Ο χαζός του χωριού - Φαινόμενο Φόρερ, S3 E42
Φαινόμενο Φόρερ, S3 E42
Ο χαζός του χωριού : Φαινόμενο Φόρερ
Φαινόμενο Φόρερ (Forer Effect) ή Φαινόμενο Μπάρνουμ (Barnum Effect) ονομάζεται η τάση των ανθρώπων να αξιολογούν προτάσεις ως εξαιρετικά ακριβείς, πιστεύοντας πως αφορούν τους ίδιους προσωπικά, ενώ στην πραγματικότητα είναι αρκετά ασαφείς και αόριστες ώστε να ισχύουν σε μία μεγάλη γκάμα ατόμων. Το φαινόμενο αυτό μπορεί να εξηγήσει την ευρεία αποδοχή διαφόρων συστημάτων μεταφυσικής όπως είναι η αστρολογία και η μαντεία, καθώς επίσης και διαφόρων τεστ προσωπικότητας.
Ένα παρόμοιο αλλά πιο γενικό φαινόμενο είναι αυτό της υποκειμενικής επιβεβαίωσης.[1] Η υποκειμενική επιβεβαίωση αφορά την τάση των ανθρώπων να συσχετίζουν δύο άσχετα μεταξύ τους συμβάντα, επειδή μία πεποίθηση, μία προσδοκία, ή μία υπόθεση απαιτεί κάποιον συσχετισμό. Για αυτό το λόγο τα άτομα αναζητούν τα κοινά σημεία μεταξύ της προσωπικότητας τους και τα χαρακτηριστικά του αστρολογικού ζωδίου τους.
Πείραμα του Φόρερ
Το 1948 ο ψυχολόγος Μπέρτραμ Φόρερ έδωσε ένα τεστ προσωπικότητας στους φοιτητές του, αφού τους πληροφόρησε πως ο κάθε φοιτητής θα λάβει στο τέλος μία ξεχωριστή αποτίμηση προσωπικότητας βάσει των επιλογών του. Στη συνέχεια, αγνοώντας τα αποτελέσματα τους, έδωσε την ίδια αποτίμηση σε όλους τους φοιτητές και τους ζήτησε να βαθμολογήσουν από 0 (ανακριβής) μέχρι 5 (εξαιρετική) κατά πόσο πίστευαν πως τα αποτελέσματα ταίριαζαν με την προσωπικότητα τους. Στην πραγματικότητα όλοι οι φοιτητές έλαβαν την εξής αποτίμηση:
Έχεις ανάγκη οι άλλοι να σε συμπαθούν και να σε θαυμάζουν. Έχεις την τάση να είσαι επικριτικός με τον εαυτό σου. Έχεις σημαντικές ικανότητες τις οποίες δεν έχεις ακόμα χρησιμοποιήσει προς όφελος σου. Αν και πειθαρχημένος και με αυτοέλεγχο εξωτερικά, είσαι ανήσυχος και ανασφαλής εσωτερικά. Κατά καιρούς έχεις σοβαρές αμφιβολίες για το αν έχεις πάρει τη σωστή απόφαση ή έχεις κάνει τη σωστή επιλογή. Προτιμάς να βλέπεις κάποιες αλλαγές και δυσανασχετείς όταν περιορίζεσαι από φραγμούς και περιορισμούς. Περηφανεύεσαι για τον εαυτό σου ως ένα ανεξάρτητα σκεπτόμενο άτομο και δεν αποδέχεσαι τις απόψεις των άλλων αν δεν υπάρχουν αρκετές αποδείξεις. Θεωρείς πως δεν είναι συνετό να είσαι απόλυτα ειλικρινής όταν αποκαλύπτεις τον εαυτό σου στους άλλους. Κατά καιρούς είσαι εξωστρεφής, καταδεκτικός, κοινωνικός, ενώ άλλες φορές είσαι εσωστρεφής, επιφυλακτικός και μαζεμένος. Μερικές από τις φιλοδοξίες σου δεν είναι ρεαλιστικές. Μία από τις βασικότερες επιδιώξεις σου στη ζωή είναι η ασφάλεια.
Ο μέσος όρος ήταν 4,26 (δηλαδή 84% επιτυχία), και μόνο όταν αποκαλύφθηκαν τα αποτελέσματα οι φοιτητές έμαθαν πως είχαν λάβει την ίδια αποτίμηση, η οποία στην πραγματικότητα ήταν συνδυασμός διαφόρων αποσπασμάτων από αστρολογικές στήλες που είχε βρει ο Φόρερ. Όπως φαίνεται και από το παραπάνω πείραμα υπάρχουν πολλοί τρόποι δημιουργίας προτάσεων ικανών να κάνουν οποιοδήποτε άτομο να ταυτιστεί μαζί τους. Αυτές οι προτάσεις έγιναν γνωστές ως Προτάσεις του Μπάρνουμ ως φόρο τιμής στον κωμικό Φ. Τ. Μπάρνουμ, ο οποίος έγινε γνωστός για την ικανότητα του να χειραγωγεί ψυχολογικά τα πλήθη στις παραστάσεις του τον 19ο αιώνα.
Τα σύγχρονα ζώδια που χρησιμοποιούμε σήμερα βασίζονται στο ζωδιακό σύστημα που αναπτύχθηκε αρχικά από τους αρχαίους Βαβυλώνιους γύρω στο 1.000 π.Χ. και αργότερα υιοθετήθηκε και επεκτάθηκε από άλλους πολιτισμούς, όπως οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι.
Οι Βαβυλώνιοι διαίρεσαν τον ουρανό σε 12 τμήματα, τα οποία αντιστοιχούσαν στους αστερισμούς που βλέπουμε ακόμα και σήμερα στο ζωδιακό κύκλο. Οι Έλληνες αστρονόμοι, όπως ο Εύδοξος και αργότερα ο Ίππαρχος και ο Πτολεμαίος, τελειοποίησαν αυτή τη διαίρεση και συνέδεσαν κάθε τμήμα με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Ο Πτολεμαίος ήταν αυτός που τον 2ο αιώνα μ.Χ. κατέγραψε το σύστημα αυτό στο έργο του Τετράβιβλος, που έγινε θεμέλιο της αστρολογίας στη Δύση.
Οι Ρωμαίοι στη συνέχεια υιοθέτησαν το ελληνικό ζωδιακό σύστημα και το διέδωσαν μέσα από τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία, αλλά δεν έκαναν ιδιαίτερες αλλαγές στη δομή του. Έτσι, το ζωδιακό σύστημα που χρησιμοποιούμε σήμερα προέρχεται από μια εξέλιξη που ξεκίνησε στους αρχαίους Βαβυλώνιους και διαμορφώθηκε από τους Έλληνες, ενώ οι Ρωμαίοι το διέδωσαν και το έκαναν μέρος της καθημερινής τους ζωής.
Το σύστημα των Ζωδιακών Δωδεκατημορίων υπάρχει από την αρχαιότητα, όπως και το εκλειπτικό σύστημα, και αναφέρεται από τον Κλεομήδη στο Κυκλική Θεωρία Μετεώρων. Η παλαιότερη σωζόμενη πηγή για διαίρεση της εκλειπτικής σε 360 μοίρες αναφέρεται από τον αλεξανδρινό μαθηματικό αστρονόμο Υψικλή στον Αναφορικό. Κατόπιν προέκυψε η διαίρεση σε 12 ίσα τμήματα (δωδεκατημόριο σημαίνει 1/12) για να διευκολύνεται ο υπολογισμός του χρόνου των ανατολών και δύσεων των ζωδιακών αστερισμών, καθώς και ο προσδιορισμός της θέσης των πλανητών, του Ήλιου και της Σελήνης σε αυτούς. Τέλος χρησιμοποιώντας τον Στάχυ για σημείο αναφοράς και θέτοντάς τον στην τελευταία μοίρα της Παρθένου, προέκυπταν και άλλα τρία εύκολα σημεία: οι λαμπροί αστέρες Λαμπαδίας (α' Ταύρου) και Αντάρης (α' Σκορπιού) πέφτουν στο μέσο των αντίστοιχων δωδεκατημορίων τους, στην 15η μοίρα Ταύρου και Σκορπιού αντιστοίχως, και ο επίσης λαμπρός Βασιλίσκος (α' Λέοντος) στην 5η μοίρα του δωδεκατημορίου του Λέοντος. Οι λόγοι που υπαγόρευσαν τη δημιουργία και χρήση του συστήματος των Ζωδιακών Δωδεκατημορίων είναι:
πρακτικοί: δεν υπάρχουν φυσικά καθορισμένα όρια μεταξύ των ζωδιακών αστερισμών, ώστε να μπορούμε να υπολογίσουμε με ακρίβεια πότε ο Ήλιος, η Σελήνη και οι πλανήτες εισέρχονται και εξέρχονται από αυτούς.
φιλοσοφικοί-πνευματικοί: σύμφωνα με τον μαθηματικό Πυθαγόρα, τα πάντα στο σύμπαν είναι αριθμοί και υπάρχει η τέλεια μαθηματική αρμονία μέσα σε αυτό. Για το λόγο αυτό, χωρίστηκαν οι 360 μοίρες της εκλειπτικής σε 12 ίσα τμήματα, κανονικοποιώντας τον Ζωδιακό βάσει του 12, ενός αριθμού με κοσμογονική σημασία που αφορά τα ουράνια. Επίσης δεν γίνεται να μην παρατηρήσουμε ότι αφενός είναι η μοίρα που χωρίζει (νέμει) τον ζωδιακό στα ίσα και υπολογίσιμα μέρη του, και αφετέρου οι Μοίρες που αποδίδουν (νέμουν) τη μοίρα (κλήριος βίου, ριζικό) στον άνθρωπο κατά τη γέννησή του.
ημερολογιακοί, καθώς από τη συσχέτιση του ηλιακού έτους με τον μηνιαίο κύκλο της Σελήνης προκύπτουν 12 ή 13 μήνες μέσα στο έτος. Είναι γνωστό από πολλές πηγές (π.χ. ναός του Αγίου Πετρώνιου στην Μπολόνια) ότι τα ζωδιακά σημεία χρησιμοποιούνταν ως σημάδια για τον υπολογισμό του ημερολογίου.
Τα ζώδια του σήμερα είναι αυτά που είχαν ορίσει οι Ρωμαίοι. Αναφερόμαστε σε αυτά λανθασμένα ως τότε. Για να δούμε το θέμα μέσα από τον παραλογισμό ας δούμε ένα παράδειγμα. Π.χ ΄κάποιος που λέμε πως είναι "καρκίνος" σήμερα, δεν είναι, είναι, είναι "λέων" Τα ζώδια έχουν μετατοπιστεί λόγω της μετάπτωσης των ισημεριών, δηλαδή της αργής κίνησης του άξονα περιστροφής της Γης, η οποία προκαλεί αλλαγές στις θέσεις των αστερισμών στον ουρανό σε σχέση με το γήινο ημερολόγιο. Αυτός ο κύκλος χρειάζεται περίπου 25.800 χρόνια για να ολοκληρωθεί, και κάθε ζώδιο μετατοπίζεται κατά 1 μοίρα περίπου κάθε 72 χρόνια.
Από το 400 μ.Χ. μέχρι σήμερα, έχουν περάσει περίπου 1.600 χρόνια. Αν υπολογίσουμε τη μετατόπιση ως 1 μοίρα κάθε 72 χρόνια, τα ζώδια έχουν μετακινηθεί κατά:
Δηλαδή, τα ζώδια βρίσκονται περίπου 22 μοίρες πίσω από τις θέσεις τους στην αρχαιότητα, πράγμα που σημαίνει πως έχουν σχεδόν μετατοπιστεί κατά ένα ολόκληρο ζώδιο.
Μόνο του αυτό αρκεί για καταλάβουμε πως το όλο θέμα έχει θέμα.
Το αστείο σε όλα αυτά είναι πως κάποιοι κερδίζουν μεγάλα χρηματικά ποσά από το να λένε τα ζώδια.
