Δίκαιος Ιησούς γιος του Ναυή, 1 Σεπτεμβρίου
Ὃν τοῦ τρέχειν ἔστησεν ἥλιον πάλαι.
Λιπὼν Ἰησοῦς, Ἥλιον δόξης βλέπει.
Τοιχογραφία του Ιησού του Ναυή, Μονή Οσίου Λουκά, 12ος με 13ος αι.
Ο Δίκαιος Ιησούς ήταν Εβραίος, γιος του Ναυή, από τη φυλή Εφραίμ και διάδοχος του Μωϋσή του προφήτη. Ο Ιησούς, ονομαζόταν πρώτα Αυσής. Στάλθηκε από τον Μωϋσή να κατασκοπεύσει τη γη Χαναάν και όταν επέστρεψε ανέλαβε μετά τον θάνατο του Μωϋσή την αρχηγία του λαού, που τον οδήγησε μαζί με την κιβωτό στην Παλαιστίνη, αφού πέρασε τον Ιορδάνη και συνέτριψε τους αλλόφυλους στα τείχη της Ιεριχώ (Ιησ. ι', 12). Όταν κατέλαβε την Παλαιστίνη και τη μοίρασε στους Ισραηλίτες, τους οποίους κυβέρνησε 27 χρόνια, απεβίωσε ειρηνικά 110 χρονών.
Ο Ιησούς του Ναυή, Εβρ. יְהוֹשֻׁעַ Γιωσούα ή Γιεχωσούα (που σημαίνει «Ο Γιαχβέ Είναι Σωτηρία») μπεν Νουν, ήταν επιφανής ηγέτης του έθνους Ισραήλ, ο οποίος διαδέχτηκε τον Μωυσή. Το αρχικό του όνομα ήταν Αὐσὴς (Ο'), Ωσιέ (ΜΝΚ) ή Ωσέας (ΝΜΒ). (Αριθμοί 13:8, 16) Οι χρονολογικοί υπολογισμοί για τη ζωή του ποικίλουν μεταξύ του 16ου και 13ου αιώνα π.Χ.
Καταγόταν από τη φυλή Εφραΐμ και ήταν γιος του Ναυή, ή αλλιώς Νουν. Το έτος που το έθνος Ισραήλ βγήκε από την Αίγυπτο, ο Ιησούς διέπρεψε σαν αρχηγός σε μάχη εναντίον των Αμαληκιτών τους οποίους και σύντριψε. Απολαμβάνοντας έτσι της εμπιστοσύνης του Μωυσή είχε το μεγάλο προνόμιο να συνοδεύει μόνο αυτός τον Μωυσή στις διάφορες μετακινήσεις του όπως και στην άνοδό του στο όρος Σινά καθώς επίσης και μόνο αυτός ορίσθηκε να φυλάει την Σκηνή του Μαρτυρίου, το επίκεντρο της λατρείας των Ισραηλιτών κατά την περιπλάνησή τους στην έρημο. Λίγο πριν πεθάνει, ο Μωυσής όρισε ως διάδοχό του τον Ιησού του Ναυή θέτοντας τα χέρια του πάνω του και ευλογώντας τον.
Ο Ιησούς του Ναυή, μετά τον θάνατο του Μωυσή, οργάνωσε τον στρατό κατά τρόπο πρωτότυπο και έντεχνο και ακολουθώντας νέες τακτικές, πολέμησε με τον στρατό του εναντίον των αυτοχθόνων Χανανιτικών φύλων, όπως οι Χετταίοι, οι Αμορραίοι και άλλοι, τους οποίους λαφυραγωγούσαν και έπαιρναν τα εδάφη τους στην κατοχή τους. Θαυματουργικές ενέργειες του Θεού περιγράφονται ότι έλαβαν χώρα υπέρ των Ισραηλιτών, όπως η πτώση των τειχών της Ιεριχούς, η ικανοποίηση του αιτήματος του Ιησού του Ναυή να μείνει ο ήλιος αμετακίνητος και η σφοδρή χαλαζόπτωση ώστε να ολοκληρωθεί επιτυχώς η μάχη κατά των Αμορραίων. (Ιησούς του Ναυή κεφ. 6, 10) Από την καταστροφή της Ιεριχώ διασώθηκε μόνο μια πόρνη, η Ραάβ, και η οικογένειά της, η οποία έγινε πρόγονος του Μεσσία που εμφανίστηκε αιώνες αργότερα, του Ιησού Χριστού. (Ρουθ 4:20-22· Ματθαίος 1:5, 6) Η κατάκτηση της γης Χαναάν στην Παλαιστίνη θεωρούνταν ότι αποτελούσε πραγματοποίηση της υπόσχεσης που είχε δώσει ο Θεός στον προπάτορά τους Αβραάμ: «Θα δώσω σε εσένα και στο σπέρμα σου έπειτα από εσένα τη γη των παροικήσεών σου, ολόκληρη τη γη Χαναάν, ως ιδιοκτησία σας στον αιώνα». (Γένεση 12:7· 13:14-17· 15:7, 13-21· 17:8, ΜΝΚ) Στη συνέχεια, ολόκληρη η κατακτημένη γη διανεμήθηκε στις δώδεκα φυλές, και ακολούθως επιμερίστηκε στις κεφαλές των οικογενειών κάθε φυλής.
Ο Ιησούς του Ναυή, αφού συγκέντρωσε στη Συχέμ τους πρεσβύτερους των φυλών του λαού Ισραήλ, ανανέωσε τη διαθήκη του λαού με τον Θεό, δίνοντας τις τελευταίες παραγγελίες του όπως μείνει ο λαός πιστός στη λατρεία του μόνου αληθινού Θεού. (Ιησούς του Ναυή κεφ. 23, 24) Πέθανε σε ηλικία 110 ετών καταλαμβάνοντας θέση, κατά την θρησκευτική ιστορία και τη συνείδηση των Ισραηλιτών, δίπλα στο Μωυσή. Ήταν μεταξύ των ελάχιστων ανδρών που βγήκαν από την αιχμαλωσία της Αιγύπτου και μπήκαν στην «Γη της Επαγγελίας», και μάλιστα ήταν ο ηγέτης του πολυάριθμου πλήθους που κατέλαβε εκείνη τη γη.
Σύμφωνα με την Ιουδαϊκή παράδοση, ο ίδιος ο Ιησούς του Ναυή ήταν ο συγγραφέας του ομώνυμου βιβλίου της Αγίας Γραφής. Στην Καινή Διαθήκη αναφέρεται ονομαστικά (Πράξεις 7:45· Εβραίους 4:8) ενώ μεταγενέστεροι βιβλικοί συγγραφείς —τόσο των Εβραϊκών όσον και των Ελληνικών Γραφών— αναφέρονται σε συμβάντα που καταγράφονται στο ομώνυμο βιβλίο: οι ψαλμωδοί, ο Νεεμίας, ο Ησαΐας, ο απόστολος Παύλος και ο μαθητής Ιάκωβος.
