Συλλαλητήριο στα Σέρρας για τον οθωμανικό νόμο που αφορούσε τις εκκλησίες και τα σχολεία, 24 Αυγούστου 1909
Στις 24 Αυγούστου 1909, η ελληνική κοινότητα της πόλης των Σερρών διοργάνωσε ένα πολυπληθές συλλαλητήριο για να διαμαρτυρηθεί κατά του νέου νόμου της οθωμανικής Κυβέρνησης που αφορούσε τις εκκλησίες και τα σχολεία. Αυτός ο νόμος προέβλεπε την αφαίρεση εκκλησιών που ανήκαν στους Έλληνες και την απόδοσή τους σε άλλες εθνοτιtές ομάδες, όπως οι Βούλγαροι.
Περίπου 5.000 Έλληνες συγκεντρώθηκαν στο Γυμναστήριο, όπου μίλησαν οι Γράτζιος και Τριανταφύλλου. Στο τέλος της συγκέντρωσης, εγκρίθηκε ένα ψήφισμα το οποίο παραδόθηκε στον τοπικό Μουτασερίφη και στάλθηκε στον Μεγάλο Βεζύρη, εκφράζοντας τις ανησυχίες και τις απαιτήσεις της ελληνικής κοινότητας για τα δικαιώματά της στην εκπαίδευση και τη θρησκεία.
Πολύ σημαντικές πληροφορίες για το θέμα μπορούμε να εξάγουμε από το Συλλαλητήριο που έγινε για τον ίδιο λόγο στην Θεσσαλονίκη, στο οποίο έδωσε λόγο ο βουλευτής Σερρών Δίγκας, ενώ πριν τελέστηκε μνημόσυνο για τον πρόσφατα θανόντα Μητροπολίτη Σερρών.
Η εφημερίδα ΣΚΡΙΠ, στις 24 Αυγούστου 1909, έγραψε :
Ο νόμος περί εκκλησιών, τον οποίο αποφάσισε η Τουρκική Κυβέρνηση, θα εφαρμοστεί υπό την ευθύνη της, προκαλώντας άμεσες αναταραχές στη Μακεδονία και θα έχει ως αποτέλεσμα την τρίτη πράξη της Μακεδονικής τραγωδίας.
Οι Έλληνες της Μακεδονίας δεν θα δεχτούν σε καμία περίπτωση την εφαρμογή αυτού του νόμου, ο οποίος αφαιρεί από αυτούς εκκλησίες που έχουν κατασκευαστεί από τους ίδιους και που πάντα ανήκαν σε αυτούς. Σύμφωνα με τα αυτοκρατορικά φιρμάνια, αυτές οι εκκλησίες πρέπει να ανήκουν σε αυτούς.
Οι Βούλγαροι, από την άλλη πλευρά, έχουν συμφέρον να εφαρμοστεί ο νόμος το συντομότερο δυνατό, πριν οι Έλληνες μπορέσουν να οργανώσουν ξανά την άμυνά τους, καθώς η Ελλάδα είναι απασχολημένη με την εσωτερική κρίση. Προσπαθούν με διάφορα τεχνάσματα να επιτύχουν την εφαρμογή του νόμου.
Πιστεύουν ότι θα μπορέσουν να παρουσιάσουν πλειοψηφία στα περισσότερα από τα αμφισβητούμενα εδάφη, κάτι που οι κάτοικοι της Μακεδονίας, και ιδιαίτερα αυτοί των βόρειων περιοχών, δεν θεωρούν ότι είναι αλήθεια. Οι κάτοικοι αυτοί, που είναι απαίδευτοι και εθνολογικά αμόρφωτοι, κλίνουν πάντα προς τον ισχυρότερο.
Με αυτή την ευκαιρία, οι Βούλγαροι, μέσω απειλών και υποσχέσεων, καθώς και με εκβιασμούς και χρηματισμούς, θα προσπαθήσουν να παρουσιάσουν πλειοψηφία σχεδόν παντού και να αρπάξουν τους περισσότερους ναούς.
Θ' ΑΝΤΙΣΤΟΥΝ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ
Οι Έλληνες γνωρίζουν αυτό και είναι έτοιμοι να διαμαρτυρηθούν με κάθε τρόπο. Το σύνθημα της διαμαρτυρίας δίνεται από τη Μακεδονική Μητρόπολη της Θεσσαλονίκης.
Οι Θεσσαλονικείς σήμερα Κυριακή συγκρότησαν συλλαλητήριο, στο οποίο προσκλήθηκαν όλοι οι Έλληνες των περιχώρων για να συντάξουν ψήφισμα διαμαρτυρίας προς τη Βουλή για τον νέο νόμο και να ζητήσουν τη μη εφαρμογή του.
Επίσης, δεν πιστεύω ότι, παρά τις προσπάθειες των Βουλγάρων, θα εφαρμοστεί ο νόμος περί εκκλησιών, διότι η Κυβέρνηση στην τελευταία στιγμή θα σκεφτεί πολύ αν πρέπει να εφαρμόσει την απόφασή της.
Πιστεύω, όμως, ακράδαντα ότι αν ο νόμος εφαρμοστεί, η Μακεδονική τραγωδία αρχίζει και δεν θα καταπαύσει πλέον.
Που έγινε η συγκέντρωση
Η συγκέντρωση έγινε καταρχάς στον ναό του Αγίου Μηνά, όπου έγινε λειτουργία και μνημόσυνο υπέρ του αποθανόντος προχθές Μητροπολίτη των Σερρών Αθανασίου. Από τον ναό το πλήθος κατέβηκε στην πλατεία της Ελευθερίας, όπου μίλησαν ο δικηγόρος κ. Καμμωνάς στα Ελληνικά, ο βουλευτής Σερρών κ. Δίγκας και ο κ. Καρβουνίδης στα Γαλλικά.
Ακολούθως συντάχθηκε ψήφισμα διαμαρτυρίας, το οποίο παραδόθηκε από ειδική επιτροπή στον βαλή και το Κομιτάτο, ενώ τηλεγραφήθηκε και στον Μ. Βεζύρη και την Κυβέρνηση.
Ωσαύτως, σε όλα τα Ελληνικά κέντρα του εσωτερικού θα γίνουν παρόμοια συλλαλητήρια.
ΤΟ ΨΗΦΙΣΜΑ
Διά του ψηφίσματος αυτού οι Έλληνες της Θεσσαλονίκης ζητούν την επίλυση του ζητήματος των εκκλησιών σύμφωνα με τις προνομίες, θεωρώντας την παρέμβαση της Βουλής και της Κυβέρνησης ως αντισυνταγματική.
Η εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ, στις την ίδια ημέρα (24 Αυγούστου), έγραψε:
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, Δευτέρα πρωί. Επιβλητικό συλλαλητήριο έγινε σήμερα, το οποίο σας τηλεγράφησα ήδη και σκοπό είχε την μη εφαρμογή του νομοσχεδίου για τις Μακεδονικές Ελληνικές Εκκλησίες.
Το συλλαλητήριο αυτό διεξήχθη νομότυπα. Από τους ρήτορες, ο κ. Καμμωνάς μίλησε Τουρκικά, ο Έλληνας βουλευτής Σερρών Δίγκας Ελληνικά και ο Καρβουνίδης Γαλλικά.
Στο ψήφισμα, οι Έλληνες εκφράζουν διαμαρτυρία και ζητείται η επίλυση του ζητήματος των εκκλησιών σύμφωνα με τα ελληνικά προνόμια. Η επέμβαση της
Εφημερίδα ΣΚΡΙΠ, Φύλλο: 24/8/1909, Σελίδα: 2
διαιτέρα ἀνταπόκρισις«Σκρίπ»). - Ὁ περί ἐκκλησιῶν νόμος τὸν ὁποῖον ἀπεφάσισεν· ἡ Τουρκική Κυβέρνησις νὰ ἐφαρμόσῃ ὑπὸ εὐθύνην της · ἀμέσως, θὰ · ἀναστατώσῃ τὴνι καὶ πάλιν τὴν Μακεδονίαν καὶ θὰ ἔχων μεν τὴν τρίτην πρᾶξιν τῆς Μακεδονικῆς τραγῳδίας.
Οἱ Ἕλληνες τῆς Μακεδονίας ἐπ᾿ οὐδε νἱ λόγῳ θὰ δεχθοῦν τὴν ἐφαρμογὴν τοῦ νόμου τούτου, ὅστις ἀφαιρεῖ ἀπὸ αὐτοὺς· ἐκκλησίας, αἵτινες ἐκτίσθησαν ὑπ᾿ αὐτῶν, ἀνήκουν ἀνέκαθεν εἰς αὐτοὺς καὶ, κατά τὰ αὐτοκρατορικὰ φιρμάνια, πρέπει πάν- τοτε ν᾿ ἀνήκουν εἰς αὐτοὺς.
Οἱ Βούλγαροι ἀφ᾿ ἑτέρου, οἵτινες ἔν χουν συμφέρον νὰ ἐφαρμοσθῇ ὁ νόμος, ὅσον τὸ δυνατὸν ταχύτερον, πρὶν ἀκόμη κατορθώσουν οἱ Ἕλληνες Άληνες νὰ διοργανώ- σουν ἐκ νέου τὴν ἄμυνάν των, ἐφ᾿ ὅσον διαρκεῖ ὁ κατὰ τῶν Ἑλλήνων διωγμὸς ἐν Μακεδονίᾳ καὶ ἐφ᾿ ὅσον ἡ Ἑλλὰς ἀπα- σχολεῖται ὑπὸ τῆς ἐσωτερικῆς κρίσεως, φωνάζουν καὶ διὰ διαφόρων, τεχνασμά των προσπαθοῦν νὰ κατορθώσουν τὴν ἄν
μεσον ἐφαρμογὴν τοῦ νόμου.
Οἱ Βούλγαροι ἔχουν πεποίθησιν ὅτι
θὰ κατορθώσουν νὰ παρουσιάσουν εἰς τὰ περισσότερα τῶν ἀμφισβητουμένων χω- ρίων πλειονοψηφίαν καὶ πολὺ δικαίως. Οἱ χωρικοὶ τῆς Μακεδονίας καὶ μά- λιστα οἱ τῶν βορειοτάτων διαμερισμάτων, ἐκ πεποιθήσεως δὲν εἶνε οὔτε. Ἕλληνες οὔτε Βούλγαροι, κλίνουν πάντοτε μὲ τὸν ἰσχυρὸν τῆς ἡμέρας.
᾿Απαίδευτοι καὶ ἀμόρφωτοι ἐθνικῶς εἶνε ὡς φύλλον ἐκτεθειμένον εἰς τὸν ἄνε- μον καὶ κλίνον ἐκεῖ ὅπου ὁ ἰσχυρότερος ἄνεμος τὸ διευθύνει.
· Οἱ χωρικοὶ τῶν διαμφισβητουμένων διαμερισμάτων δὲν εἶνε ἀκόμη τίποτε.
Μὲ τὴν εὐκαιρίαν λοιπὸν ταύτην, ἥτις δίδεται εἰς τοὺς Βουλγάρους, δι᾿ ἀπειλῶν καὶ ὑποσχέσεων, δι᾽ ἐκβιασμῶν καὶ χρη μάτων θὰ κατορθώσουν νὰ πορουσιάσουν πανταχοῦ σχεδὸν πλειονοψηφίαν· καὶ θὰ
μᾶς ἁρπάσουν τοὺς περισσοτέρους ναούς.
Εφημερίδα ΣΚΡΙΠ, Φύλλο: 24/8/1909, Σελίδα: 2
Θ' ΑΝΤΙΣΤΟΥΝ ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ
Γνωρίζουν τοῦτο οἱ Ἕλληνες καὶ εἶνε ἕτοιμοι νὰ διαμαρτυρηθοῦν διὰ παντὸς τρόπου.
Τὸ σύνθημα τῆς διαμαρτυρίας δίδεται ἐκ τῆς Μακεδονικῆς Μητροπόλεως τῆς Θεσσαλονίκης.
Οἱ Θεσσαλονικεῖς σήμερον Κυρια ακὴν συνεκρότησαν συλλαλητήριον, εἰς τὸ ὁποῖον προσκληθέντες συμμετέ σχον ὅλοι οἱ Ἕλληνες τῶν περιχώρων ἵνα συντάξουν ψήφισμα διαμαρτυρίας, πρὸς τὴν Βουλὴν διὰ τὸν νέον νόμον καὶ νὰ ζητήσουν τὴν μὴ ἐφαρμογὴν αὐ- τοῦ.
Ἐπίσης δὲν πιστεύω, μόλας τὰς προσ παθείας τῶν Βουλγάρων νὰ ἐφαρμοσθή ὁ νόμος περὶ ἐκκλησιῶν, διότι ἡ Κυβέρ νησις τὴν τελευταίαν ὥραν θὰ σκεφθή πολύ ἂν πρέπῃ νὰ ἐφαρμόσῃ τὴν ἀπό φασίν της.
Πιστεύω ὅμως ἀκραδάντως ὅτι, ἂν δι νόμος ἐφαρμοσθῇ, ἡ Μακεδονική τρα- γῳδία ἀρχίζει διὰ νὰ μὴ καταπαύση πλέον....
Εφημερίδα ΣΚΡΙΠ, Φύλλο: 24/8/1909, Σελίδα: 2
ΠΟΥ ΕΓΕΝΕΤΟ Η ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΙΣ
Ἡ συγκέντρωσις ἐγένετο κατι ἀρχὰς εἰς τὸν ναὸν τοῦ ᾿Αγίου Μηνᾶ, ὅπου ἔγεινε λειτουργία καὶ μνημό συνον ὑπὲρ τοῦ ἀποθανόντος προχθές Μητροπολίτου τῶν Σερρῶν ᾿Αθανα σίου. Ἐκ τοῦ ναοῦ τὸ πλῆθος κατῆλθεν εἰς τὴν πλατείαν τῆς Ἐλευ θερίας, ὅπου ὡμίλησεν ὁ δικηγόρος κα Καμμωνᾶς Ἑλληνιστί, ὁ βουλευτής Σερρῶν κ. Δίγκας καὶ ὁ κ. Καρβουνίδης Γαλλιστί.
᾿Ακολούθως συντάχθη ψήφισμα διαμαρτυρίας, ὅπερ ἐπεδόθη ὑπὸ εἰ- δικῆς ἐπιτροπῆς εἰς τὸν βαλῆν καὶ τὸ Κομιτᾶτον, ἔτηλεγραφήθη δὲ καὶ εἰς τὸν Μ. Βεζύρην καὶ τὴν Κυβέρ νησιν.
Ὡσαύτως εἰς ὅλα τὰ Ἑλληνικά τοῦ ἐσωτερικοῦ κέντρα θὰ γείνουν στ μοια συλλαλητήρια.
ΤΟ ΨΗΦΙΣΜΑ
Διὰ τοῦ ψηφίσματος τούτου οἱ "Έλληνες Θεσσαλ Θεσσαλονίκης ζητοῦν τὴν ἐπίλυσιν τοῦ ζητήματος τῶν ἐκκλησιῶν συμφώνως πρὸς τὰς προνομίας, θεωρουμένης τῆς ἐν πεμβάσεως τῆς Βουλῆς κ καὶ τῆς Κυβερνήσεως ὡς ἀντισυνταγμα τικῆς.
ΕΧΕΔΩΡΟΣ
Εφημερίδα ΕΜΠΡΟΣ, Φύλλο: 24/8/1909
ΜΕΓΑ ΣΥΛΛΑΛΗΤΗΡΙΟΝ ΕΝ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΕ
· ΙΔΙΑΤΕΡΟΝ ΤΗΛΕΓΡ, ΤΟΥ "ΕΜΠΡΟΣ,,
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, Δευ τέρα πρωία. Επιβλητικών·έ τελέσθη σήμερον τὸ Ἑλληνικὸν συλλαλητήριον περὶ τοῦ ἀποίου σᾶς ἐτηλεγράφησα ἤδη καὶ τὸ ὁποῖον ἀπέβλεπεν ὑπὲρ τῆς μή ἐφαρμογῆς τοῦ νομοσχεδίου περὶ τῶν· ·Μακεδονία Ἑλληνικῶν· · Εκκλησιῶν.
Τὸ συλλαλητήριον τοῦτο διε ξήχθη νομοταγῶς.
᾿ Εκ τῶν ρητύρων ὁ κ. Καμό Ένας ὡμέλησε Τουρκιστί, δὲ "Έλλην. βουλευτής Σερρών Τίγκας Ἑλληνιστί, ὁ δὲ Καρβουνίδης Γαλλιστές x.
᾿ ἐν τῷ ψηφίσματι οἱ "Έλληνες ἐκφράζουν διαμαρτυρίαν, ζητεῖ ται δὲ ἐπέλυσις τοῦ ζητήματος τῶν ἐκκλησιῶν συμφώνως πρὸς τὰ ἑλληνικὰ προνόμια.
῾Η ἐπέμβασις τῆς Βουλῆς εἰς · αὐτὸ κρίνεταιἀντισυνταγματική.
