Άγιος Βαρυψάβας της Δαλματίας, 10 Σεπτεμβρίου

 Βαρυψαβᾶς δι᾿ αἷμα θεῖον Δεσπότου,

Οἰκεῖον αἷμα συντριβεὶς ξύλοις χέει.

Η ιστορία του Αγίου Βαρυψάβα της Δαλματίας, είναι γνωστός κυρίως για την ιδιότητα του ως φύλακας του ιερού σκεύους που περιείχε το αίμα και νερό από την πλευρά του Χριστού, το οποίο συνέλεξε ένας δίκαιος άνδρας, ονόματι Ιακώβ, που ήταν παρών στη σταύρωση. Το σκεύος αυτό, γεμάτο λάδι για να κρυφτεί το ιερό του περιεχόμενο, έγινε πηγή πολλών θεραπειών και θαυμάτων.

Μετά το θάνατο του Ιακώβ, το σκεύος πέρασε σε δύο ερημίτες, ένας εκ των οποίων το παρέδωσε στον Βαρύψαβα. Η φήμη των θαυμάτων προκάλεσε την προσοχή κακών ανθρώπων, οι οποίοι επιτέθηκαν στον Άγιο με σκοπό να αρπάξουν το δοχείο, αλλά χωρίς επιτυχία. Ο Βαρυψάβας μαρτύρησε, χωρίς οι επιτιθέμενοι να βρουν το ιερό σκεύος.

Σύμφωνα με τον Άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη, το σκεύος που φύλαγε ο Βαρυψάβας δεν περιείχε το πραγματικό αίμα του Χριστού, αλλά αίμα που προήλθε από μια εικόνα του Χριστού, όταν αυτή μαχαιρώθηκε από κάποιους Εβραίους. Σημειώνεται επίσης πως το αίμα από την εικόνα μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη τον 10ο αιώνα, επί της βασιλείας του Ιωάννη Τζιμισκή.

Η ιστορία του Αγίου Βαρυψάβα παραμένει ένα από τα μυστικά της χριστιανικής παράδοσης, συνδυάζοντας την πίστη με τα θαύματα και την θυσία για τη διαφύλαξη των ιερών κειμηλίων.

Για τον Άγιο αυτό λέγεται, ότι πήρε από έναν ερημίτη το Τίμιο Αίμα που έτρεξε από την πλευρά του Κυρίου και γιάτρευε πολλές αρρώστιες. Γι' αυτό και οι άπιστοι τον θανάτωσαν με ξύλα κατά τη διάρκεια της νύχτας. Ο δε τίμιος θησαυρός του Δεσποτικού Αίματος έμεινε πάλι σώος και ακέραιος, φυλαττόμενος από τον μαθητή του Αγίου.

Ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης αναφέρει για το γεγονός αυτό: «Tινές λέγουσιν, ότι το αίμα, όπερ είχεν ο Bαρυψαβάς ούτος, δεν ήτον αμέσως εκείνο το εκχυθέν από της πλευράς του Σωτήρος. Eπειδή εκείνο συνανέστη τω αναστάντι σώματι του Kυρίου, κατά την γνώμην τινών Θεολόγων. Aλλ’ ήτον από το αίμα εκείνο, οπού έτρεξεν από την πλευράν της εικόνος του Δεσπότου Xριστού, την οποίαν εκέντησαν εις την πλευράν οι Iουδαίοι. H εικών δε αύτη ευρίσκετο εις την Bηρυτόν, ήτοι το νυν λεγόμενον Bερούτι. Kαθώς το θαύμα τούτο ιστορεί ο θείος Aθανάσιος. Ένα τοιούτον γράφει και ο Mελέτιος, σελ. 362, του β΄ τόμου. Ότι δηλαδή εν έτει 923 εκομίσθη εις την Aυγίαν ο τιμαλφέστατος θησαυρός του αίματος του Kυρίου. Tο αίμα δε αυτό, κατά τον Mαριανόν Σκώτον είναι εκείνο, οπού έτρεξεν από την εικόνα του Xριστού, καθ’ ον καιρόν αυτή εκεντήθη από τους Iουδαίους εν Bέργω τη πόλει. Kαι έπαθεν εκείνα τα ίδια, οπού και ζων ο Kύριος έπαθεν από αυτούς. O δε Δοσίθεος λέγει, ότι το αίμα αυτό ήτον από του αίματος του βλύσαντος εκ της αγίας εικόνος, της τρωθείσης παρά του Eβραίου εν Kωνσταντινουπόλει. Aγκαλά και Eυθύμιος ο Ζυγαβηνός εις τον εικοστόν έκτον τίτλον της Πανοπλίας του, γράφων κατά εθνικών λέγει, ότι ουχί η σκιά του Xριστού, αλλ’ αυτός ο Xριστός εσταυρώθη κατά σάρκα. Kαι δηλοί το καταρρεύσαν αίμα του Παναγίου Σώματος αυτού παρά Xριστιανοίς φυλαττόμενον, και βρύον ιάσεις, και πολλοίς θαύμασι μαρτυρούμενον είναι του Xριστού. Φασί δε τινες, ότι εν τω κατά την Bενετίαν σκευοφυλακίω του Aγίου Mάρκου ευρέθη κιβώτιον μικρόν, όπερ έλαβον οι Λατίνοι από Kωνσταντινουπόλεως, στίχον έχον έξωθεν λέγοντα, «Έχεις με Xριστόν αίμα σαρκός μου φέρον» ποιεί δε άπειρα θαύματα. Λέγει δε και Iωσήφ ο Bρυέννιος εν τη μελέτη τη περί των Kυπρίων, τόμω β΄, ότι και η Eσθής και η Ζώνη της των Aγγέλων Kυρίας, και ο άνωθεν υφαντός του Δεσπότου Xριστού, και τα ιμάτια αυτού, και το εκ της πλευράς ρεύσαν αίμα, η λόγχη, οι ήλοι, ο σπόγγος, ο κάλαμος, ήσαν εν Kωνσταντινουπόλει. Ίσως δε και το άνωθεν αίμα του Kυρίου, να ήτον το ρεύσαν εκ των ρηθεισών αγίων εικόνων του Σωτήρος, και μάλιστα της εν Bηρυτώ, ήτις μετεκομίσθη ύστερον εις την Kωνσταντινούπολιν, υπό Iωάννου Tζιμισκή. Kαι περί της οποίας γράφει προς Θεόφιλον βασιλέα τον εικονομάχον, η εν Iεροσολύμοις Σύνοδος (σελ. 1153, της Δωδεκαβίβλου).