Άγιος Μέμνων Αρχιεπίσκοπος Εφέσου, 16 Δεκεμβρίου
Mέμνων ο θείος του Θεού μεμνημένος,
Kαι τους υπ’ αυτόν τούτο ποιείν ηξίου.
Ο Άγιος Μέμνων Αρχιεπίσκοπος Εφέσου απεβίωσε ειρηνικά. Ορισμένοι Συναξαριστές, λανθασμένα τον αναφέρουν σαν επίσκοπο Ιεροσολύμων.
Ο Άγιος Μέμνων (ή Μέμνονας) ήταν Μητροπολίτης Εφέσου κατά τη διάρκεια της Τρίτης Οικουμενικής Συνόδου το 431, την οποία φιλοξένησε στην Έφεσο. Συμμετείχε ως συνεργάτης του Αγίου Κυρίλλου Αλεξανδρείας και συγκέντρωσε γύρω του Επισκόπους που υποστήριζαν τη Ορθόδοξη διδασκαλία ενάντια στον Νεστόριο της Κωνσταντινούπολης και τον Ιωάννη της Αντιοχείας. Ο Μέμνων άνοιξε τη Σύνοδο πριν φτάσουν οι υποστηρικτές του Νεστορίου, ο Ιωάννης της Αντιοχείας και οι Επίσκοποί του, καθώς και οι Επίσκοποι της Δύσης. Ο Νεστόριος καταδίκασε αυτή την ενέργεια και αρνήθηκε να εμφανιστεί με τους Επισκόπους του μέχρι να είναι όλοι παρόντες. Επιπλέον, κατηγόρησε τον Μέμνονα ότι έκλεισε τις εκκλησίες της Εφέσου για εκείνον. Η Σύνοδος καταδίκασε τον Νεστόριο και τους οπαδούς του, ενώ ο Νεστόριος και ο Ιωάννης πραγματοποίησαν τη δική τους Σύνοδο, η οποία καταδίκασε τον Κύριλλο και τον Μέμνονα.
Ο Μέμνων φιλοξένησε τη δεύτερη συνεδρία της Συνόδου στο επισκοπικό του μέγαρο και κατά την τέταρτη συνεδρίαση, ο Κύριλλος και ο Μέμνων παρουσίασαν επίσημη διαμαρτυρία κατά του Ιωάννη της Αντιοχείας για τη σύγκληση ξεχωριστής Συνόδου, η οποία καταδίκασε και τους δύο – τον Μέμνονα για υποκίνηση βίας και τον Κύριλλο ως Αρειανό, Απολιναριανό και Ευνομιανό. Στην πέμπτη συνεδρίαση, στον Ναό της Θεοτόκου, ο Ιωάννης της Αντιοχείας αφορίστηκε από τον Κύριλλο, τον Μέμνονα και τους υποστηρικτές Επισκόπους τους. Με τις δύο πλευρές να έχουν καταδικάσει η μία την άλλη στις ξεχωριστές Συνόδους τους, οι Επίσκοποι αποχώρησαν από την Έφεσο.
Ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος Β΄ τελικά καθαίρεσε τον Ιωάννη, τον Κύριλλο και τον Μέμνονα και τους κράτησε υπό στενή φύλαξη, μέχρι που πείστηκε να αποδεχθεί τη Σύνοδο της Εφέσου που πραγματοποιήθηκε από τον Μέμνονα και τον Κύριλλο. Έτσι, αποκατέστησε τον Κύριλλο και τον Μέμνονα, ενώ ο Ιωάννης και ο Νεστόριος αφορίστηκαν και εξορίστηκαν.
Από τα γραπτά του Αγίου Μέμνονα διασώζεται μόνο μια επιστολή προς τον κλήρο της Κωνσταντινούπολης (P.G. 77). Στην Συνοδική Επιστολή προς τον Κλήρο της Κωνσταντινούπολης πριν από την αποκατάσταση του Κυρίλλου και του Μέμνονα από τον αυτοκράτορα, γράφτηκαν τα εξής:
«Διότι δεν καταδικάσαμε τους προαναφερθέντες αγιότατους και πολυαγαπημένους εις Θεόν επισκόπους Κύριλλο και Μέμνονα, αλλά τους θεωρούμε άξιους της μεγαλύτερης δόξας και των στεφάνων, διότι μόνο αυτοί πρώτοι και πριν από όλους τους άλλους κινήθηκαν με θεϊκό ζήλο και χρησιμοποίησαν κάθε μέσο για να αποκόψουν τον κήρυκα της ασέβειας, τον πιο ασεβή Νεστόριο, και να καθαρίσουν τις εκκλησίες από μια τέτοια μολυσματικότητα. Και τώρα δεν θα ανεχτούμε να διαχωριστούμε από την κοινωνία των προαναφερθέντων αγιότατων επισκόπων, αλλά θεωρούμε το μεγαλύτερο κέρδος να εξοριστούμε μαζί τους».
Αν και ο Άγιος Μέμνων είναι μία από τις κύριες μορφές της Τρίτης Οικουμενικής Συνόδου, σχεδόν τίποτα άλλο δεν είναι γνωστό για εκείνον εκτός από όσα συνέβησαν κατά τη Σύνοδο. Ο Άγιος Μέμνων εκοιμήθη εν ειρήνη κάποια στιγμή πριν από το 440.
