Διάλυση 68ου Συντάγματος Πεζικού, 30 Ιουνίου 2004

Το 68ο Σύνταγμα Πεζικού του ελληνικού στρατού, ιδρύθηκε στις 28 Οκτωβρίου 1940 και διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου και του Ελληνοϊταλικού Πολέμου. (το 68ο Σύνταγμα Πεζικού απελευθέρωσε τη Μοσχόπολη στις 24 Νοεμβρίου 1940)Μετά την ανασυγκρότησή του στις 30 Απριλίου 1951, η μονάδα μετακινήθηκε στο Σιδηρόκαστρο στις 17 Ιουνίου 1952, αναλαμβάνοντας την αποστολή της προστασίας της ελληνοβουλγαρικής συνόρου στο πλαίσιο της Χης Μεραρχίας.

Η διάλυση του 68ου Συντάγματος Πεζικού το 2004, με διαταγή του Γενικού Επιτελείου Στρατού και την παράδοση της πολεμικής σημαίας, σηματοδοτεί το τέλος της δραστηριότητάς του μετά από πολυετή ιστορία στις ελληνικές ένοπλες δυνάμεις.

Απελευθέρωση της Μοσχόπολης (24 Νοεμβρίου 1940)

Κατά τη διάρκεια του Ελληνοϊταλικού Πολέμου, το 68ο Σύνταγμα Πεζικού, με διοικητή το Συνταγματάρχη Πεζικού Μπιζάνη Νικόλαο, αφού ολοκλήρωσε στις 5 Νοεμβρίου 1940 τη συγκέντρωσή του στο Ξυνό Νερό, στις 13 Νοεμβρίου μετακινήθηκε στη γραμμή του μετώπου και αμέσως, από την επομένη, εισήλθε στον αγώνα, συμμετέχοντας στις επιχειρήσεις για την απελευθέρωση της Κορυτσάς και της Μοσχόπολης.

Στις 14 Νοεμβρίου, το 68ο Σύνταγμα Πεζικού, αποτελώντας το Κεντρικό Συγκρό­τημα της Χ Μεραρχίας, εξόρμησε προς το χ. Νικολίτσε το οποίο και κατέλαβε μετά από αγώνα. Στη συνέχεια κινήθηκε προς τα νοτιοδυτικά και βορειοδυτικά αντερεί­σματα του χωριού, ενώ προωθημένα τμήματά του εγκατα­στάθηκαν στο Σταυροειδές ύψωμα (2,5 χιλιόμετρα βορειοδυτικά του Νικολίτσε) που δεν το κατείχε ο εχθρός.  Αποκτήθηκε έτσι ένα ισχυρό έρεισμα στην κορυφογραμμή της οροσειράς Μοράβα, νότια από τη σημαντική διάβαση της Ντάρζας.

Στις 16 Νοεμβρίου το σύνταγμα συνέχισε την επιθετική του προσπάθεια και πέτυχε να ολοκληρώσει την κατοχή του Σταυροειδούς υψώματος και να καταλάβει, μετά από πείσμονα αγώνα, το ύψ. 1827.  Την επομένη το 68ο Σύνταγμα Πεζικού ασχολήθηκε με την εδραίωσή του στις θέσεις που είχε καταλάβει και απέκρουσε αλλεπάλληλες εχθρικές επιθέσεις, εξαιτίας των οποίων δεν έγινε δυνατό να εκδηλώσει κάποια επιθετική ενέργεια προς υποβοήθηση του 30ού Συντάγματος Πεζικού στο δεξιό του (βορειότερα).

Μετά από τετραήμερη ανάπαυλα για την ξεκούραση των ανδρών και την ανα­συγκρότηση των μονάδων, στις 1400 της 21ης Νοεμβρίου, ύστερα από ωριαία προπαρασκευή του πυροβολικού, επιτέθηκε για την κατάληψη του ισχυρού υψώματος 1878.  Ο αγώνας ήταν σκληρός, η αντίσταση των Ιταλών μεγάλη και μόλις στις 1900 το Ι/68 Τάγμα με την επιτυχή υποστήριξη του πυροβολικού κατόρθωσε να καταλάβει το ζωτικό αυτό ύψωμα, το οποίο αποτελούσε το προπύργιο της εκεί ιταλικής αντίστασης και το καλύτερο παρατηρητήριο των Ιταλών πάνω στο Μοράβα.

Την επομένη το Σύνταγμα κατευθύνθηκε προς το χ. Ντέρσνικο.  Οι Ιταλοί υπο­χρεώθηκαν να υποχωρήσουν προς το βορειοδυτικά, εγκαταλείποντας τη Μοσχόπολη την οποία και κατέλαβε, χωρίς καμιά εμπλοκή με τον εχθρό, η VII Ομάδα Αναγνωρίσεως τις πρωινές ώρες της 24ης Νοεμβρίου.  Ακολούθησε το 68ο Σύνταγμα Πεζικού, το οποίο και εγκαταστάθηκε τελικά στη γραμμή ύψ. Μαντά – Μοσχόπολη – Μονή Αγίου Προδρόμου.  Η κίνηση του συντάγματος προς τη Μοσχόπολη έγινε κάτω από βροχερό καιρό, ενώ η κακή κατάσταση των οδών επαύξανε τις δυσχέρειες.