Απεβίωσε η αρχόντισσα Μάρω (Μάρα Μπράνκοβιτς), 14 Σεπτεμβρίου 1487

Απεβίωσε η αρχόντισσα Μάρω (Μάρα Μπράνκοβιτς), 14 Σεπτεμβρίου 1487

Η Μάρα Μπράνκοβιτς (Σερβικά: Мара Бранковић, επίσης γνωστή και ως: Μαρώ, Κομνηνή, Βαλιντέ Χανούμ Σουλτάνα, Κυρά-Μάρω, Μάρα Δέσποινα Χατούν, Σουλτάνα Μαρίγια, Μάρα Χατούν, Δέσποινα Χατούν ή Αμερίσσα, 1418-14 Σεπτεμβρίου 1487) από τον Οίκο Μπράνκοβιτς ήταν Ελληνοσέρβα πριγκίπισσα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας από τον Οίκο Μπράνκοβιτς και κόρη του ηγεμόνα της Σερβίας, Γεωργίου Μπράνκοβιτς και της Ειρήνης Καντακουζηνής, κόρης του ποντιακής καταγωγής, Ματθαίου. Ήταν μια από τις σημαντικότερες γυναικείες προσωπικότητες του 15ου αιώνα. Επίσης ήταν θεία του Γεωργίου Καστριώτη - Σκεντέρμπεη.

Η Μάρα Μπράνκοβιτς γεννήθηκε το 1418. Δόθηκε από την οικογένειά της στο σουλτάνο Μουράτ Β', το 1435, σε ηλικία μόλις 17 ετών, σε ένα συνηθισμένο για την εποχή φαινόμενο, το οποίο είχε ως στόχο την εξασφάλιση της ακεραιότητας των χριστιανικών εδαφών. Έτσι, έγινε και η μητριά του στερημένου μητέρας από μικρή ηλικία, Μωάμεθ Β' του Πορθητή, με τον οποίο είχε πολύ καλή σχέση. 

Γράμμα του Μεχμέτ του πολιορκητή προς την μητριά του  Μάρα Δέσποινα Χατούν (1459)

Πήρε το όνομα Μάρα Δέσποινα Χατούν ως μία από τις συζύγους του Μωάμεθ Β'.

Κατάφερε να μείνει πιστή στο ορθόδοξο δόγμα, παίζοντας πολύ σημαντικό ρόλο στα θρησκευτικά και πολιτικά δρώμενα της εποχής. Ασκούσε ιδιαίτερη επιρροή στα θέματα εξωτερικής πολιτικής, ενώ ξεχώριζε για την εναντιωμένη στο δυτικό κόσμο, στάση και νοοτροπία της. Σύμφωνα με το Γεώργιο Φραντζή, μετά το θάνατο του συζύγου της, το 1451, η Μάρα προσπάθησε να πείσει τον τελευταίο Βυζαντινό αυτοκράτορα, Κωνσταντίνο ΙΑ' Παλαιολόγο να τη νυμφευθεί, χωρίς, όμως, να επιτύχει το στόχο της. Ο Μωάμεθ Β', τής φέρθηκε με ευπρέπεια ανάλογη, αυτής του συζύγου της. Oσον καιρό βρισκόταν εκείνος στο θρόνο, έστελνε όλους τους πρέσβεις να συζητήσουν πρώτα με την ίδια, λόγω των διπλωματικών δεξιοτήτων της. Απεχώρησε από την αυλή του σουλτάνου το 1457 και εγκαταστάθηκε μόνιμα στη νότια Βισαλτία. Οι δύο κυριότερες ερμηνευτικές εκδοχές της απόφασής της αυτής είναι οι ακόλουθες:

είτε ήθελε να αποφύγει τις συνέπειες της εμπλοκής της στη χειροτόνηση των Πατριαρχών

είτε ήθελε, απλώς να αποσυρθεί και να τερματίσει την ενασχόλησή της με τις δραστηριότητες του παλατιού.

Ο Μωάμεθ Β' τής δώρισε μια τεράστια έκταση γης στην περιοχή που επέλεξε ως νέο τόπο διαμονής, όπου και παρέμεινε έως το τέλος της ζωής της, στις 14 Σεπτεμβρίου του 1487.

Η προσφορά της στο Χριστιανισμό

Μετά την Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως, το 1453, μάζεψε τα δώρα του Ιησού (σμύρνα, λιβάνι, χρυσό), για να τα προστατέψει από τη μανία των μουσουλμάνων και τα μετέφερε στη Μονή Αγίου Παύλου, στο Άγιο Όρος, όπου φυλάσσονται μέχρι και σήμερα. Μια παράδοση κάνει αναφορά σε όραμα της Μπράνκοβιτς, στο οποίο εμφανίσθηκε η Παναγία, η οποία τής έδωσε εντολή να σταματήσει σε ένα συγκεκριμένο σημείο (καθώς απαγορεύεται στις γυναίκες να επισκεφθούν τη χερσόνησο του Άθω), την ώρα που οι μοναχοί της Μονής κατέβαιναν, με σκοπό να τα παραλάβουν. Χάρις στην επιρροή της στην αυλή του σουλτάνου, η Μάρα Μπράνκοβιτς, κατάφερε να σώσει από το θάνατο πολλούς χριστιανούς. Επίσης, διόρισε όλους τους χριστιανούς Πατριάρχες, εκτός του Γενναδίου, ενώ εξαγόρασε πολλούς χριστιανούς σκλάβους και άλλα θρησκευτικά κειμήλια, έτσι ώστε να μην τα εκμεταλλευθούν οι Οθωμανοί. Τα περισσότερα από αυτά στάλθηκαν στο Άγιο Όρος, ενώ άλλα μεταφέρθηκαν στη Βενετία και το Ντουμπρόβνικ.

Η οικογένεια Μπράνκοβιτς είχε μια παραδοσιακή σχέση με τις Μονές του Αγίου Όρους και ιδιαίτερα με τις Μονές Χιλανδαρίου και Αγίου Παύλου, των οποίων οι τότε μοναχοί ήταν σερβικής καταγωγής. Γι' αυτό και το 1466, η Μάρα δώρισε στις Μονές αυτές, εκτάσεις στα χωριά της Έζιοβας (σημερινής Δάφνης Σερρών), της Μαροβίτσας (κοντά στη σημερινή Μαυροθάλασσα) και του Μύρκινου ή Δοξόμπου Σερρών. Στη Δάφνη είχε εγκατασταθεί η ίδια από το 1459, μαζί με μια μικρή αυλή ευγενών και μοναχών, Σέρβων και Βυζαντινών. Οι φόροι των χωριών αυτών δίνονταν κατά 60% στη Μονή Χιλανδαρίου και κατά 40% στη Μονή Αγίου Παύλου. Η Μπράνκοβιτς, μετά από το θάνατό της, άφησε όλα της τα κτήματα στη Μονή Χιλανδαρίου.

Στην Ιερά Μητρόπολη των Αγίων Θεοδώρων Σερρών, όπου καταγράφονται τα άγια σκεύη και άμφια, αναφέρεται: "εικόνισμα της κυρα-Μάρως, που είχε Τίμιο ξύλο". Αυτό δείχνει ότι, η Μπράνκοβιτς είχε χαρίσει στο ναό εικόνα της Παναγίας, φτιαγμένη -εν μέρει- από το ξύλο του Τίμιου Σταυρού.

Η προσφορά της στον Ελληνισμό

Η Μπράνκοβιτς φρόντιζε με τις παρεμβάσεις της, για την παροχή προνομίων στους Έλληνες της Μακεδονίας, σχετικών με την ανάπτυξη του πληθυσμού και των κλάδων της χειροτεχνίας, όπως η οπλουργία, η υφαντουργία και η χρυσοχοΐα. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία μιας αυτοδιοικούμενης ελληνικής κοινότητας, με δική της φρουρά.

Ο πύργος της

Τα ιστορικά κείμενα αποδεικνύουν ακράδαντα ότι, ο μυστηριώδης πύργος ήταν ιδιοκτησία της Μπράνκοβιτς. Τα δημόσια έγγραφα των αρχών του 20ού αιώνα αναφέρουν το κτίσμα αυτό, ως ιδιοκτησία της Μονής Αγίου Παύλου, με την ονομασία Πύργος Μαροβίτσα. Η έκταση, η οποία παραχωρήθηκε στη Μονή, ταυτίζεται με τη μορφολογία της περιοχής και την απόσταση μεταξύ Δάφνης και Μαυροθάλασσας.

Ο πύργος της Μπράνκοβιτς ήταν τριώροφος και χρησιμοποιείτο σαν κατοικία. Ακολουθούσε την τυπολογία των πύργων του Αγίου Όρους. Το μεγαλύτερο μέρος του πύργου καταστράφηκε, πριν από το 1753. Δίπλα στο υπόλειμμα του σημερινού πύργου, διατηρούνταν οικόπεδα, τα οποία ανήκαν στη Μονή Σταυρονικήτα μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1930, κάτι που αποδεικνύει τη στενή σχέση της περιοχής με το Άγιο Όρος. Κατά τη δεκαετία του 1940, κάτοικοι της Δάφνης προσπάθησαν να αποσπάσουν τις πέτρες του, με σκοπό να τις χρησιμοποιήσουν για τις οικοδομικές ανάγκες της περιοχής, με αποτέλεσμα να νοικιαστεί σε ιδιώτες ως δημόσιο κτήμα. Μάλιστα, έφθασε να πωληθεί, με σκοπό την κατεδάφισή του. Το 1957, ανακηρύχθηκε διατηρητέο μνημείο, με ΦΕΚ, που εξέδωσε το Υπουργείο Πολιτισμού. Ο πύργος βρίσκεται στην κεντρική πλατεία της Δάφνης.

Ο τάφος της

Υπάρχουν τρεις εκδοχές για το πού βρίσκεται ο τάφος της Μπράνκοβιτς: οι δύο επιστημονικές εκδοχές υποστηρίζουν πως, είτε το σώμα της ενταφιάστηκε στη Μονή Εικοσιφοινίσσης του Παγγαίου Όρους, είτε κάπου στο Άγιο Όρος. Η τρίτη εκδοχή, την οποία αποδέχεται και η λαϊκή παράδοση, αναφέρεται σε μια ευρύτερη έκταση, μεταξύ του πύργου της Μπράνκοβιτς και του πύργου της Ορέσκειας, οικισμού βορειοδυτικά της Δάφνης, η οποία μπορεί να αποτελεί το σημείο ενταφιασμού της. Ωστόσο, κανένας από τους ισχυρισμούς αυτούς δεν έχει επιβεβαιωθεί