Αγία Μαρία η Μαγδαληνή η Μυροφόρος και Ισαπόστολος, 22 Ιουλίου

Ἀφαῖς ἀΰλοις ἅπτεταί σου, Χριστέ μου,

Μή μου, πρὸς ἣν ἔφησας, ἅπτου, Μαρία.

Δευτερίῃ Μαρίη μύσεν εἰκάδι Μαγδαληνή.

Η Αγία Μαρία η Μαγδαληνή, καταγόταν από τα Μάγδαλα, πόλη που βρίσκεται δυτικά της θάλασσας της Γαλιλαίας. Όταν πληροφορήθηκε για τον Χριστό, πήγε κοντά του και απαλλάχθηκε από τα επτά δαιμόνια που την ενοχλούσαν και στην συνέχεια έγινε μαθήτρια του. Αυτή, μάλιστα, κατά την Ανάσταση του Κυρίου ήλθε πρώτη στον τάφο Του με αρώματα, και άγγελοι ντυμένοι στα λευκά ανήγγειλαν σ' αυτή την Ανάσταση Του. Η Μαρία, μετά την κάθοδο του Αγίου Πνεύματος, εξακολούθησε να διακονεί στην πρώτη χριστιανική Εκκλησία στην Ιερουσαλήμ. Έπειτα πήγε στην Έφεσο, κοντά στον Άγιο Ιωάννη το Θεολόγο, οπού και πέθανε. Τάφηκε στην είσοδο της σπηλιάς, όπου αργότερα εκοιμήθησαν οι επτά παίδες εν Εφέσω.

Η Αγία Μαρία η Μαγδαληνή ήταν μια από τις γυναίκες-μαθήτριες που ακολούθησαν τον Ιησού και τους αποστόλους και βοηθούσαν στο έργο τους με κάθε δυνατό τρόπο. Η καταγωγή της ήταν από τα Μάγδαλα, μια μικρή πόλη στα δυτικά της λίμνης Γεννησαρέτ και νότια της πεδιάδας της Γαλιλαίας.

Αναγνωρίζεται ως Αγία από την Ορθόδοξη, την Καθολική, την Λουθηρανική, την Αγγλικανική και μερικές ακόμα Προτεσταντικές Εκκλησίες.

Η Αγία Μαρία η Μαγδαληνή και η εσφαλμένη ταύτιση της με την πόρνη του Λκ. 7:37-38

Καταρχάς θα πρέπει να διαχωριστούν μερικές αναφορές των Ευαγγελίων, οι οποίες είναι:

κατά Ματθαίον: 27:56,61 / 28:1–11

κατά Μάρκον: 15:40,47 / 16:1,9

κατά Λουκάν: 8:2,3 / 24:1–12

κατά Ιωάννην: 19:25 / 20:1, 2, 11–18

Οι τρεις διηγήσεις από αυτές (Μκ. 14:3-9, Μτ. 26:6-13 και Ιω. 12:1-11) αναφέρονται στο ίδιο γεγονός, με τη διαφορά ότι το εκθέτουν με περισσότερες ή λιγότερες λεπτομέρειες. Πρόκειται για την άλειψη Του Ιησού με μύρο από κάποια γυναίκα στο σπίτι του Σίμωνα του λεπρού στη Βηθανία. Το γεγονός αυτό, ο Ιωάννης το τοποθετεί "προ εξ ημερών του Πάσχα", και προσδιορίζει τη γυναίκα: είναι η Αγία Μαρία (η αδελφή του Αγίου Λαζάρου) τον οποίο ανέστησε Ο Ιησούς. Φυσικά σε καμιά περίπτωση η Μαρία αυτή δεν είναι η Μαγδαληνή.

Αντιθέτως, η διήγηση του Λουκά στην περικοπή 7:36-50 είναι αναφορά που έλαβε χώρα στο σπίτι του Σίμωνα του Φαρισαίου και αναφέρει μία μετανοημένη ιερόδουλη που μύρωσε το κεφάλι και τα πόδια του Ιησού. Τα Ευαγγέλια δεν μας παραδίδουν το όνομα αυτής της γυναίκας, ούτε σε κανένα άλλο σημείο τους, διασώζεται κάποια νύξη για το όνομα της άγνωστης αυτής γυναίκας. Πρόκειται προφανώς για διαφορετικό γεγονός, με διαφορετικό πρωταγωνιστικό πρόσωπο, που συνέβη πολύ πριν από τα πάθη του Ιησού.

Για την Αγία Μαρία τη Μαγδαληνή αναφέρεται ότι

από την τελευταία έβγαλε ο Χριστός «επτά δαιμόνια» (και εσφαλμένα θεωρήθηκε ότι προέρχονταν από πορνεία, ενώ η Αγία Γραφή και οι Πατέρες της Εκκλησίας εννοούν έτσι τα πάθη της ψυχής που αντιτίθενται στο Πνεύμα Του Θεού)

μύρωσε με τις άλλες μυροφόρες το άπνουν σώμα του Ιησού (και εσφαλμένα ταυτίστηκε με την ανώνυμη ιερόδουλη που μύρωσε το κεφάλι και τα πόδια του Ιησού στο σπίτι του Σίμωνα)

πέφτει και η Αγία Μαρία η Μαγδαληνή ως Μυροφόρος στα πόδια του Ιησού, αμέσως μετά την Ανάστασή Του (και εσφαλμένα ταυτίστηκε με την ανώνυμη πόρνη που μύρωσε τα πόδια Του Ιησού στο σπίτι του Σίμωνα).

Κατά την ορθόδοξη εκκλησία είναι κατασυκοφάντηση και βλάσφημος λόγος ε­ναντίον της Αγίας Μαρίας της Μαγδαληνής η ταύτι­σή της με την αμαρτωλή γυναίκα του Ευαγγελίου. Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσό­στομος ερμηνεύοντας τα άγια Ευαγγέλια, ερευνά και διευκρινίζει ποιες και πόσες ήταν οι γυναίκες που ά­λειψαν με μύρα την κεφαλήν και τα πόδια του Κυρίου και ουδεμία σχέση έχουν με την Αγία Μαρία τη Μαγδαληνή. Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος έχει γράψει και λόγους με θέμα την πόρνη γυναίκα που μετανόησε και η οποία είναι ένα πρόσωπο άγνωστο και ανώνυμο.

Πώς δημιουργήθηκε αυτή η πλάνη και αυτή η σύγχυση γύρω από το πρόσωπο της Αγίας Μα­ρίας της Μαγδαληνής; Η σύγχυση αυτή προήλθε από τη Δύση και είναι μια διαφορετική εκτίμηση των κειμένων[2]. «Συγχέεται συνήθως, μάλιστα δε εις την Δύσιν, και κακώς ταυτίζεται η Αγία Μαρία η Μαγδαληνή μετά της αμαρτω­λού γυναικός, η οποία στην οικία του Φαρισαίου Σίμωνος άλειψε τα πόδια του Ιησού με μύρα». Η αναφερόμενη από διαφόρους συγγραφείς, παράδοση της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, ότι η μετανοημένη ιερόδουλη που μύρωσε τον Ιησού ταυτίζεται με τη Μαγδαληνή, δεν μαρτυρείται από τις ιερές πηγές.

Η Ορθόδοξη Εκκλησία έχει αντίθετη θέση για την Αγία Μαρία τη Μαγδαληνή. Η ίδια υπήρξε διά βίου παρθένος. Και η καθαρότητα της ψυχής της φαινόταν όπως μέσα από καθαρό κρύσταλλο (Μοδέστου, αρχιεπισκ. Ιεροσολύμων «Εις τας Μυροφόρους» εκ της Βιβλιοθήκης Φωτίου, αρχιεπισκόπου Κων/πόλεως και Ρ.G. 104, 244). Οι Πατέρες της Εκκλησίας, αρχής γενομένης από τον Ιωάννη τον Χρυσόστομο, την εκτιμούν βαθύτατα).

Υπάρχει και εσφαλμένη ταύτιση της Αγίας Μαρίας (της αδελφής του Αγίου Λαζάρου):

ο κοινός για πρώτη φορά εορτασμός από τη Δυτική Εκκλησία, στις 4 Μαΐου, της ανακομιδής των αγίων λειψάνων του Αγίου Λαζάρου από την Κύπρο και της Αγίας Μαρίας της Μαγδαληνής από την Έφεσο, είχε ως αποτέλεσμα στη Δύση να θεωρηθεί η Αγία Μαρία η Μαγδαληνή το ίδιο πρόσωπο με την αδελφή του Αγίου Λαζάρου, την Αγία Μαρία.

Επίσης επειδή η Αγία Μαρία (η αδελφή του Αγίου Λαζάρου) μύρωσε τον Ιησού στο σπίτι κάποιου Σίμωνα, οδήγησε στην εσφαλμένη ταύτιση της με την ανώνυμη μετανοημένη.

Οι αναφορές των ευαγγελίων στην Αγία Μαρία τη Μαγδαληνή

Σύμφωνα με τα ευαγγέλια, η Αγία Μαρία η Μαγδαληνή ήταν μία από τις πολλές ακολούθους που ευεργετήθηκαν από τον Ιησού και ίσως, όπως οι μαθητές, έτσι κι εκείνες, κατά καιρούς εγκατέλειπαν τα σπίτια και τους συγγενείς τους για να υπηρετήσουν το ιεραποστολικό έργο του Ιησού (ο Ματθαίος μάλιστα, εισάγει το όνομά της για πρώτη φορά στο χωρίο 27:56 σαν να ήταν κάποιο γνωστό πρόσωπο παρόλο που δεν την είχε μνημονεύσει πάλι μέχρι τότε).

Βλέπουμε, συγκεκριμένα, μερικές από τις γυναίκες που κατάγονταν από τα μέρη της Γαλιλαίας, να βρίσκονται στα νότια της Ιουδαίας και στην πόλη των Ιεροσολύμων ακόμη, και να βοηθούν το έργο του Ιησού (Λκ. 23:56). Ο ευαγγελιστής Λουκάς υπογραμμίζει μερικές φορές, ότι ολόκληρο σχεδόν το ιεραποστολικό έργο το συντηρούσαν οικονομικά πολλές από τις "μαθήτριες" αυτές, διαθέτοντας προφανώς τα οικονομικά μέσα "εκ των υπαρχόντων αυταίς", για τη συντήρηση, μετακίνηση και διαμονή της συνοδείας του Ιησού (Λκ. 8:3.

Η Αγία Μαρία η Μαγδαληνή είναι εκείνη από την οποία ο Ιησούς διώχνει επτά δαιμόνια (Μκ 16:9), δηλ. "πολλά" καθώς αυτή ήταν η συνήθης χρήση του αριθμού επτά από τους Εβραίους.

Η Αγία Μαρία η Μαγδαληνή μαζί με την Μαρία Ιωσή παρακολούθησαν την ταφή του Ιησού από τον Ιωσήφ Αριμαθαίας (Μκ. 15:47).

Η Αγία Μαρία η Μαγδαληνή μαζί με άλλες ακολούθους του Ιησού, βρίσκεται στον Γολγοθά την ώρα της σταύρωσης (Μτ. 27:56).

Η Αγία Μαρία η Μαγδαληνή ήταν από τους πρώτους που είδαν ότι η πέτρα του τάφου του Ιησού είχε μετακινηθεί (Μτ 28:1-2).

Η Αγία Μαρία η Μαγδαληνή έτρεξε με τις υπόλοιπες γυναίκες να πει στους μαθητές ότι το σώμα του Ιησού έλειπε αλλά εκείνοι δεν το πίστεψαν (Λκ. 24:10).

Ο αναστημένος Ιησούς (Μκ. 16:9) εμφανίστηκε πρώτα στην Υπεραγία Θεοτόκο και στην Αγία Μαρία τη Μαγδαληνή.

Διαβάζοντας τα εκτεθέντα κομμάτια της Αγίας Γραφής, τα οποία σημειωτέον δεν είναι και λίγα, πουθενά μα πουθενά δεν φαίνεται έστω και η παραμικρή νύξη για κάτι το ανάρμοστο ή ανήθικο για το πρόσωπο της Αγίας Μαρίας της Μαγδαληνής. Μεγάλη τιμή για την Αγία Μαρία τη Μαγδαληνή να αξιωθεί να δει του Κύριο, πρώτη μετά την Υπεραγία Θεοτόκο. Μεγάλη τιμή να μιλήσει μαζί Του, μετά Την Υπεραγία Θεοτόκο και να τη στείλει στους Αποστόλους, να μάθουν και αυτοί την χαρμόσυνη είδηση. Έγινε έτσι η Αγία Μαρία η Μαγδαληνή Απόστολος των Αποστόλων, κήρυκας των Μαθητών, Ευαγγελίστρια των Ευαγγελιστών. Ο Χριστός την διάλεξε γι' αυτήν την υψηλή διακονία και αποστολή. Επιπλέον υπολογίζεται πως η ηλικία της ήταν περίπου 62-65 ετών. Η Αγία Μαρία η Μαγδαληνή έχει μία ξεχωριστή θέση μέσα στις Μυροφόρες και Μαθήτριες. Βλέπουμε ότι και οι τέσσερις Ευαγγελιστές την αναφέρουν πρώτη από όλες τις άλλες Μυροφόρες..

Η Μαγδαληνή της απόκρυφης παράδοσης

Σύντομες αναφορές στο πρόσωπο της Μαρίας Μαγδαληνής που δεν ξεφεύγουν όμως από το περιεχόμενο των "κανονικών" ευαγγελίων συναντάμε στα:

Απόκρυφη "Επιστολή Τιβερίου προς Πιλάτο" κείμενο στα ελληνικά του 11ου μ.Χ. αιώνα, δυτικής προέλευσης.

Απόκρυφο "Ευαγγέλιο Πέτρου" που η συγγραφή του χρονολογείται στα τέλη του 2ου αιώνα.

Εκεί που οι διηγήσεις φεύγουν μακριά από τα δεδομένα των κανονικών ευαγγελίων είναι στο λεγόμενο Ευαγγέλιο του Φιλίππου, ένα Γνωστικό κείμενο της συλλογής του Ναγκ Χαμαντί, που αποδίδεται στο μαθητή του Ιησού Φίλιππο. Εκεί αναφέρεται για τον Ιησού:

"[...] Μαρία λεγόταν η αδελφή του και η μητέρα του και η σύζυγος του",

"Η σύζυγος του ήταν η Μαρία η Μαγδαληνή. Ο Ιησούς την αγάπησε πολύ [...]", και

"Την αγαπούσε περισσότερο από όλους τους άλλους μαθητές και την φιλούσε συχνά στο στόμα"

Επίσης, και το Ευαγγέλιο της Μαρίας που βρέθηκε στον Γνωστικό Κώδικα του Βερολίνου που έχει χρονολογηθεί στις αρχές του 5ου αιώνα μ.Χ. (αλλά μάλλον η συγγραφή του τοποθετείται πιο πριν) αναφέρει:

"Ο Πέτρος είπε στη Μαρία, "Αδελφή, ξέρουμε ότι ο Σωτήρας σε αγαπούσε περισσότερο από τις υπόλοιπες γυναίκες"

Όπως ισχυρίζεται η Elaine Pagels, καθηγήτρια θρησκειολογίας στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον στο Πρίνστον του Νιου Τζέρσεϊ, «Η νύξη περί ερωτικής σχέσης μεταξύ του Ιησού και της Μαρίας της Μαγδαληνής μπορεί να υπονοεί μια μυστικιστική επαφή· η ιστορία μας αποκαλύπτει πως οι μυστικοί πολλών παραδόσεων επέλεξαν σεξουαλικές μεταφορές για να περιγράψουν εμπειρίες τους».

Με αφορμή τα Απόκρυφα αυτά ευαγγέλια, πολλοί σύγχρονοι συγγραφείς, αναφέρθηκαν στον "νεανικό έρωτα" του Ιησού με τη Μαρία Μαγδαληνή. Ανάμεσα σε συγγραφείς με αναφορές σε διάφορες συζύγους ή απλά συντρόφους του Ιησού που ταυτίζονται είτε με τη Μαγδαληνή είτε με άλλες γυναίκες βρίσκουμε τον Νίκο Καζαντζάκη ("Ο τελευταίος πειρασμός"), ο οποίος δέχτηκε κατάρα και αφορίστηκε από την Ιερά Σύνοδο της Ελλάδας[5], αλλά δεν αφορίστηκε από τον Πατριάρχη Αθηναγόρα). Άλλα ονόματα συγγραφέων με αυτές τις αναφορές είναι ο Νίκο Κόκκινο ("Το αίνιγμα του Ιησού της Γαλιλαίας"), Έρνεστ Χέμινγουεϊ ("Σήμερα Παρασκευή"), Ρόμπερτ Γκρέιβς ("Βασιλιάς Ιησούς"), Άντονι Μπέρτζες ("Ο άνθρωπος από τη Ναζαρέτ") κ.ά.

Επίσης υπάρχει η άποψη ότι η Μαρία Μαγδαληνή προσηλύτισε το νότιο τμήμα της Γαλατίας στο χριστιανισμό. Στη συνέχεια πέρασε το υπόλοιπο της ζωής της σε μια σπηλιά στο La Sainte-Baume στη νότια Γαλλία. Στο Saint-Maximin, στη νότια Γαλλία, Δομινικανοί μοναχοί εξακολουθούν να παρουσιάζουν το κρανίο με ένα κομμάτι δέρματος που διατηρήθηκε ως εκ θαύματος στο σημείο όπου ο Χριστός Ιησούς άγγιξε το μέτωπό της μετά την Ανάσταση.

Η Ορθόδοξη παράδοση για την Αγία Μαρία τη Μαγδαληνή

Σύμφωνα με την θέση της Ορθόδοξης Εκκλησίας, μετά την Ανάληψη του Χριστού και την ίδρυση της πρώτης Χριστιανικής Εκκλησίας στα Ιεροσόλυμα, η Αγία Μαρία η Μαγδαληνή εξακολούθησε να υπηρετεί το ευαγγελικό κήρυγμα. Όταν μετά την Κοίμηση της Υπεραγίας Θεοτόκου ο Ευαγγελιστής Ιωάννης εγκαταστάθηκε στην Έφεσο, τον ακολούθησε και η Αγία Μαρία η Μαγδαληνή εκεί, όπου και πέθανε. Η εκκλησία μας την τιμά ως ισαπόστολο και Μυροφόρο και γιορτάζει τη μνήμη της στις 22 Ιουλίου και στις 4 Μαΐου ημέρα ανακομιδής (δηλ. μεταφοράς) των λειψάνων της. Επίσης την συνεορτάζει μαζί με τις άλλες Άγιες Μυροφόρες Γυναίκες, την τρίτη Κυριακή μετά το Πάσχα (την Κυριακή των Μυροφόρων).

Λειτουργικά κείμενα

Ἀπολυτίκιον 

Ἦχος α’. Τὸν τάφον σου Σωτὴρ.

Χριστῷ τῷ δι᾽ ἡμᾶς, ἐκ Παρθένου τεχθέντι, Σεμνὴ Μανδαληνή, ἠκολούθεις Μαρία, αὐτοῦ τὰ δικαιώματα, καὶ τοὺς νόμους φυλάττουσα, ὅθεν σήμερον, τὴν παναγίαν σου μνήμην, ἑορτάζοντες, ἀνευφημοῦμέν σε πίστει, καὶ πόθῳ γεραίρομεν.

Κοντάκιον

Ἦχος δ’. Ὁ ὑψωθείς.

Ὁ ὑπερούσιος Θεὸς ἐν τῷ κόσμῳ, μετὰ σαρκὸς ἐπιφοιτῶν Μυροφόρε, σὲ ἀληθῆ Μαθήτριαν προσήκατο, ὅλην σου τὴν ἔφεσιν, πρὸς αὐτὸν κεκτημένην, ὅθεν καὶ ἰάματα, ἀπετέλεσας πλεῖστα· καὶ μεταστάσα νῦν ἐν οὐρανοῖς, ὑπὲρ τοῦ κόσμου πρεσβεύεις ἑκάστοτε.

Ὁ Οἶκος

Τὸ φῶς τοῦ κόσμου ὁ Χριστός, ἀνύστακτον ἰδών σου, τῆς πίστεως τὸ ὄμμα, ἀγάπης τε τὸ φίλτρον τὸ ἀναπόσπαστον Σεμνή, πρώτη ἐμφανίζει ἑαυτὸν σοι, ἀναστὰς ἐκ τοῦ μνημείου, ὤκιστα ἐλθούσῃ μετὰ μύρων, καὶ προσιούσῃ σὺν δάκρυσι τῷ ἀπροσπελάστῳ, καὶ αὐτὸς σοι ἀμειβόμενος, τὴν τοῦ Πνεύματος θείαν ἐνέργειαν δωρεῖται, καὶ τῆς πρὸς τὸν ἄναρχον Πατέρα ἀνόδου ἐμφανίζει σοι βουλήν· καὶ πέμπει δὲ σε, θεῖα εὐαγγέλια τοῖς κατεπτηχόσι Μύσταις τῆς αὐτοῦ ἐγέρσεως ἀπαγγεῖλαι. Διὸ μεγίστην πρὸς αὐτὸν ἔχουσα παρρησίαν, ὑπὲρ τοῦ κόσμου πρεσβεύεις ἑκάστοτε.