Ο Μητροπολίτης Παρθένιος υπέβαλε έκθεση όπου περιέγραφε τα κειμήλια της μητρόπολης που είχαν κλαπεί από τους Βούλγαρους, 8 Νοεμβρίου 1918

Άγιος Νικόλαος Μελενίκου

Στις 8 Νοεμβρίου 1918, ο Μητροπολίτης Μελενίκου και Σιδηροκάστρου, Παρθένιος Γκόλιας, υπέβαλε μια αναλυτική έκθεση προς το Υπουργείο Παιδείας, όπου περιέγραφε τα πολύτιμα κειμήλια της μητρόπολης που είχαν κλαπεί από τους Βούλγαρους. Η έκθεση αυτή κατέγραφε τις απώλειες των ιερών αντικειμένων και θρησκευτικών θησαυρών, που αποτελούσαν αναπόσπαστο κομμάτι της πολιτιστικής και θρησκευτικής κληρονομιάς της περιοχής. Η λεηλασία αυτή ήταν μέρος των καταστροφών που υπέστησαν οι ελληνικές κοινότητες.

Το τέμπλο της Μητρόπολης Μελενίκου, ξυλόγλυπτο υψηλής τέχνης και τεχνικής με ανάγλυφες παραστάσεις από την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη μεταφέρθηκε το 1913 στο Σιδηρόκαστρο (Ντεμίρ Ισάρ) κατά την εγκατάσταση των Μελενικίων στο ελληνικό έδαφος μετά τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου. Επίσης, οι Έλληνες εκ Μελενίκου διέσωσαν και μετέφεραν το 1913 στη νέα τους πατρίδα, Ντεμίρ Ισάρ, πλήθος ελληνικών κειμηλίων ιδιοκτησίας της Μητροπόλεως Μελενίκου που προέρχονταν από 40 εκκλησίες της περιοχής του Μελένικου. Ανάμεσα σε αυτά βρίσκονται Ευαγγέλια υπενδεδυμένα με ασήμι, εικόνες επαργυρωμένες, ιερά άμφια και πλήθος από άλλα λατρευτικά αντικείμενα, όλα εξαιρετικής τέχνης κειμήλια, μεγάλης αρχαιολογικής αλλά και συναισθηματικής αξίας. Τα κειμήλια εναποτέθηκαν σε ακίνητο που μίσθωναν οι Μελενίκιοι. Κατά την κατοχή της Ανατολικής Μακεδονίας, το 1916, οι Βούλγαροι απέσπασαν παράνομα το ιστορικό τέμπλο της Μητρόπολης Μελενίκου, το οποίο αφού το απέσπασαν, το μετέφεραν και το τοποθέτησαν στο Μοναστήρι της Ρίλα στη Βουλγαρία . Ακόμη τον Αύγουστο του 1917 συνέλαβαν τον Δημήτριο Χατζηκούτρα, υπεύθυνο του ακινήτου όπου φυλάσσονταν τα ελληνικά κειμήλια, απέσπασαν τα κλειδιά και ο λοχαγός του 14ου Συντάγματος Πεζικού George Siskoff, διέταξε τη μεταφορά των κειμηλίων, εκτελώντας διαταγή του στρατηγού Rouseff, διοικητού της 7ης Μεραρχίας. Η παράνομη μεταφορά έγινε μάλιστα μεσημέρι, υπό το φως της ημέρας. Οι Βούλγαροι υποχρεωμένοι από τη Συνθήκη του Νεϊγύ το 1919 και ισχυριζόμενοι ψευδώς πως δεν διέθεταν άλλα, επέστρεψαν στην Ελλάδα κάποια κειμήλια, ελάχιστα σε σχέση με τον συνολικό πλήθος των κλαπέντων. Το 1990 όμως αποκαλύφθηκε πως έχουν στην κατοχή τους όλα τα ελληνικά κειμήλια που είχαν κλαπεί από την Ανατολική Μακεδονία κατά τη Βουλγαρική κατοχή ελληνικών εδαφών (1916-1918).

Μάλιστα οι Βούλγαροι απέσπασαν παράνομα όχι μόνο τα εκ Μελενίκου κειμήλια της Μητρόπολης Μελενίκου (που είχαν μεταφερθεί στο Ντεμίρ Ισάρ, σημερινό Σιδηρόκαστρο), αλλά και πλήθος έτερων ελληνικών κειμηλίων από τη Μονή Τιμίου Προδρόμου Σερρών, τη Μονή Παναγίας Εικοσιφοινίσσης Παγγαίου και τις Μονές Καλαμούς και Αρχαγγελιώτισσας Ξάνθης. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο, οι Ιερές Μητροπόλεις καθώς και οι αρχές της Τοπικής Αυτοδιοίκησης της Ελλάδας έχουν διατυπώσει επισήμως αίτημα για την επιστροφή των κλαπέντων ελληνικών κειμηλίων