ὅσῳ μὲν ἔκρυπτε τὸ θαῦμα καὶ δὲν τὸ ἐφανέρωνεν εἰς

ἄλλον, εὑρίσκετο γεμάτον τὸ ἀγγεῖον, ὅτε ἤνοιγεν· ἀφ’ οὗ ὅμως θέλουσα

νὰ κηρύξῃ τὰ μεγαλεῖα τοῦ Θεοῦ ἐφανέρωσεν εἰς ἕνα συγγενῆ της τὸ

θαῦμα, δὲν εὑρέθη πλέον τὸ ἀγγεῖον γεμάτον καθὼς τὸ πρότερον, ἀλλ’

ἐφαίνετο ἄδειον καὶ ἐλλιπές· τοῦτο δὲ ἐλύπησε τὴν μακαρίαν κατάκαρδα.

Ὅθεν ἐκ τούτου λαβοῦσα ἀφορμὴν καὶ στοχαζομένη ὅτι διὰ τὴν

ἀναξιότητά της ἠκολούθησεν ἡ τῆς δωρεᾶς τοῦ Θεοῦ στέρησις

περισσότερον ηὔξησε τὴν ἄσκησιν, τόσον ὥστε ἐξηράνθη τὸ σῶμά της εἰς

τὸ ἄκρον καὶ οὔτε νὰ ἀναπνεύσῃ ἐδύνατο. Μὲ τοιοῦτον λοιπὸν τρόπον

καλῶς ἀγωνισαμένη ἡ ἀοίδιμος καὶ τελείως μὴ ἐμποδισθεῖσα εἰς τὴν

ἀρετὴν ἀπὸ τὰς φροντίδας καὶ δυσκολίας τοῦ βίου ἔζησε χρόνους

τριάκοντα τρεῖς καὶ ἐπέκεινα. Τελευταῖον δὲ κουρευθεῖσα καὶ γενομένη

μοναχὴ πρὸς Κύριον ἐξεδήμησεν».

Ἐν κατακλείδι, ὁ Βίος τῆς ὁσίας Σοφίας τῆς Αἴνου προβάλλει, ἕνα εὐσύνοπτο καί διαχρονικό ὑπόδειγμα ἐκπληκτικοῦ σέ ἔνταση καί προσπάθεια ἀγωνιστικοῦ ἀσκητικοῦ φρονήματος, σέ συνδυασμό μέ ἀσύλληπτη καρτερία καί ταπείνωση. Τά στοιχεῖα αὐτά εἶναι πού οἱ ἄνθρωποι κάθε ἐποχῆς ἔχουν κατεξοχήν ἀνάγκη γιά νά παρακάμπτουν τούς ποικίλους ὑφαλοσκοπέλους τῆς ζωῆς καί δείχνουν καθαρά τά μέσα μέ τά ὁποῖα θά πρέπει ἡ κοινωνία μας νά ἀντιμετωπίσει τίς σύγχρονες προκλήσεις

.