Οι λιγνιτωρύχοι των Σερρών ξεκινούν 24ωρη απεργία, 19 Οκτωβρίου 1951

Φωτό αρχείου : Μισδρά, Κατακονοζ, Μονόσπιτα και Μπάφη, Σερρών

Στις 19 Οκτωβρίου 1951, οι λιγνιτωρύχοι από τις Σέρρες ξεκινούν 24ωρη απεργία, ζητώντας αύξηση των ημερομισθίων τους κατά 25%.

Η διαδικασία εξόρυξης, σύμφωνα και με τις μαρτυρίες των ανθρακωρύχων και των άλλων μαρτύρων, ξεκινούσε με τη διάνοιξη υπόγειων διαδρόμων (στοές, γαλαρίες) πλάτους 1,5 μ., ύψους 2 μ. και βάθους κατά περίπτωση από 40 μ. σπανιότερα δε έως 400 μ.9. Η πρακτική διάνοιξης κεκλιμένων στοών σε μοίρες από 10% έως 50%, χρησιμοποιούσε ακόμη και μικρά φουρνέλα (μόνο στην περιοχή Παγγαίου) κάτω ή πλάγια από το στρώμα του κοιτάσματος, επισπεύδοντας έτσι τη διείσδυση, αλλά και την εύκολη απόσπαση του λιγνίτη με τη σκαπάνη του ανθρακωρύχου. Δημιουργούνταν κατά μήκος των στοών ξύλινα υποστυλώματα σε σχήμα ανοικτού Π και στη βάση του εσωτερικού της στοάς συναρμολογούνταν σιδερένιες ράγιες πάνω στις οποίες κυλούσαν τα βαγονέτα φορτωμένα με κάρβουνο. Τα γεμάτα καρότσια φορτίου 300 οκάδων στο εσωτερικό της στοάς (ονόματι ΦΙΡΕ), έλκονταν με συρματόσχοινα από το χειριστή (βιντζιέρη) του βαρούλκου που βρισκόταν στην είσοδο της στοάς, για να αδειάσουν εκεί το φορτίο τους κάτω από τα κατάλληλα στέγαστρα, που ήταν ταυτόχρονα και διαλογητήρια ποιότητας και μεγέθους του λιγνίτη ή ακόμη χώροι αποχωρισμού της τριμμένης σκόνης και των μη χρήσιμων υλών10. Σε μικρό βάθος στοάς έως 50 μ. χρησιμοποιούνταν ακόμη και άλογα για τη μεταφορά του λιγνίτη, σύμφωνα με τη μαρτυρία των άλλοτε λιγνιτωρύχων Θεόδωρου Ομοιρίδη και Αθανάσιου Χλωρίδη από την Ηλιοκώμη, παρότι το άλογο δεν μπαίνει σε στοές Στο εσωτερικό τους οι στοές αποκτούσαν δαιδαλώδη μορφή, εκτεινόμενες δεξιά και αριστερά, με ενδιάμεσα κυκλικά πλατώματα (σκούζες), όπου έπαιρνε στροφή και κατεύθυνση το βαγονέτο. Παράλληλα με τις σιδηροτροχιές, υπήρχε αυλάκι, όπου κυλούσε το νερό της εσωτερικής υγρασίας και συσσωρευόταν σε λακκούβες (υδροσυλλέκτες) και από εκεί με σωλήνες αντλούνταν στην επιφάνεια.

Οι εργάτες φορούσαν κατά περίπτωση μπότες, κράνη και χρησιμοποιούσαν φαναράκια που έκαιγαν ασετιλίνη11, για να φωτίζεται ο εσωτερικός χώρος. Η λάμπα ασετυλίνης χρησίμευε όχι μόνο ως μέσο φωτισμού, αλλά και ως αλάνθαστο μέσο προειδοποίησης για την παρουσία του ασφυκτικού ή και εκρηκτικού αερίου μεθανίου (οι εργάτες το ονόμαζαν αγκούσα), το οποίο έσβηνε τη φλόγα και προκαλούσε δύσπνοια12. Πολλά ατυχήματα στα ανθρακωρυχεία οφείλονταν στην παρουσία του μεθανίου. Σε μια επιχειρηματική εγκατάσταση λειτουργούσαν ταυτόχρονα πολλές στοές, με αρίθμηση (στοά 15, στοά 19, στοά 38 κ.λπ.) αντί για ονόματα, αντιπροσωπεύοντας το έτος διάνοιξης μιας στοάς.

Σύμφωνα με τις περιγραφές των αναφερόμενων ανθρακωρύχων, οι συνθήκες εργασίας στο εσωτερικό των ορυχείων ήταν και επικίνδυνες και ανθυγιεινές. Εργασία σε ανήλιο περιβάλλον, με σταθερές συνήθως θερμοκρασίες χειμώνα-καλοκαίρι. Ο αερισμός γίνονταν μέσω σωλήνων διαμέτρου 30 εκ. επιφανειακού καθαρού αέρα, που παροχετευόταν από την επιφάνεια στο εσωτερικό της γαλαρίας. Σε άλλες περιπτώσεις, διανοίγονταν κάθετοι αγωγοί από την επιφάνεια προς το εσωτερικό και έτσι με τον φυσικό ελκυσμό επιτυγχανόταν η συνεχής ροή και ανανέωση του εσωτερικού αέρα. Προπολεμικά, πριν από το 1950, δεν υπήρχε τέτοια πρόνοια και οι λιγνιτωρύχοι δούλευαν σε στοές με ανύπαρκτο αερισμό και σε υψηλές θερμοκρασίες, σε στοές που τις έδιναν το χαρακτηριστικό όνομα «Λιβύη».

Πέραν των ανθυγιεινών συνθηκών εργασίας, ο κίνδυνος θανατηφόρουατυχήματος ή αποκλεισμού τους μέσα στις στοές, παραμόνευε καθημερινά. Δεν έλειπαν τέτοια θανατηφόρα ατυχήματα Σερραίων ανθρακωρύχων μέσα στις στοές14. Ωστόσο, εκατοντάδες Σερραίοι από τα Καμινίκια, την Αγιά Σοφιά, την Ευαγγελίστρια και άλλες συνοικίες, ανηφόριζαν παρέες –παρέες για το δύσκολο μεροκάματο και συγκεντρώνονταν στις εισόδους των γαλαριών, όπου λειτουργούσαν πρόχειρα καφενεδάκια με το χαρακτηριστικό όνομα «ψιρού».