Μνήμη Μεγάλου Σεισμού, 9 Ιανουαρίου

Ο ναός της Θεοτόκου εν τω Σίγματι, ζωγραφιά του 1877

Κατά τον Συναξαριστή του Delehaye, αυτή τη μέρα έγινε σεισμός επί βασιλείας Βασιλείου (867 μ.Χ.) και κατέπεσε ο μεγάλος ναός της Υπεραγίας Θεοτόκου «εν τω Σίγματι», της Θεοτόκου του Φόρου, καθώς και πολλές άλλες εκκλησίες. Το γεγονός αυτό αναφέρεται και στον Παρισινό Κώδικα 1578, αλλά στις 10 Ιανουαρίου.

Ο ναός της Θεοτόκου εν τω Σίγματι υπήρξε ελληνική χριστιανική εκκλησία στην Κωνσταντινούπολη.

Η τοποθεσία του ναού

Στο Βυζάντιο υπήρχαν δύο συνοικίες με το όνομα Σίγμα, διότι εκεί είχαν ανεγερθεί περίστηλα κτίρια που είχαν το σχήμα του αρχαίου Ελληνικού γράμματος σίγμα (C). Ο Κεδρηνός αναφέρει: «εν τω ημικυκλίω ό νύν λέγεται Σίγμα». Ο Ζώσιμος περιγράφει τον χώρο του λιμανιού λέγοντας ότι από το σχήμα της στοάς ο τόπος που περιέβαλε το λιμάνι λεγόταν «σίγμα».

Εκτός αυτού συχνά μνημονεύεται και μια άλλη, δεύτερη περιοχή με το ίδιο όνομα, η οποία πιθανόν να είχε ένα κτήριο του σχήματος αυτού. Η συνοικία αυτή, στην οποία αναφέρονταν μια εκκλησία με το όνομα «η Θεοτόκος εν τω Σίγματι» ευρίσκονταν κοντά στο εξακιόνιο, την λεγόμενη συνοικία των «Έξι μαρμάρων», όπως μας αναφέρει ο Πορφυρογέννητος, εξιστορούμενος την επάνοδο του παππού του, Μιχαήλ από την Τεφρική και την Γερμανίκεια.

Περιγραφή του ναού

Ο ναός βρίσκεται μέσα σε κήπο. Το κτίριο είναι Βυζαντινό, επίμηκες, ύψους τεσσάρων μέτρων. Το υπόγειο εσωτερικό του ναού έχει διπλό θόλο, ο οποίος υποκρατείται από πέντε μαρμάρινες στήλες, διαμέτρου 0,45 μέτρων και απόστασης τριών μέτρων η μία από την άλλη. Τα κιονόκρανα είναι απλούστατα χωρίς τα συνηθισμένα κοσμήματα και σταυρούς.

Οι εξωτερικοί τοίχοι έχουν πάχος 1,25 μέτρα, και πλάτος έξι μέτρα. Οι έξοδοι σήμερα είναι φραγμένοι με πέτρες. Το κονίαμα ολοσχερώς σώζεται σε πολλά διαστήματα. Ο θόλος έχει στρογγυλές οπές. Προς την δυτική μεριά υπάρχει ένα μεγάλο τετράγωνο παράθυρο, από το οποίο μπαίνει άπλετο φως. Οι εξωτερικοί του τοίχοι είναι χτισμένοι από λίθους λαξευτούς και πλίνθους.

Από την διακόσμηση του ναού λείπουν μερικοί μαρμάρινοι κίονες, πλάκες και επικήδειες επιγραφές, τις οποίες λένε ότι τις αφαίρεσε ένας πρώην ιδιοκτήτης του κτηρίου. Τις πούλησε, και εκτός αυτού έψαχνε, ή κατά άλλους βρήκε έναν θησαυρό.