Όσιος Αντίοχος, 24 Δεκεμβρίου

Ἀντιόχῳ βδέλυγμα τύρβαι τοῦ βίου,

Καὶ βίος ἅπας, ὃν παρῆλθεν ἡδέως.

Ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης υποθέτει ότι ο Όσιος αυτός είναι ο λεγόμενος Πάνδεκτος (δηλαδή ο συγγραφέας της Πανδέκτου), που έζησε στα μέσα του 7ου αιώνα μ.Χ. και καταγόταν από τη Γαλατία και ήταν μοναχός στη Μονή του Αγίου Σάββα στα Ιεροσόλυμα. Αυτός μάλιστα, περιέγραψε και την άλωση της Ιερουσαλήμ από τους Άραβες και θρήνησε το φόνο των μοναχών της Λαύρας από τους επιδρομείς. Για τον Αντίοχο καλή μελέτη έγραψε ο Αρχιμανδρίτης Κάλλιστος (1910 μ.Χ.) και ο Ι. Φωκυλίδης στο έργο του «Ἡ Ἱερὰ Λαύρα Σάββα τοῦ ἡγιασμένου».

Ο Άγιος Αντίοχος Πάνδεκτος καταγόταν από την Άγκυρα της Γαλατίας και έζησε κατά τη βασιλεία του Αυτοκράτορα Ηρακλείου (610–641). Αρχικά υπήρξε ασκητής και στη συνέχεια εισήλθε στη Λαύρα του Αγίου Σάββα στην Παλαιστίνη, όπου έγινε γνωστός για την αρετή και την αγιότητά του. Υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας της περσικής εισβολής στην Παλαιστίνη το 614 και της σφαγής σαράντα τεσσάρων μοναχών από τους Βεδουίνους. Όπως ο Προφήτης Ιερεμίας, κατέγραψε τον θρήνο του για την πτώση της Αγίας Γης, την καταστροφή της Λαύρας και την αρπαγή του Τιμίου Σταυρού, ο οποίος μεταφέρθηκε στην Περσία.

Πέντε χρόνια μετά την κατάκτηση της Αγίας Γης από τον Χοσρόη, η Άγκυρα καταλήφθηκε (619) και καταστράφηκε από τους Πέρσες. Αυτό ανάγκασε τους μοναχούς της γειτονικής Μονής Ατταλίνης να εγκαταλείψουν τον τόπο τους και να περιφέρονται από μέρος σε μέρος. Ο ηγούμενος Ευστάθιος ζήτησε από τον φίλο του Αντίοχο να συντάξει μια σύνοψη των Αγίων Γραφών για τη χρήση τους, καθώς και μια σύντομη αναφορά για το μαρτύριο των σαράντα τεσσάρων μοναχών της Λαύρας του Αγίου Σάββα. Κατά την παράκληση αυτή, ο Άγιος Αντίοχος συνέγραψε το έργο «Πανδέκτος των Αγίων Γραφών», το οποίο αποτελεί συλλογή ηθικών αποσπασμάτων από τη Γραφή και πρώιμους εκκλησιαστικούς συγγραφείς. Επίσης, έγραψε την προσευχή «Εξομολόγηση», στην οποία περιγράφει τις συμφορές που έπληξαν την Ιερουσαλήμ από την περσική εισβολή και εκλιπαρεί για θεία ευσπλαχνία.

Το έργο του «Πανδέκτος» περιλαμβάνει 130 κεφάλαια και είναι ιδιαίτερα πολύτιμο λόγω των αποσπασμάτων από έργα που πλέον δεν σώζονται. Το όνομα «Πανδέκτος» είναι αυτό που έδωσε στον Άγιο την προσωνυμία του. Το έργο αυτό μεταφράστηκε στη σύγχρονη ελληνική από τον Άγιο Νεκτάριο της Αίγινας.

Σημειώσεις και Ρήσεις του Αγίου

Αποδίδεται σε αυτόν η ρήση:

«Ο υπερήφανος μοναχός είναι σαν ένα άκαρπο και χωρίς ρίζες δέντρο· δεν αντέχει στη δύναμη του ανέμου και, όπως μια σπασμένη φούσκα, εξαφανίζεται. Έτσι, η μνήμη του υπερήφανου ανθρώπου εξαφανίζεται μετά τον θάνατο. Όπως η προσευχή του ταπεινού αρέσει στον Θεό, έτσι η παράκληση του υπερήφανου προκαλεί την οργή Του.»

Προσευχή πριν από τον Ύπνο

Η ακόλουθη προσευχή αποδίδεται στον Άγιο Αντίοχο Πανδέκτο:

ΠΡΟΣΕΥΧΗ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΚΥΡΙΟ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟ

Δέσποτα, χάρισε σε εμάς καθώς αποσυρόμαστε για ύπνο, ανάπαυση σώματος και ψυχής, και φύλαξέ μας από τον σκοτεινό ύπνο της αμαρτίας και από κάθε σκοτεινή και νυχτερινή ευχαρίστηση. Κατασίγασε τα πάθη, σβήσε τα πύρινα βέλη του Πονηρού που ύπουλα έρχονται προς το μέρος μας, καταπνίξε τις εξεγέρσεις της σάρκας μας και γαλήνεψε κάθε γήινη και υλική μας σκέψη. Χάρισέ μας, Θεέ μου, νου ξύπνιο, φρόνηση σώφρονα, καρδιά νηφάλια, ύπνο ελαφρύ και απαλλαγμένο από κάθε σατανική φαντασία. Ξύπνησέ μας την ώρα της προσευχής ριζωμένους στις εντολές Σου και με αδιάλειπτη τη μνήμη των νόμων Σου. Δώσε να ψάλλουμε τη δόξα Σου μέσα στη νύχτα, δοξάζοντας και ευλογώντας το πανένδοξο και μεγαλοπρεπές Όνομά Σου, του Πατρός και του Υιού και του Αγίου Πνεύματος, τώρα και πάντοτε και στους αιώνες των αιώνων. Αμήν.