Η Μάχη του Κοτζά Καγιά και ο θάνατος του Ηρωα Γεώργιου Κατσάνη, 20/21 Ιουλίου 1974
Την νύχτα της 20ης Ιουλίου και σε συνεργασία με τις 31η, 32η και 34η μοίρες, η 33ΜΚ επιχείρησε στα μετόπισθεν των τουρκικών δυνάμεων με στόχο την κατάληψη του στρατοπέδου των Τούρκων αλεξιπτωτιστών στο ύψωμα Κοτζά Kαγιά που βρίσκεται πάνω από το χωριό Αγύρτα και νότια του κάστρου του Αγίου Ιλαρίωνα. Το ύψωμα αυτό στις παρυφές του Πενταδάκτυλου ήταν στρατηγικής σημασίας καθότι ο έλεγχός του θα απέκοπτε την κύρια οδική αρτηρία Κερύνειας - Λευκωσίας. Η αποστολή της 33ΜΚ κατά την επιχείρηση ήταν να καταλάβει τη θέση Πετρομούθια.
Ξημερώματα της 20ής Ιουλίου 1974, ενώ η Μοίρα Καταδρομών βρισκόταν στο αεροδρόμιο Λευκωσίας, ως διοικητής ο Κατσάνης ενημέρωσε τους καταδρομείς του ότι έπρεπε να ετοιμαστούν για να αναχωρήσουν για το Πέλλα Πάις. Καθώς η Μοίρα ήταν έτοιμη για αναχώρηση η τούρκικη αεροπορία άρχισε τον βομβαρδισμό κατά του αεροδρομίου, του ΡΙΚ, του στρατοπέδου της ΕΛΔΥΚ και του στρατοπέδου Αθαλάσσας. Παρά την επίθεση που δέχτηκε η 33η Μοίρα Καταδρομών, κατά τη μεταφορά της, κατάφερε τελικά να φτάσει το απόγευμα στο στρατόπεδο στο Πέλλα Πάις.
Μετά από διαταγή επιχειρήσεων που εξέδωσε ο διοικητής των Καταδρομών, ο συνταγματάρχης Κωνσταντίνος Κομπόκης, ακολούθησε το γνωστό «Σχέδιο Λαβίδα». Ο ταγματάρχης Γεώργιος Κατσάνης συγκέντρωσε όσους διαθέσιμους άνδρες είχε στους δύο λόχους κρούσεως της 33ης Μ.Κ. και γύρω στις 19:00 τους ανακοίνωσε την αποστολή τους, που ήταν αρχικά η κατάληψη της περιοχής «Πετρομουθιών» με τελικό στόχο την κατάληψη του κάστρου του Αγίου Ιλαρίωνα. Ως ώρα κρούσεως ορίστηκε η εντεκάτη βραδινή. Με ένα δικό του τρόπο που μόνο αυτός γνώριζε, εμψύχωσε τους καταδρομείς του λέγοντας: «Κομάντος μου, μην ξεχνάτε όταν τελειώνουν οι σφαίρες και οι φυσικές δυνάμεις, πολεμάει η ψυχή…» και ξεκίνησαν για την ηρωική και επικίνδυνη αποστολή τους.
Επικεφαλής της αποστολής τής ομάδας και των ανδρών του δεν ήταν άλλος από τον ίδιο τον διοικητή Γεώργιο Κατσάνη. Στις 23:00, λοιπόν, ο διοικητής έδωσε διαταγή για γενική έφοδο. Με στρατηγική την οποία σχεδίασε και εκτέλεσε ο ίδιος, με τους άνδρες του, αιφνιδίασε τους Τούρκους.
Στις 23:45 ρίφθηκε από τον ίδιο τον διοικητή πράσινη φωτοβολίδα, που σηματοδοτούσε την απόλυτη επιτυχία της επιχείρησης. Απέμενε πλέον, ο τελικός στόχος που δεν ήταν άλλος από την κατάληψη της στρατηγικής σημασίας του κάστρου του Αγίου Ιλαρίωνα. Οι λυσσαλέες μάχες συνεχίστηκαν μέχρι τις πρωινές ώρες της 21ης Ιουλίου. Στις 3:00 π.μ. η Μοίρα βάλθηκε από εχθρικά πυρά και στη συνέχεια από την τουρκική αεροπορία.
Ξημέρωσε Κυριακή. Ήταν 21 Ιουλίου 1974. Ώρα 9η πρωινή. Στη δεξιά πτέρυγα της 33 Μοίρας Καταδρομών, ο Διοικητής μας Τχης Γεώργιος Κατσάνης, προσπαθεί να εξουδετερώσει την τουρκική αντίσταση βοηθούμενος από τέσσερις καταδρομείς. Κάλυψη και στους πέντε παρείχαμε εγώ με δεύτερο καταδρομέα, που βρισκόμασταν κρυμμένοι πίσω από ένα μεγάλο βράχο, σε απόσταση πενήντα περίπου μέτρων. Άλλες ομάδες μας κάλυπταν πιο πίσω, χωρίς όμως οπτική επαφή με το σημείο, προφανώς λόγω της ιδιομορφίας του εδάφους στη συγκεκριμένη περιοχή του Αγίου Ιλαρίωνα.
Σ’ αυτό ακριβώς το σημείο ο Διοικητής σηκώνεται και προσπαθεί να λάβει προωθημένη θέση μάχης. Και ενώ όλοι στοχεύαμε μπροστά προς το μέρος της τούρκικης αντίστασης, σφαίρα ελεύθερου σκοπευτή, προερχόμενη από την άλλη πλευρά του βράχου, κτυπάει το Διοικητή από αριστερά. Το σημείο απ’ όπου προήλθε η σφαίρα ήταν αδύνατο να ελεγχθεί για δυο λόγους: πρώτον, βρισκόμασταν πίσω από το μεγάλο βράχο και ήταν ορατό μόνο από την αντίθετη κατεύθυνση. Δεύτερον, η ενέργεια των Τούρκων, να διεισδύσουν στις θέσεις μας με αυτό τον τρόπο κατά την ώρα της μάχης, ήταν ύπουλη, επικίνδυνη και άκρως ριψοκίνδυνη.
Μαρτυρία Καταδρομέα από τον Παγκύπριο Σύνδεσμο Εφέδρων Καταδρομέων.
Τη στιγμή που ο Διοικητής μας έπεφτε στο έδαφος, συνεχείς ριπές αυτομάτων όπλων γάζωναν κυριολεκτικά το σημείο εκείνο για αρκετά λεπτά. Προσπάθειές μας να στρέψουμε τα πυρά μας προς τα αριστερά, έφεραν το αντίθετο αποτέλεσμα. Οι Τούρκοι μας καθήλωσαν με καταιγισμό πυρών, ο δε βράχος έγινε διάτρητος από τις εκατοντάδες σφαίρες που δέχθηκε.
Επανειλημμένες και απεγνωσμένες προσπάθειες δυο καταδρομέων από την ομάδα των τεσσάρων να προστρέξουν και να βοηθήσουν το Διοικητή μας απέβησαν άκαρπες, με αποτέλεσμα να κινδυνεύσουν άμεσα. Ένας απ’ αυτούς, στην τελευταία προσπάθειά τους, τραυματίζεται και αποχωρεί. Για δεκαπέντε λεπτά, όλοι αμήχανοι, προσπαθούσαμε απεγνωσμένα ν’ αποφύγουμε το θάνατο από την τουρκική υπεροχή των πυρών. Καταφέραμε μετά δυσκολίας να συνεννοηθούμε, ώσπου τελικά εγκαταλείψαμε το φονικό σημείο καταβεβλημένοι και άφωνοι.
Στη σύντομη διαδρομή μας προς τα πίσω τραυματίστηκε και δεύτερος καταδρομέας. Με μεγάλη δυσκολία τον μεταφέραμε μαζί μας, ενώ ο τρίτος χάθηκε για πάντα από τα μάτια μας, κατευθυνόμενος βορείως, προς την απόκρημνη και άκρως επικίνδυνη πλευρά της Κερύνειας.
Φτάσαμε σε ασφαλέστερο σημείο, 200 μέτρα πιο πίσω. Με τη βοήθεια συντρόφων μας, οι δύο τραυματίες προωθήθηκαν για περίθαλψη. Οι τρεις που απομείναμε, είχαμε υποστεί νευρικό κλονισμό. Δεχθήκαμε την βοήθεια των υπολοίπων, αλλά για αρκετή ώρα δεν μπορούσαμε να συνέλθουμε και να μιλήσουμε.
Η μάχη κράτησε για άλλες δυο ώρες. Απλώς αμυνόμασταν με στόχο τη σωτηρία μας από τα συνεχή και καταιγιστικά πυρά του αντιπάλου. Δεν μπορέσαμε να προχωρήσουμε προς το σημείο όπου βρισκόταν το νεκρό σώμα του Διοικητή μας. Έτσι, ακολουθήσαμε κι εμείς τα τμήματα που άρχισαν εντωμεταξύ να οπισθοχωρούν.
Όσο περνούσε ο χρόνος κι απομακρυνόμασταν, αρχίζαμε να συνειδητοποιούμε τι ακριβώς είχε συμβεί. Ο γενναίος πολεμιστής που μας καθοδηγούσε όλο το βράδυ, ο άξιος Διοικητής, δεν ήταν μαζί μας πια. Ο αείμνηστος Γεώργιος Κατσάνης πέρασε την πύλη των αθανάτων. Πίστεψε στην ελευθερία της Κύπρου κι έχυσε το αίμα του.
Ο Γεώργιος Κατσάνης ήταν ένας πραγματικός ηγέτης, ένας αληθινός κομάντο με ψυχή Μακεδόνα. Ο αετός του Αγ. Ιλαρίωνα δεν δίστασε λεπτό μπροστά στον θάνατο και όταν πλέον κατάλαβε ότι η βοήθεια δεν θα έφτανε ποτέ δεν δίστασε. Χωρίς καμιά ελπίδα έμεινε και πολέμησε εκεί, γιατί έπρεπε. Ανάμεσα στη ζωή και στον θάνατο, ο διοικητής επέλεξε το δεύτερο, τίμησε τη στολή και τα «Τολμονίκια» στα μανίκια του.
