Νικόλαος Σχολάριος
Ο επίσκοπος Λιτζάς και Αγράφων Νεκτάριος αποτελεί την πιο σημαντική λόγια
μορφή που ανέβηκε στο θρόνο της επισκοπής και η εκλογή του έγινε από την
Πατριαρχική Σύνοδο της Εκκλησίας της Κωνσταντινουπόλεως. Όπως σημειώνει ο
επίσκοπος Ναζιανζού Ιγνάτιος στα απομνημονεύματα του . ο Νεκτάριος «ως όντος
ελλογίμου την Ελλήνων παίδευσιν και εν φιλοσοφία και εν μαθηματικοίς μεγάλην
έχοντος πρακτικήν» υπήρξε φωτεινή μορφή για την ιστορία της επισκοπής.
Ο Αραβαντινός356αναφέρεται σ΄ αυτόν σ΄ έναν ολιγάριθμο επισκοπικό κατάλογο
του. Δημοσίευσε, μάλιστα, πέντε επιστολές της περιόδου 15/12/1759 – 15/12/1761 του
επισκόπου οι τέσσερις προερχόμενες από το αρχείο του Νικολάου Καρατζά358
. Το
σύνολο της αλληλογραφίας του Νεκταρίου με άλλους λόγιους και εκκλησιαστικούς
παράγοντες της εποχής, όπως μας γνωρίζει ο Βασιλείου359
, υπήρχε σε πολυμιγή
κώδικα που ονομαζόταν «Αποσημειωτάριο» και αφού περιήλθε στο Γιαννιώτικο
Σιναϊτικό μετόχι της Αγίας Αικατερινής στη συνέχεια εξαφανίστηκε.
Ο κατά κόσμον ονομαζόμενος Νικόλαος Σχολάριος(;) γεννιέται στα Γιάννενα
μεταξύ 1685 και 1690. Αργότερα, από το 1715 έως το 1723, βρίσκεται να πραγματοποιεί σπουδές360 δίπλα στον Μεθόδιο Ανθρακίτη, και αμέσως μετά κοντά
στον Μπαλάνο Κοσμά Βασιλόπουλο. Έχει την τύχη να ζει στα Γιάννενα, που
αποτελούσαν αυτή την εποχή σημαντική πνευματική εστία εκπαιδευτικής
δραστηριότητας και πνευματική πρωτεύουσα του πινδικού χώρου. Είναι η ώρα της
«γιαννιώτικης αναγέννησης» που παφλασμός του κύματός της θα κατεβαίνει δια
μέσου των πινδικών βουνών μέχρι τα Άγραφα. Μεγάλες σχολές, όπως του
Επιφανίου , του Μαρούτζη362 μετανομασθείσα «Μαρουτσαία», του Γκιόνμα η
Γκ(ι)ούμα363 με σχολάρχη τον πολύ Μεθόδιο Ανθρακίτη, που αργότερα θα
μετονομασθεί σε «Μπαλαναία» από τη σχολαρχία του Μπαλάνου Βασιλόπουλου και
μετέπειτα σχολάρχη τον Ευγένιο Βούλγαρη, δημιουργούν μια πνευματική
ατμόσφαιρα που υλοποιεί νέες εκπαιδευτικές μεθόδους και προγράμματα.
Οι Σχολές των Ιωαννίνων αποτελούν εκείνη την αρχική δομή πάνω στην οποία θα
μπορέσει να αναπτυχθεί μια ιδιότυπη πνευματική κίνηση, που θα έχει σαν απόληξη
την παραγωγή, στις αρχές τού 19ου αι., ενός προωθημένου κύκλου διανοούμενων. Σε
αυτό το κλίμα, ο Νεκτάριος είναι ένας από τους πολλούς μαθητές που θα συνεχίσουν
την παράδοση σαν δάσκαλοι οι ίδιοι σε άλλες γειτονικές και πιο απομακρυσμένες
σχολές, όπως της Κοζάνης, της Σιάτιστας, του Τυρνάβου, των Σερρών, του Ιασίου, και
του Βουκουρεστίου. Θα ακολουθήσει τη συνήθη πρακτική που ήθελε τους δασκάλους
να παρουσιάζουν μια συνεχή κινητικότητα, αναζητώντας καλύτερες αμοιβές και
συνθήκες εργασίας, και έχοντας δημιουργήσει μια φήμη γύρω από το όνομά τους να
επιδιώκουν την αναζήτηση των πιο ταλαντούχων και ελπιδοφόρων μαθητών. Ο
Νεκτάριος φέρεται να διδάσκει στη Σχολή της Σιάτιστας. Είναι τα μέσα του 17ου
αιώνα, όπου η παρουσία του μεγάλου αρχιερέα της Μητρόπολης Σισανίου και
Σιατίστης Ζωσιμά και της σχολής της Σιάτιστας ή αλλιώς σχολής Ζωσιμά υπό την
προστασία του Οικουμενικού Πατριαρχείου, θα προσελκύσουν φημισμένους και
ξεχωριστούς δασκάλους της εποχής. Ανάμεσά τους ο Μεθόδος ο Ανθρακίτης, ο
Μπαλάνος Βασιλόπουλος, ο Σεβαστός Λεοντιάδης, ο Νικόλαος Βάρκοζης, ο Παΐσιος Δήμαρος και ο Νεκτάριος, ο μετέπειτα Λιτζάς, θα καταστήσουν τη Σιάτιστα ένα από
τα πιο σημαντικά πνευματικά κέντρα της οθωμανικής αυτοκρατορίας. Ο Νεκτάριος
έχει την προνομία να ζήσει αυτό το κλίμα, να βρεθεί ανάμεσα σε σημαντικές
πνευματικές μορφές, να κερδίσει σε εμπειρίες αλλά και πολύτιμες για τη συνέχεια
γνωριμίες.
Ο Νεκτάριος διδάσκει στη Σχολή της Σιάτιστας μεταξύ 1732 - 1742, χωρίς να
μπορούμε με ακρίβεια να προσδιορίσουμε το χρονικό διάστημα. Έχουν προηγηθεί στη
Σχολή τα δραματικά γεγονότα με τον μεγάλο δάσκαλό της Μεθόδιο Ανθρακίτη, μετά
τη διετία της διδασκαλίας του (1721-1723) να συκοφαντείται ότι εισάγει αιρετικές
θεωρίες του δυτικού αιρετικού θεολόγου Μολίνου και στη συνέχεια να παραιτείται
και να καθαιρείται του ιερατικού και διδακτικού αξιώματος364από τον Πατριάρχη.
Μπορούμε να εικάσουμε ότι ο Μητροπολίτης Ζωσιμάς επεδίωξε την επιλογή
δασκάλων που θα μπορούσαν να ομαλοποιήσουν την έκρυθμη κατάσταση και ως
τέτοια μπορεί να θεωρηθεί η περίπτωση του Νεκταρίου.
Πότε ο Νεκτάριος βρίσκεται στη Σιάτιστα αποτελεί ένα ερώτημα365 που
απαντάται με συσχέτιση των στοιχείων που μας δίνει ο Τρύφων Ευαγγελίδης. Ο
Νεκτάριος, γράφει ο Ευαγγελίδης366
, αντικαθιστά τον Γιαννιώτη Αναστάσιο Πώπα
στη σχολή των Σερρών το 1742 και βρίσκεται εκεί, στις Σέρρες, μέχρι το 1748.
Γνωρίζουμε, επίσης, με το υπόμνημα εκλογής του ότι στις 29 Μαρτίου του 1749
εκλέγεται επίσκοπος Λιτζάς και Αγράφων. Άρα το terminus post quem της παρουσίας
στη Σιάτιστα είναι το 1742 και σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να βρίσκεται σαν
δάσκαλος στη Σχολή της Σιάτιστας μετά το 1750.
Τον Νεκτάριο, σύμφωνα με τον Ευαγγελίδη367
, αντικαθιστά στη σχολή της
Σιάτιστας ο συμμαθητής του στα Γιάννενα Νικόλαος Βάρκοσης που διδάσκει στα
χρόνια του Παϊσίου Δήμαρου. Προφανώς, λανθασμένα γράφει ο Ευαγγελίδης ότι
έπεται ο Νεκτάριος του μεγάλου δασκάλου της Σχολής Μιχαήλ Παπαγεωργίου το 1755, γεγονός αδύνατο, αφού ο Παπαγεωργίου γεννημένος το 1727 ήταν 28 ετών και ο
Νεκτάριος ήδη επίσκοπος και περί τα 60 έτη.
Ο ερευνητής Δάρδας368 τον αναφέρει ως Νικόλαο Σχολάριο και τον φέρνει να
διδάσκει μεταξύ 1732-1742 μετά από τον Μεθόδιο Ανθρακίτη369 1721-1723, τον
Χρύσανθο Ζιτσαίο 1721-1723 και περίπου την ίδια εποχή με τον Παΐσιο Δήμαρο
(1736-1742) μετέπειτα επίσκοπο Παραμυθιάς και Βουθρωτού.
Εντύπωση μας προκάλεσε το γεγονός ότι δεν αναφέρεται στον Νεκτάριο ό πολύς
Γεώργιος Ζαφίρας, που υπήρξε μαθητής της σχολής της Σιάτιστας και του Νικολάου
Βάρκοση ή Μπάρκοση, δηλαδή πολύ κοντά στα χρόνια της θητείας του Νεκταρίου.
Μάλιστα, αναφέρεται στον «άριστο δάσκαλό του» τον Παΐσιο Παραμυθίας371
, στον
θείο του Μιχαήλ Παπαγεωργίου372
, χωρίς να κάνει καμία αναφορά στον Νικόλαο
(Νεκτάριο).
Υπάρχει μια αναφορά από τον Βασιλείου ότι ο Νεκτάριος βρέθηκε να διδάσκει
και στην Καστοριά σε κάποιο μεσοδιάστημα μεταξύ του 1724 και 1742 ως
αντικαταστάτης του συμμαθητή του από τα Γιάννενα και περίπου συνομήλικού του
Σεβαστού Λεοντιάδη (1690). Ο Ευαγγελίδης κάνει λόγο για τον Λεοντιάδη ότι υπήρξε
δάσκαλος στην Καστοριά373 από τη οποία και καταγόταν από το 1726-28, στη
συνέχεια υπάρχει ένα κενό, με την παρουσία ενός ανωνύμου δασκάλου, επανέρχεται ο
Λεοντιάδης το 1738 και τον διαδέχεται κάποιος Νικόλαος χωρίς περαιτέρω
πληροφορίες. Επίσης, ο Βασιλείου ατεκμηρίωτα αναφέρει για τον Νεκτάριο ότι
θήτευσε σαν δάσκαλος και στην Πάρο χωρίς να παραθέτει, όμως, οποιαδήποτε
στοιχεία375
. Το 1735 Μητροπολίτης Σερρών εκλέγεται ο λόγιος και φιλόμουσος Γαβριήλ
(1735-1745) , ο μετέπειτα Νικομηδείας, ο οποίος και πρωτοστατεί να
αναδιοργανώσει και να αναβιώσει το Ελληνικόν σχολείον Σερρών377
, όπως αναγράφει
και ο ίδιος σε σημείωμά του στον κώδικα Σερρών. Μετά τον λόγιο Αναστάσιο Πώπα
από τα Γιάννενα και τον διδάσκαλο Σπύρο Ιωάννου που δίδασκαν μαζί μέχρι το 1730
τη σχολαρχία αναλαμβάνει ο εξ Ιωαννίνων Νικόλαος Σχολάριος378
, ο μετέπειτα
επίσκοπος Λιτζάς και Αγράφων Νεκτάριος, όπως εμφαίνεται από το πρακτικό 396 της
18ης
Οκτωβρίου του 1742, που υπογράφει με τους άρχοντες της πόλης και τον
μητροπολίτη. Παραμένει στο σχολείο μέχρι το 1748, οπότε και πηγαίνει
στην Κωνσταντινούπολη, όπου χειροτονείται κληρικός και αναλαμβάνει καθήκοντα
ιεροκήρυκα και πρωτοσύγγελου του συμπατριώτη του μητροπολίτη Νικομήδειας
Γαβριήλ, έως και την ημέρα που εκλέγεται επίσκοπος Λιτζάς και Αγράφων με έδρα
το Καρπενήσι379
, διαδεχόμενος τον αποβιώσαντα Κωνστάντιο (2-2-1739 – Μάρτιος
1749).
Τα της εκλογής του Νεκταρίου γνωρίζουμε από τη δημοσίευση του σχετικού
υπομνήματος από τον Αρχιμ. Νεκτάριο Δρόσο380
, στο Θεσσαλικό Ημερολόγιο, το
2010. Μέχρι τότε, και με δεδομένο ότι η εκλογή αυτού δεν έγινε σε κάποιο ναό της
μητρόπολης της Λάρισας, όπως ήταν η συνηθισμένη τάξη, ούτε συμπεριλήφθηκε στον
κώδικα Λαρίσης, όπως άλλα υπομνήματα εκλογής επισκόπων Λιτζάς και Αγράφων,
υπήρχε ασάφεια για τον τόπο και χρόνο εκλογής του. Έτσι, ο Αραβαντινός381
προσδιόριζε γενικά την εκλογή τον Μάρτιο, ενώ ο Βασιλείου382 τη διμηνία ΜαΐουΙουνίου του 1749. Όπως, όμως, μαρτυρά το υπόμνημα της εκλογής του, αυτή έγινε
στις 29 Μαρτίου του 1749 στο ναό του Προδρόμου «έξωθι του Κυνηγού» στην
Κωνσταντινούπολη, επειδή εκεί βρέθηκε ο μητροπολίτης Λαρίσης Ιάκωβος (1732- 1949) «διά τινάς εκκλησιαστικάς αυτού χρείας και υποθέσεις» και έτσι καταχωρήθηκε
και στους κώδικες του Οικουμενικού Πατριαρχείου .
Το σχετικό υπόμνημα εκλογής του Νεκταρίου στο θρόνο Λιτζάς και Αγράφων
έχει ως εξής : « Επειδή η αγιωτάτη Επισκοπή Λιτζάς, κ(αι) Αγράφων απροστάτευτος και
δίχα γνησίου αρχιερέως διαμείνασα, άτε του εν αυτή αρχιερατεύοντος κυρ Κωνσταντίου
/ το ζην εκμετρήσαντος, κ(αι) προς κ(ύριο)ν εκδημήσαντος, ο καθολικός κυρίαρχος της
επισκοπής ταύτης πανιερώτατος κ(αι) θεοπρόβλητος μ(ητ)ροπολίτης Λαρίσης / κ(αι)
Τυρνάβου υπέρτιμος, κ(αι) έξαρχος δευτέρας Θετταλίας, κ(αι) πάσης Ελλάδος κύριος
Ιάκωβος ενδημών ήδη ενταύθα εν Κωνσαντινουπόλει διά / τινας εκκλησιαστικάς αυτού
χρείας και υποθέσεις, λαβών τε είδησιν παρά του παναγιωτάτου, και σεβασμιωτάτου
ημ(ών) αυθέντου, και δεσπό/του του οικουμενικού πατριάρχου κυρίου κυρίου Κυρίλλου
ηξίωσε, κ(αι) παρακάλεσεν αδελφικώς ημάς τους παρευρεθένας αρχιερείς εκ της ιεράς
ο/μηγύρεως, κ(αι) συνόδου ψήφους κανονικάς προβάλεσθαι εις εύρεσιν και εκλογήν
αξίου και αρμοδίου προσώπου, του αναδεξομένου την ποιμαντικήν ρά/βδον, κ(αι)
αρχιερατικήν προστασίαν της εκείνυ Επισκοπής Λιτζάς, και Αγράφων, καντεύθεν κ(αι)
ηείς κατά την αδελφικ(ήν) αξίωσιν της / αυτού πανιερότητος λαβόντες άδειαν επί τούτω
παρά του παναγιωτάτου κ(αι) σεβασμιωτάτου ημ(ών) αυθέντου, και δεσπότου, και
συνεισελθόντες εν τω / σεβασμίω ναώ του τιμίου προφήτου Προδρόμου, και βαπτιστού
Ιωάννου έξωθι του Κυνηγού, ψήφους τε κανονικάς προβαλόμενοι επί τω ευρείν κ(αι) /
εκλέξασθαι άξιον, κ(αι) αρμόδιον πρόσωπον εις διαδοχήν της ποιμαντικής ράβδου, και
αρχιερατικής προστασίας της επισκοπής ταύ/της, πρώτον μεν εθέμεθα τον
πανοσιολογιώτατον εν ιερομονάχοις κυρ Νεκτάριον, δεύτερον δε τον ιερομόναχον κυρ
Νικόδημον / κ(αι) τρίτον τον ιερομόναχον κυρ Γρηγόριον, ων και τα ονόματα
κατεστρώθη εν τω ιερώ κώδικι της αγίας του Χ(ριστο)ύ Εκκλησί(ας) αψμθω
/ Μαρτίου
κθ΄ ινδικ: ιβας
.
Πληροφορίες για τον επίσκοπο Νεκτάριο αντλούμε και από τη συνοδική έκθεση
που αντιγράφηκε από τον Π. Αραβαντινό385
, στην οποία ευκρινώς παρουσιάζονται
όψεις που συνέθεταν τον χαρακτήρα και το πρόσωπο του επισκόπου και οδήγησαν τη
Σύνοδο στην επιλογή του. Ο Νεκτάριος εμφανίζεται «ως ανήρ τίμιος, θεοσεβής, ευλαβής, ιεροπρεπής, και ως κόσμιος τε τω σωματικώ καταστήματι και τοις ψυχικοίς ήθεσι, και τα θεία καλώς πεπαιδευμένος, εν ηλικία καθεστηκυΐα, αξίως τε και νομίμως
το αγγελικόν ημφιεσμένος σχήμα και αρετή κεκοσμημένος, ευπαιδευσία τε τη καθηκούση
και μαθημάτων στολή και ιερών γραμμάτων ασκήσει εκ παιδικής γεγυμνασμένος την τε
καθ΄ημάς εκκλησιαστικήν και την θύραθεν φιλοσοφίαν ακριβώς τε και εντελώς
δεδιδαγμένος, επιστημονικών τε μαθημάτων αρκούντως πεπειραμένος, της τε ποιητικής
εμμέτρου και στιχουργικής καλώς εξησκημένος και την εφαρμόζουσαν χρηστοήθειαν
εκδιδαχθείς, διδάσκαλός τε χρηματίσας χρόνους ουκ ολίγους εν επισήμοις
πολιτείαις……..»
Από τις επιστολές που διασώζει ο Π. Αραβαντινός διαπιστώνεται ότι ο
επίσκοπος Νεκτάριος ανέπτυξε εξαιρετική δράση386
, ενισχύοντας τη σχολή που είχε
ιδρύσει ο Ευγένιος Γιαννούλης στο Καρπενήσι. Προέτρεπε, μάλιστα, τους προεστούς
των κοινοτήτων της επαρχίας του να συστήνουν διδακτήρια, να παρακινούν και να
ενισχύουν τους νέους που θέλουν να μάθουν περισσότερα γράμματα και να τους
αποστέλλουν στις ανώτερες σχολές των Ιωαννίνων, όπως έκανε αυτός με τον Κύριλλο
από τη Φουρνά.
Από την ίδια επιστολογραφία μας γίνονται γνωστά τα ταξίδια του Νεκταρίου στη
Μεγάλη Εκκλησία της Κωνσταντινούπολης, προκειμένου να αντιμετωπίσει τις
ακραίες καταστάσεις που έζησε το Καρπενήσι από τις πρωτοφανείς επιδρομές και
λεηλασίες των σμηνών των «Αλβανιτών», σε σημείο που με δραματικό τρόπο
αναφωνεί σε επιστολή του προς τον Παγκράτιο, αρχιδιάκονο της Μεγάλης Εκκλησίας,
«...Αδελφέ η Ρούμελη εχάλασεν…». Ταυτόχρονα εκφράζει και την ειλικρινή αδυναμία
του να ανταποκριθεί κάτω από τέτοιες συνθήκες σε απαίτηση του Πατριάρχη
Καλλίνικου του Α΄ για αποστολή 500 γροσιών . Τελικά, κατάφερε να συγκεντρώσει
και αποστείλει το ποσό των 200 γροσιών .
Το κύρος και η φήμη του εμφαίνεται από την προσφώνηση του Μητροπολίτη
Λαρίσης Μελέτιου , ο οποίος αναδεικνύει την προσωπικότητά του Νεκταρίου,
γράφοντας: «Ως κομψός εις το λέγειν και δεινός την πάνδημον τέχνην δι’ης και τους
λόγους νικάς και πολλώ καταδεέστερα των λόγων αποφαίνεις τα πράγματα».
Φιλόφρονες και ενίοτε υπερβολικές εκφράσεις είναι διάχυτες και σε επιστολές που του στέλνουν ο Νικόλαος Μπάρκοσης390
, ο Σέργιος Μακραίος , ο Μπαλάνος
Βασιλόπουλος392 αλλά και ο Ευγένιος Βούλγαρης . Αλληλογραφία είχε και με τον
αγιορείτη Ιεροδιδάσκαλο Ραφαήλ τον Ακαρνάνα394 (1714-1814). Ο μοναχός ζητάει
συστατική επιστολή από τον επίσκοπο, προκειμένου να συγκεντρωθούν χρήματα για
την ενίσχυση μιας λαυρεωτικής σκήτης.
Αξίζει, τέλος, να σημειωθεί ότι και ο Μητροπολίτης Λαρίσης αλλά και ο Σέργιος
Μακραίος και ο Ευγένιος Βούλγαρης την επισκοπή την αποκαλούν «Λητσάς», ο δε
Μελέτιος «Λιτσάς» με «γιώτα», αν και ο Νεκτάριος υπογράφει ως «Λητζάς και
Αγράφων».
Ο επίσκοπος, όπως μαρτυρά σχετική επιστολή του 1759 (ημερομηνία
καταστροφής του Καρπενησίου από αλβανικά στίφη), γνωριζόταν με τον Ιωάννη τον
εξ Αγράφων395 (ή Δημητριάδη ή Σκλαβόπουλο ή Μακρή ή Αιτωλό ή Φουρναίο) που
ήταν μαθητής στη Μπαλαναία σχολή των Ιωαννίνων και αργότερα δάσκαλος στις
σχολές του Τυρνάβου (1755-1765) και του Ιασίου. Ο Νεκτάριος θεωρούταν μέντορας
του Ιωάννη , όπως εμφαίνεται από τη μεταξύ τους αλληλογραφία, ενώ κοινός τους
γνωστός είναι και ο Κύριλλος (1730- 1805) ο εκ Φουρνά των Αγράφων, συμμαθητής
του Ιωάννη στα Γιάννενα και δάσκαλος στην Κοζάνη397
.
Στο πνευματικό κλίμα που είχε δημιουργηθεί στη περιοχή, με την ισχυρή
παρουσία του Ευγενίου του Αιτωλού και των μαθητών του προεξάρχοντος του
Γορδίου, συνεχίζει να λειτουργεί και ο Νεκτάριος. Παρά τη γεωμορφολογία της
πινδικής χώρας εμφαίνεται ότι και το νοτιότερο μέρος η αγραφιώτικη περιοχή
συμμετέχει στην πνευματική παραγωγή. Δάσκαλοι με τη βοήθεια φωτισμένων
επισκόπων, όπως ο Νεκτάριος, κινούνται από το Καρπενήσι, τα Βραγγιανά και το
Φουρνά στον Τύρναβο, τη Λάρισα, την Κοζάνη, τη Σιάτιστα και τα Γιάννενα και
κάποιοι φτάνουν μέχρι και την Κωνσταντινούπολη Η εμπορική δραστηριότητα (συναλλαγματικές ισοτιμίες, παραγγελίες, αλληλογραφία)398
, και η οικονομική
ανάπτυξη απαιτούν την καλλιέργεια δεξιοτήτων και γνώσεων που παρέχονται από μια
νέα γενιά εγγραμμάτων οικοδιδασκάλων ή διδασκάλων των Σχολών της περιοχής.
Έτσι, ο αγραφιώτικος χώρος αλλά και η επισκοπή Λιτζάς και Αγράφων καθίστανται
εστίες προώθησης και ανάπτυξης εκπαιδευτικής και πνευματικής δραστηριότητας.
Ο Νεκτάριος απαντάται και σε επιγραφές στο μοναστήρι της Βράχας του 1758 και
στον ναό του Αγίου Νικολάου στην Ανιάδα, χωριό της Ποταμιάς της Ευρυτανίας, του
1766399
. Επίσης, εμφανίζεται ως πατριαρχικός έξαρχος σε πρακτικό συμφωνίας της
16-4-1755 με συντεχνία πανάδων και μανδηλάδων της Λάρισας για την προμήθεια
υφασμάτων400
. Τέλος, σε επιστολή του δασκάλου της Ζαγοράς Ραφαήλ με ημερομηνία
9-11-1763 προς αυτόν.
Ο Νεκτάριος απεβίωσε πριν από τις 28 Οκτωβρίου του 1766, ημερομηνία
εκλογής του διαδόχου του Διονυσίου του εκ Λαρίσης, στο υπόμνημα εκλογής του
οποίου αναφέρεται: «Επειδή της αγιωτάτης επισκοπής λητζάς και Αγράφων ο θρόνος
απροστάτευτος έμεινε άτε δή του παρόντος βίου αποδημήσαντος του έχοντος την
προστασίαν της επισκοπής ταύτης κυρ Νεκταρίου (…)». Ο Αραβαντινός αναφέρει
λανθασμένα ότι εκοιμήθη μετά το 1770, ενώ ο Βασιλείου προσδιορίζει τον χρόνο
θανάτου του στις 15-8-1766 και κάνει λόγο για ταφή του στον περίβολο της
εκκλησίας της Παναγίας στο Καρπενήσι401
. Το ίδια πληροφορία αντλούμε και από τον
κώδικα του Προυσού402
, όπου αναφέρεται: «Νεκτάριος ο εξ Ιωαννίνων κατά το αψμθω
όστις και απήλθεν προς Κύριον κατά το αψξστω
τη ιε΄ Αυγούστου»
