Όσιος Νέστωρ ο Χρονογράφος «ὃ ἐν τῷ Σπηλαίῳ», 27 Οκτωβρίου

Ο Νέστορας ο Χρονογράφος ή Νέστορας ο Αγιογράφος (περ. 1056 – περ. 1114) ήταν μοναχός από την Κιεβανή Ρωσία και είναι γνωστός ως συγγραφέας δύο βίων αγίων: της Ζωής του Οσίου Θεοδοσίου των Σπηλαίων του Κιέβου και της Αφήγησης για τον Βίο και το Μαρτύριο των Ευλογημένων Πάσχοντων Μπόρις και Γκλεμπ.

Σύμφωνα με την παραδοσιακή ιστοριογραφία, του αποδίδεται και η Πρωτοχρονιάτικη Χρονικογραφία (PVL), η πιο σεβαστή χρονικογραφία της Κιεβανής Ρωσίας, κάτι που τον έκανε γνωστό ως «Χρονογράφο». Ωστόσο, αρκετοί σύγχρονοι μελετητές θεωρούν ότι δεν είναι ο συγγραφέας της, καθώς η Χρονικογραφία και τα γνωστά έργα του Νέστορα παρουσιάζουν ασυμβατότητες και διαφορές στο ύφος και το περιεχόμενο. Λόγω αυτής της αμφιβολίας για την πατρότητα του έργου, ορισμένοι προτιμούν να τον αποκαλούν Νέστορα «τον Αγιογράφο», καθώς συμφωνούν πως συνέγραψε τις δύο αγιογραφίες.

Το 1073 μ.Χ., ο Νέστορας ήταν μοναχός στη Μονή των Σπηλαίων του Κιέβου. Το μόνο άλλο αξιόπιστο στοιχείο για τη ζωή του είναι ότι του ανατέθηκε μαζί με άλλους δύο μοναχούς να βρει τα λείψανα του Αγίου Θεοδοσίου του Κιέβου, αποστολή που ολοκλήρωσε επιτυχώς.

Ο Νέστορας απεβίωσε γύρω στο 1114 και ενταφιάστηκε στις Κοντινές Σπηλιές. Έχει ανακηρυχθεί άγιος από την Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία, και το λείψανό του φυλάσσεται στη Λαύρα των Σπηλαίων του Κιέβου. Η μνήμη του εορτάζεται στις 27 Οκτωβρίου. Επίσης, τιμάται μαζί με άλλους αγίους της Λαύρας των Σπηλαίων του Κιέβου στις 28 Σεπτεμβρίου (Σύναξη των Οσίων Πατέρων των Σπηλαίων του Κιέβου) και τη δεύτερη Κυριακή της Μεγάλης Σαρακοστής.

Η παράδοση θεωρούσε για καιρό ότι η πρώτη σύνταξη ανήκε σε έναν μοναχό ονόματι Νέστορα (περ. 1056 – περ. 1114), ο οποίος είχε γράψει και άλλα έργα, όπως τη Ζωή του Οσίου Θεοδοσίου. Συγγραφείς της εποχής αναφέρονταν στη Χρονικογραφία του Νέστορα, και τον ονόμαζαν «Χρονογράφο». Σύμφωνα με το Πάτερικο του 1661 από τη Μονή των Σπηλαίων του Κιέβου, συγγραφείς του ύστερου 17ου αιώνα υποστήριζαν πως ο Νέστορας «ο Χρονογράφος» είχε γράψει πολλές από τις σωζόμενες χρονικογραφίες της Ρως, συμπεριλαμβανομένης της Πρωτοχρονιάτικης Χρονικογραφίας, της Κιεβανής Χρονικογραφίας και της Γαλικιανής-Βολυνιακής Χρονικογραφίας, παρόλο που πολλά από τα γεγονότα που περιγράφουν έγιναν τον 12ο και 13ο αιώνα, μετά τον θάνατο του Νέστορα.

Μια άλλη αιτία για την πίστη στην πατρότητα του Νέστορα είναι η λέξη «нестера» στις αρχικές γραμμές του Χλεμπνίκοφ Κώδικα (ανακαλύφθηκε το 1809), την οποία κάποιοι ερμήνευσαν ως αναφορά στον Νέστορα τον Χρονογράφο. Όμως, όπως επισήμανε ο Ostrowski (1981), η λέξη «нестера» προστέθηκε στον Κώδικα του Χλεμπνίκοφ και δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως απόδειξη για το όνομα του συντάκτη της PVL, καθώς δεν εμφανίζεται σε καμία από τις άλλες πέντε κύριες εκδοχές. Από τη δεκαετία του 1830 έως περίπου το 1900, υπήρξε έντονη ακαδημαϊκή διαμάχη για την πατρότητα του Νέστορα, χωρίς όμως να βρεθεί λύση, και η πίστη στην πατρότητά του συνεχίστηκε. Τα εσωτερικά στοιχεία της PVL και τα γνωστά έργα του Νέστορα συχνά αλληλοαναιρούνται, ενώ το περιεχόμενο δύσκολα συμπίπτει στα σημεία που θα έπρεπε, οδηγώντας τους σύγχρονους μελετητές στο συμπέρασμα ότι ο Νέστορας δεν ήταν ο συγγραφέας.

Πιο πιθανός συγγραφέας είναι ο Συλβέστρος του Κιέβου, ηγούμενος της Μονής του Αγίου Μιχαήλ στο Βιντιμπίτσι, κοντά στο Κίεβο, ο οποίος ίσως συνέθεσε αρκετές πηγές το 1116. Αυτή η απόδοση βασίζεται στο γεγονός ότι το κείμενο της Laurentian καταλήγει στη φράση «κατέγραψα αυτήν την χρονικογραφία», ζητώντας από τους αναγνώστες να τον θυμούνται στις προσευχές τους. Εναλλακτικά, ο πραγματικός συγγραφέας μπορεί να ήταν κάποιος άλλος άγνωστος μοναχός από τη Μονή των Σπηλαίων του Κιέβου, ενώ ο Συλβέστρος ολοκλήρωσε το έργο του ή ήταν πρώιμος εκδότης ή αντιγραφέας της PVL.

Εορτασμός και Αγιοκατάταξη Ο Νέστορας ο Χρονογράφος ανακηρύχθηκε άγιος και περιλαμβάνεται στη Σύναξη όλων των Οσίων Πατέρων των Σπηλαίων του Κιέβου.

Ημέρες Μνήμης

• 27 Οκτωβρίου: Κύρια εορτή (μαζί με τον Νέστορα της Θεσσαλονίκης και τον Νέστορα των Μακρινών Σπηλαίων του Κιέβου)
• Σταθερές εορτές (Σύναξη)
  • 25 Μαΐου: Σύναξη Αγίων της Βολυνίας (Εκκλησία Ρωσικής Διασποράς και Ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία)
  • 15 Ιουλίου: Σύναξη Αγίων του Κιέβου (Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία - ROC)
  • 28 Σεπτεμβρίου: Σύναξη Οσίων Πατέρων των Σπηλαίων του Κιέβου
  • 10 Οκτωβρίου: Σύναξη Αγίων της Βολυνίας (ROC)
  • 27 Οκτωβρίου: Σύναξη Αγίων της Θεολογικής Ακαδημίας και της Θεολογικής Σχολής του Κιέβου (Ουκρανική Ορθόδοξη Εκκλησία - Πατριαρχείο Μόσχας)

Μετακινούμενες εορτές (Σύναξη)

• Σύναξη όλων των Οσίων Πατέρων των Σπηλαίων του Κιέβου – μετακινούμενη εορτή τη 2η Κυριακή της Μεγάλης Σαρακοστής
• Σύναξη Αγίων της Μονής των Σπηλαίων του Κιέβου, τιμώμενοι στα κοντινά σπήλαια του Οσίου Αντωνίου – μετακινούμενη εορτή το Σάββατο μετά την Απόδοση της Ύψωσης του Τιμίου Σταυρού (21 Σεπτεμβρίου).