Τα χαμένα Βυζαντινά μνημεία των Σερρών μέσα από τις μελέτες του Γεώργιου Λαμπάκη

Το ψηφιδωτό αυτό που προέρχεται από μία μεγαλύτερη σύνθεση, την Κοινωνία των Αποστόλων, διακοσμούσε την κόγχη του Ιερού Βήματος της Παλαιάς Μητρόπολης Σερρών

Σύμφωνα με πληροφορίες της εφημερίδας ΕΜΠΡΟΣ των Αθηνών, ένας Γάλλος αρχαιολόγος που βρισκόταν στις Σέρρες απευθύνθηκε στον μητροπολίτη Γρηγόριο Ζερβουδάκη, προτείνοντας την αποκατάσταση ενός αρχαίου μωσαϊκού με αντάλλαγμα την παραχώρηση σημαντικών αρχαίων άμφιων. 

Οι Απόστολοι Ανδρέας και Λουκάς

(Π. Μητρόπολη Σερρών, πριν από τη συντήρηση)

Η πρόταση αυτή έφτασε στο Υπουργείο Παιδείας μέσω του προξένου Αθανασίου Στουρνάρα και προκάλεσε άμεση κινητοποίηση. 

Από το Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας

Μουσείον της Αρχαιολογικής Εταιρείας. Έκθεσις

περί των του Μουσείου και Περιηγήσεις του έτους 1902

ΛΑΜΠΑΚΗΣ Γεώργιος

Το Υπουργείο Παιδείας ανέθεσε το ζήτημα στη Χριστιανική Αρχαιολογική Εταιρεία, η οποία αποφάσισε να χρηματοδοτήσει την αποστολή του εκκλησιαστικού αρχαιολόγου Γεωργίου Λαμπάκη για τη διάσωση των σημαντικών αυτών χριστιανικών κειμηλίων.

Από το ημερολόγιο του Γεώργιου Λαμπάκη

Ο Λαμπάκης έφτασε στις Σέρρες στις 3 Αυγούστου 1902 και ξεκίνησε άμεσα την επιθεώρηση του ναού των Αγίων Θεοδώρων και το μωσαϊκό της Κοινωνίας των Αποστόλων. 

Σχεδιάγραμμα του Ιερού Ναού Αγίων Θεοδώρων Σερρών, 1902. Από το ημερολόγιο του Γεωργίου Λαμπάκη.

Τις επόμενες ημέρες, επισκέφθηκε πολλές εκκλησίες στην περιοχή, όπως αυτές των Ταξιαρχών, της Αγίας Παρασκευής, του Αγίου Αντωνίου και άλλες, καταγράφοντας και μελετώντας τα μνημεία. 

Σημειώσεις Γεωργίου Λαμπάκη κατά την περιήγησή του στις Σέρρες

ΔΕΙΤΕ ΟΛΕΣ ΤΙΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΕΔΩ

Στις 8 Αυγούστου, επισκέφθηκε επίσης τη Μονή του Προδρόμου Σερρών, όπου φωτογράφησε και τεκμηρίωσε τα χριστιανικά ανάγλυφα και τις τοιχογραφίες.

Σημειώσεις του Λαμπάκη για τα ευρήματα στις Σέρρες

ΔΕΊΤΕ ΟΛΟ ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΜΕ ΤΙΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΕΔΩ

Οι πρώτες εκτιμήσεις του Λαμπάκη για τα βυζαντινά μνημεία στις Σέρρες δημοσιεύτηκαν στις εφημερίδες Σκριπ και Εμπρός (26 Αυγούστου, 22 Αυγούστου) τον Αύγουστο του 1902. Σύμφωνα με αυτές, ο μητροπολιτικός ναός των Αγίων Θεοδώρων, κτισμένος τον 8ο αιώνα, περιείχε πολύτιμα και καλά διατηρημένα μωσαϊκά από τον 10ο αιώνα. Ο Λαμπάκης σημείωσε ότι το μωσαϊκό της Κοινωνίας των Αποστόλων ήταν ένα από τα πλέον αξιόλογα παραδείγματα της βυζαντινής τέχνης.

Μετά την ολοκλήρωση της περιοδείας του, ο Λαμπάκης έδωσε συνέντευξη στην εφημερίδα Ταχυδρόμος της Κωνσταντινούπολης στις 6 Σεπτεμβρίου 1902. 

Απόσπασμα του «Βυζαντινού Χρονικού» (Византийский Временник) για τα αρχαιολογικά ευρήματα στις Σέρρες 1902

ΟΛΟ ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΕΔΩ

Εκεί εξέφρασε την εντύπωση του για τον πλούτο και την αρχαιολογική σημασία των χριστιανικών μνημείων που είχε μελετήσει, και τόνισε την ανάγκη προστασίας τους. Αναφέρθηκε ιδιαίτερα στο μωσαϊκό του μητροπολιτικού ναού των Αγίων Θεοδώρων, το οποίο χαρακτήρισε ως ένα από τα σημαντικότερα έργα της χριστιανικής αγιογραφίας.

Γεώργιος Λαμπάκης 1902

Σε μετέπειτα αναφορές, ο Λαμπάκης αναθεώρησε την αρχική του εκτίμηση για το μωσαϊκό, και με δαπάνες της Αρχαιολογικής Εταιρείας προχώρησε στην αποκατάστασή του. Όπως ανέφερε ο Γεώργιος Καφταντζής, το μωσαϊκό είχε υποστεί σοβαρές ζημιές από την υγρασία και τη ρίζα των δέντρων, αλλά η αποκατάσταση ήταν επιτυχής, με μεγάλο μέρος του να διασώζεται.

Ο Απόστολος Ανδρέας (Π. Μητρόπολη Σερρών, πριν από τη συντήρηση).

Η αξία του μωσαϊκού αναγνωρίστηκε ευρύτερα μετά τη λήξη του Β' Βαλκανικού Πολέμου, όταν ο βασιλιάς Κωνσταντίνος επισκέφθηκε την κατεστραμμένη Μητρόπολη Σερρών το 1913. Ο βασιλιάς εξέφρασε την επιθυμία του για τη διάσωση των μνημείων, επισημαίνοντας την ανάγκη προστασίας τους.

Παρά τις προσπάθειες για τη διάσωση του μωσαϊκού, η καταστροφή που προκλήθηκε από την εγκατάλειψη του ναού μετά την πυρπόληση του 1913 είχε ως αποτέλεσμα να διασωθεί μόνο ένα μικρό τμήμα του έργου, το οποίο φυλάσσεται πλέον στο αρχαιολογικό μουσείο Σερρών.

ΔΙΑΒΆΣΤΕ επίσης για :  Το σωζόμενο ψηφιδωτό του αποστόλου Ανδρέα από την Παλαιά Μητρόπολη Σερρών