Ο Γεώργιος Γρίβας επισκέφθηκε την πόλη των Σερρών, 23 Νοεμβρίου 1947

Φωτό αρχείου

Στις 23 Νοεμβρίου 1947, ο Γεώργιος Γρίβας (γνωστός και ως Διγενής), αρχηγός της ακροδεξιάς οργάνωσης «Χ», επισκέφθηκε την πόλη των Σερρών και μίλησε στον κινηματογράφο «Κρόνιον». 

Ο Γρίβας, με το παρατσούκλι «Διγενής»

Ο Γεώργιος Γρίβας (Λευκωσία, 6 Ιουνίου 1897 - Λεμεσός, 27 Ιανουαρίου 1974), γνωστός και με το ψευδώνυμο Διγενής, ήταν Έλληνοκύπριος αξιωματικός του Ελληνικού Στρατού, που θεωρείται ως μια από τις πιο αμφιλεγόμενες προσωπικότητες της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, με έντονα στοιχεία ιδεολογίας εθνικισμού και μοναρχισμού.[1] Αντίθετα, υποστηρικτές του προβάλουν την έντονη δράση του στην ΕΟΚΑ και τον θεωρούν ως απελευθερωτή της Κύπρου από τον βρετανικό ζυγό.

Γεννήθηκε στη Λευκωσία και κατατάχθηκε στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων, από την οποία αποφοίτησε το 1919. Έλαβε μέρος στην Μικρασιατική Εκστρατεία, ενώ την περίοδο του Μεσοπολέμου υποστήριξε το δικτατορικό καθεστώς του Ιωάννη Μεταξά. Πολέμησε στο μέτωπο της Αλβανίας κατά τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο. Την περίοδο της Κατοχής δημιούργησε τη φιλοβασιλική Οργάνωση Χ, που είχε κυρίως αντικομμουνιστική δράση κατά του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ. Μετά τα Δεκεμβριανά, πρωτοστάτησε στη Λευκή Τρομοκρατία.

Μετά τη λήξη του Εμφυλίου μετέβη στην Κύπρο, όπου με τη βοήθεια των ελληνικών μυστικών υπηρεσιών οργάνωσε την ΕΟΚΑ και ηγήθηκε αγώνα των Κυπρίων την περίοδο 1955-1959 για την απελευθέρωση από τον Βρετανικό ζυγό και Ένωση με την Ελλάδα.

Μετά την ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας και τις ταραχές μεταξύ των Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων το 1963 ο Γρίβας επέστρεψε στην Κύπρο, βοήθησε στην δημιουργία της τότε νεοσύστατης Εθνικής Φρουράς και έγινε Αρχηγός της Ανώτατης Στρατιωτικής Διοικήσεως Κύπρου (Α/ΑΣΔΑΚ). Ανακλήθηκε στην Ελλάδα το 1967 μετά την κρίση της Κοφίνου.

Το 1971, ο Γρίβας δημιούργησε την οργάνωση ΕΟΚΑ Β', η οποία μετά τον θάνατο του κηρύχθηκε ως εγκληματική οργάνωση.

Τα πρώτα χρόνια

Γεννήθηκε στις 6 Ιουνίου του 1897 ή στις 23 Μαΐου του 1898 στη Λευκωσία. Σύμφωνα με τον ιστορικό Χάιντς Ρίχτερ, γεννήθηκε σε εύπορη οικογένεια τοκογλύφου και αγγλόφιλου. Σπούδασε στο Παγκύπριο Γυμνάσιο και τη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων στην Αθήνα.

Μικρασιατική Εκστρατεία και Καταστροφή

Το 1916, κατατάχθηκε στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων από την οποία αποφοίτησε με επαίνους το 1919 με το βαθμό του ανθυπολοχαγού του πεζικού. Τον Μάιο 1919, μετείχε στο εκστρατευτικό σώμα της Μικράς Ασίας. Υπηρέτησε ως ανθυπολοχαγός στο 30ο Σύνταγμα της 10ης Μεραρχίας και έλαβε μέρος στις μάχες από το Πάνορμο έως τον Σαγγάριο. Πολέμησε στις μάχες του Τουρλού Μπουρνάρ, του Σαγγάριου, του Αφιόν Καραχισάρ και του Εσκή Σεχίρ. Για τα ανδραγαθήματα του παρασημοφορείται με το Χρυσό Μετάλλιο Ανδρείας και Πολεμικό Σταυρό και προήχθη σε υπολοχαγό και το 1926 σε λοχαγό. Σπούδασε στην Ελληνική Ακαδημία Πολέμου. Μετεκπαιδεύτηκε στη Γαλλική Ακαδημία Πολέμου όπου αρίστευσε. Διορίσθηκε καθηγητής στη Σχολή Ευελπίδων και το 1938 προήχθη σε ταγματάρχη.

Κατά την περίοδο της διαμονής του στην Ελλάδα περιφρονούσε την ασταθή Ελληνική Δημοκρατία και χαιρέτησε την ανάληψη της εξουσίας στις 4 Αυγούστου από τον Ιωάννη Μεταξά.

Ελληνοϊταλικός πόλεμος

Με την έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, μετατέθηκε στη διεύθυνση επιχειρήσεων του Γενικού Επιτελείου Στρατού. Κατά την Ιταλική εισβολή εναντίον της Ελλάδας ο Γρίβας μετατέθηκε στο αλβανικό μέτωπο, ύστερα από διαρκή του αιτήματα, όπου και υπηρέτησε από τις 20/1/1941 ως επιτελάρχης της ΙΙ Μεραρχίας. Ο Αρχιστράτηγος Αλ. Παπάγος τον τοποθετεί στο Γραφείο Επιχειρήσεων του Γενικού Επιτελείου και ορίζεται ως σύνδεσμος του Αλ. Παπάγου με τους διοικητές των μεγάλων μονάδων του μετώπου. Στα τέλη του 1940 προάγεται σε Αντισυνταγματάρχη. Παίρνει μέρος στην άμυνα κατά την Ιταλική επίθεση από 15/1/1941 έως 15/2/1941 στην Κλεισούρα και στις 28/2/1941 αντεπιτίθεται προς Λέκλι, Πεστάνι και Δκόλικο.

Δράση κατά την κατοχή

Από την «Άγνωστο Μεραρχία» στην οργάνωση «Χ»

Το Μάιο του 1941, ένα μήνα μετά τη Γερμανική εισβολή, δημιουργήθηκε στην Αθήνα η οργάνωση «Άγνωστος Μεραρχία Χ» από αξιωματικούς του Ελληνικού Στρατού που γνωρίζονταν μεταξύ τους προπολεμικά και από το Αλβανικό Μέτωπο. Ο Γρίβας σύντομα αυτονομήθηκε από τους συναδέλφους του, λόγω αδράνειας της οργάνωσης αλλά και λόγω προσωπικών φιλοδοξιών, θέλοντας να δώσει μαζικό χαρακτήρα στην οργάνωση. Λίγους μήνες μετά, δημιούργησε την «Εθνική οργάνωση «Χ»» στην οποία συνέχισαν να εντάσσονται αξιωματικοί, κυρίως γνωστοί του Γρίβα.

Ίδρυση της «Χ»

Τον Ιούνιο του 1941, ίδρυσε την τη μυστική αντιστασιακή  Οργάνωση «Χ» και συμμετείχε ενεργά στην Εθνική Αντίσταση κατά των δυνάμεων του Άξονα που είχαν καταλάβει την Ελλάδα, συνεισφέροντας με τη συλλογή πληροφοριών, την κατασκοπία, την αναγραφή συνθημάτων και τη φυγάδευση Ελλήνων προς την Μέση Ανατολή . Για την οικονομική ενίσχυση της συγκρότησε επιτροπή υπό την προεδρία του Χρήστου Ζαλοκώστα, που διέθετε τρίκυκλο όχημα με σήμα του Ερυθρού Σταυρού, το οποίο χρησιμοποιούσε για τις μετακινήσεις του ο Γρίβας, αλλά χρησιμοποιείτο και για τη μεταφορά οπλισμού της οργανώσεως. Στις 25 Μαρτίου 1943 η οργάνωση καταθέτει στεφάνι, με τον ανθυπολοχαγό Χρήστο Ευθυμάκη, ο οποίος ήταν ανάπηρος πολέμου, στο μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη στο Σύνταγμα. Το δάφνινο στεφάνι που κατατέθηκε ήταν στερεωμένο σε ξύλινο σκελετό σε σχήμα «Χ», προσδιορισμός με τον οποίο έγινε γνωστή η οργάνωση. Η κυβέρνηση του Ιωάννη Ράλλη με τη διαταγή 18.253 του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας, ζήτησε στις 10 Ιουνίου 1944 τη σύλληψη του Γεωργίου Γρίβα, η οποία επιχειρήθηκε δίχως επιτυχία το βράδυ 12 προς 13 Ιουνίου 1944 και το Υπουργείο με τη διαταγή 18.525 στις 28 Ιουλίου 1944, διέκοψε την καταβολή των αποδοχών του. Στις 16 Αυγούστου 1944, με διαταγή του Παναγιώτη Σπηλιωτόπουλου, ο οποίος είχε οριστεί Στρατιωτικός Διοικητής Αττικής, από την εξόριστη Ελληνική κυβέρνηση του Καΐρου, ο αντισυνταγματάρχης Γεώργιος Γρίβας ορίστηκε διοικητής του 1ου Συντάγματος Πεζικού.

Στις 11 Οκτωβρίου του 1944 ο Γρίβας έκανε τη συνηθισμένη καθημερινή διαδρομή του µε το υπηρεσιακό του αυτοκίνητο από το Στρατοδικείο, στη διασταύρωση των οδών Κριεζώτου και Ακαδημίας, στο σπίτι του στο Θησείο, όταν στην οδό Διονυσίου Αρεοπαγίτου, στο ύψος του Συντάγματος Μακρυγιάννη, βρέθηκαν ξαφνικά μπροστά του 20 άνδρες µε γερμανικές στολές και κράνη βάλλοντας µε αυτόματα εναντίον του αυτοκινήτου. Ο οδηγός ανέπτυξε ταχύτητα και ο Γρίβας, που σώθηκε χωρίς γρατζουνιά, ανταπέδωσε τα πυρά µε το πιστόλι του φωνάζοντας στους συνεπιβάτες του: «Μην τους φοβάστε, είναι κομμουνιστές µε γερμανικές στολές!» . Μετά την κατοχή ο Γρίβας κατεύθυνε την οργάνωση του σε αντικομουνιστικό αγώνα και οι άνδρες της, το Δεκέμβριο του 1944 στο Θησείο και στου Μακρυγιάννη, με τη δράση, τον ηρωισμό τους και πληρώνοντας βαρύ φόρο αίματος, συνέβαλαν καθοριστικά στην αποτροπή της επικρατήσεως των κομμουνιστών ανταρτών και την αποτροπή της προσπάθειας να μετατραπεί η Ελλάδα σε Λαϊκή Δημοκρατία. Το κομμουνιστικό συλλαλητήριο της 3ης Δεκεμβρίου 1944, ακολούθησε η επίθεση κατά των Σωμάτων Ασφαλείας και του Θησείου, όπου ήταν η έδρα του 1ου Συντάγματος Πεζικού. Η δράση του Γρίβα εναντίον των κομμουνιστικών σχεδίων, αποτέλεσε την αφορμή ώστε τόσο ο ίδιος προσωπικά όσο και τα μέλη της οργανώσεως του να δεχτούν μεταπολεμικά, τόνους ψεμάτων και συκοφαντιών από τους κομμουνιστές συγγραφείς και ιστορικούς. Η οργάνωση διαλύθηκε το Δεκέμβριο του 1944, όταν συγκροτήθηκε Εθνοφυλακή από την Ελληνική κυβέρνηση και τα μέλη της κατατάχθηκαν στο 143ο Τάγμα εθνοφυλακής.

Το 1946, ο Γρίβας παραιτήθηκε από την ενεργό υπηρεσία με το βαθμό του αντισυνταγματάρχη και επικεφαλής της Οργανώσεως «Χ» συμμετείχε στις εκλογές του 1946, με εκλογικό αποτέλεσμα 0.17% και του 1950, με εκλογικό αποτέλεσμα 0.84%. Στις 17 Μαρτίου 1959, μετά τη λήξη του ένοπλου αγώνα της ΕΟΚΑ, επέστρεψε στην Ελλάδα, του απονεμήθηκε ο βαθμός του αντιστράτηγου εν αποστρατεία και και ο Αρχιεπίσκοπος Θεόκλητος Β' τον στεφάνωσε με χρυσό στεφάνι. Παράλληλα με την προτροπή Ελλήνων πολιτικών, μεταξύ τους και ο Σοφοκλής γιος του Ελευθερίου Βενιζέλου, ίδρυσε πολιτικό κόμμα με την επωνυμία «Κίνηση Εθνικής Αναδημιουργίας», που συμπεριέλαβε και στελέχη από το «Κόμμα των Φιλελευθέρων» και το κόμμα «Ένωσις Κέντρου», που σκοπό είχε την ανάληψη εξουσίας της Ελλάδας και την εφαρμογή μιας πολιτικής που θα οδηγούσε στην ενσωμάτωση της Κύπρου. Όμως αν και άρχισε πανελλαδική εκστρατεία για τις εκλογές του 1961 δεν την ολοκλήρωσε και διέλυσε το κόμμα, απογοητευμένος από τη στάση και τη συμπεριφορά ανθρώπων που αρχικά τον υποστήριξαν.

Στις 11 Οκτωβρίου του 1944 μέλη της ΟΠΛΑ αποπειράθηκαν να τον εκτελέσουν, πυροβολώντας το αυτοκίνητο που τον μετέφερε στη Διονυσίου Αρεοπαγίτου, αλλά διέφυγε αλώβητος.

Δράση κατά λευκή τρομοκρατία και τον Εμφύλιο

Το 1946, μαινόταν η "Λευκή τρομοκρατία". Τον Φεβρουάριο, ο Γρίβας απέστειλε επιστολή στον Πρωθυπουργό Σοφούλη γράφοντας του πως θα πάρει την ασφάλεια του κράτους στα χέρια του. Ο Σοφούλης διέταξε να κλείσουν τα γραφεία της "Χ", όμως οι συντηρητικοί του Τσαλδάρη δεν στηρίξανε την πρόταση. Ωστόσο η αντίδραση του Σοφούλη ήτανε σκληρή και μέλη της Χ περάσανε στην παρανομία ή προσχώρησαν σε άλλες τοπικές ομάδες. Μετά την απαγόρευση, ο Γρίβας αποφάσισε να γίνει πολιτικός. Η Δεξιά, ενωμένη υπό τον Τσαλδάρη του πρότεινε συνεργασία και να του παραχωρήσει 20 έδρες στη βουλή, πράγμα που ο Γρίβας απόρριψε γιατί πίστευε πως θα πήγαινε καλύτερα στις εκλογές. Τελικά στις εκλογές του Μαρτίου του 1946 πήρε 1.848 ψήφους (0,17%) χωρίς να κερδίσει ούτε μια έδρα, ενώ ο Τσαλδάρης θριάμβευσε με 55,12%. Η αποτυχία του Γρίβα ίσως να οφείλεται και στο πελατειακό εκλογικό σύστημα της Ελλάδας.

Πάλι, στις εκλογές του 1950, το κόμμα του Γρίβα κατέβηκε στις εκλογές, παρότι πάλι ο Τσαλδάρης του είχε προτείνει συνεργασία και 20 έδρες, και πάλι δεν πήρε ούτε μία έδρα.

Μετάβαση στη Κύπρο και δημιουργία της ΕΟΚΑ

Κύριο λήμμα: Εθνική Οργάνωσις Κυπρίων Αγωνιστών

Μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας, μετέβη μυστικά στην Κύπρο με το ψευδώνυμο Διγενής και εντάχθηκε στην Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών, την οποία ίδρυσε ο Μακάριος και ήταν στρατιωτικός αρχηγός της.

Μετά την ανακήρυξη της Κυπριακής Δημοκρατίας

Μετά την ανακήρυξη της Κυπριακής Δημοκρατίας το 1960, ο Γρίβας συνέχισε να αποτελεί ουσιαστικό παράγοντα των εξελίξεων. Αναχώρησε για την Ελλάδα, όπου έγινε δεκτός με μεγάλες τιμές, του απονεμήθηκε ο βαθμός του στρατηγού εν αποστρατεία και ανακηρύχθηκε ομόφωνα από την Ελληνική Βουλή άξιο τέκνο της πατρίδος. Τον Ιούνιο του 1964, τον έστειλε ξανά η Κυβέρνηση Παπανδρέου ως επικεφαλής 5.000 στρατιωτών και ανέλαβε την αρχηγία των ελληνικών στρατιωτικών δυνάμεων και στη συνέχεια και της Εθνικής Φρουράς με τη συναίνεση του Μακάριου. Ο Γρίβας ορίστηκε Αρχηγός της Ανώτατης Στρατιωτικής Διοικήσεως Κύπρου (Α/ΑΣΔΑΚ) και σε περίπτωση πολέμου θα είχε υπό την διοίκηση του την Εθνική Φρουρά, την ΕΛΔΥΚ και την Ελληνική Μεραρχία. Το Νοέμβριο του 1967, ελληνοκυπριακές δυνάμεις υπό τις διαταγές του Γρίβα επιτέθηκαν στους Τουρκοκυπρίους στις περιοχές Άγιος Θεόδωρος και Κοφίνου δυτικά της Λάρνακας, ύστερα από εντάσεις και προκλήσεις μεταξύ των δύο πλευρών, με αποτέλεσμα τον θάνατο 22 Τουρκοκυπρίων και ενός Ελληνοκύπριου. Η Τουρκία απείλησε να εισβάλει στο νησί και η εισβολή απετράπη μόνο με ανταλλάγματα την απόσυρση της ελληνικής μεραρχίας από την Κύπρο και την ανάκληση του Γρίβα στην Ελλάδα.

ΕΟΚΑ Β´

Στις 31 Αυγούστου 1971 σε ηλικία 74 χρόνων, όταν οι σχέσεις του Μακαρίου με τη δικτατορία των Συνταγματαρχών και ειδικά με τον Γεώργιο Παπαδόπουλο είχαν ενταθεί, επέστρεψε κρυφά στην Κύπρο και ίδρυσε την ΕΟΚΑ Β΄, η οποία στελεχώθηκε κυρίως από πρώην άνδρες της ΕΟΚΑ και νέους που πίστεψαν ότι με τη δυναμική δράση θα πειθόταν ή θα εξαναγκαζόταν ο Μακάριος να ακολουθήσει τη γραμμή της ένωσης. Ο Μακάριος κάλεσε τον Γρίβα να εμφανιστεί και να δηλώσει τις προθέσεις του, προσφέροντάς του μάλιστα και θέση στην Κυβέρνηση. Ο Γρίβας δεν εμφανίστηκε, και τον Οκτώβριο του 1971 διένειμε προκήρυξη με την οποία δήλωνε ότι θα αρχίσει ένοπλο αγώνα για την ένωση με την Ελλάδα. Η Κυπριακή Κυβέρνηση αντέδρασε με τη σύσταση νέας αστυνομικής μονάδας, του λεγόμενου «Εφεδρικού» η οποία εξοπλίστηκε με όπλα από την Τσεχοσλοβακία. Η ενέργεια αυτή προκάλεσε κρίση στις σχέσεις Αθήνας - Λευκωσίας. Υπό την πίεση της Ελληνικής Κυβέρνησης, ο Μακάριος συναντήθηκε μυστικά με τον Γρίβα προκειμένου να γεφυρωθούν οι μεταξύ τους διαφορές. Ο Μακάριος δεν δέχτηκε τις προτάσεις του Γρίβα, η οργάνωση του οποίου από το 1972 εξαπέλυσε έντονη τρομοκρατική δραστηριότητα. Από το 1973 άρχισε η αποδυνάμωση της ΕΟΚΑ Β' λόγω καταστολής της δράσης της από την αστυνομία και της αποδοκιμασίας από την Κυβέρνηση Παπαδόπουλου, ο οποίος τότε επιχειρούσε πολιτικοποίηση του δικτατορικού καθεστώτος. Ακολούθησαν δύο καθοριστικά γεγονότα, το πραξικόπημα Ιωαννίδη στην Ελλάδα (Νοέμβριος 1973) και ο θάνατος του Γρίβα (Ιανουάριος 1974). Μετά από το θάνατο του αρχηγού της, η ΕΟΚΑ Β΄ ανέστειλε προσωρινά τη δράση της και η Κυπριακή Κυβέρνηση χορήγησε αμνηστία στα μέλη της. Την ηγεσία της οργάνωσης ανέλαβε ο μετριοπαθής Γεώργιος Καρούσος, Ελλαδίτης ταγματάρχης, ο οποίος προσπάθησε να πολιτικοποιήσει την οργάνωση.

Ο Γρίβας στην επιθανάτιο κλίνη του, καλυπτόμενος από τη Βασιλική Ελληνική Σημαία

Θάνατος

Πέθανε στο σπίτι του στον Άγιο Νικόλαο Λεμεσού, στις 27 Ιανουαρίου 1974 σε ηλικία 76 χρόνων, 6 μήνες περίπου πριν το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου στην Κύπρο.

Οι φήμες για την κακή κατάσταση της υγείας του, ξεκίνησαν από τον Ιούνιο του 1973. Ο Γρίβας τις απόρριψε χαρακτηρίζοντας τα δημοσιεύματα και τον Μακάριο «χορό κανίβαλων με διευθυντή ορχήστρας τον ίδιο». Ωστόσο, ο καρδιολόγος Δώρος Παπαπέτρου, ανιψιός του Γρίβα, ανέφερε ότι από το 1972 είχε διαγνώσει ότι πάσχει από στένωση αορτής.

Μνημείο Γρίβα στην ακτή Αλυκής Χλώρακα, στο σημείο που αποβιβάστηκε ο Γρίβας για να ξεκινήσει τον απελευθερωτικό αγώνα εναντίον των Άγγλων.

Συγγραφικό Έργο

Γρίβας-Διγενής, Γεώργιος (1961). Απομνημονεύματα αγώνος Ε.Ο.Κ.Α. 1955-1959. Αθήνα: Αθήνα.

Γρίβας-Διγενής, Γεώργιος (1962). Αγών Ε.Ο.Κ.Α και ανταρτοπόλεμος. Αθήνα: Ιδιωτική έκδοση.