Άγιος Κοσμάς ο Πρώτος ο Βατοπαιδινός ο Οσιομάρτυρας και οι συν αυτώ Οσιομάρτυρες του Αγίου Όρους, 5 Δεκεμβρίου
Tη των Oσίων πληθύι γνώμη μία, Yπέρ πατρώων δογμάτων τεθνηκέναι. Οι Άγιοι Οσιομάρτυρες ήταν Αγιορείτες μοναχοί, από διάφορα κελιά, οι οποίοι αντιστάθηκαν στον αυτοκράτορα Μιχαήλ Η΄ τον Παλαιολόγο και τον λατινόφρονα Πατριάρχη Ιωάννη Βέκκο (1275 - 1282 μ.Χ.) και υπέστησαν μαρτυρικό θάνατο όταν Ενωτικοί λατινόφρονες επισκέφτηκαν το Άγιο Όρος. Ο μεν Άγιος Κοσμάς ο Πρώτος του Αγίου Όρους απαγχονίστηκε, οι δε υπόλοιποι αποκεφαλίστηκαν. Κατά την αναφερθείσα επίσκεψη των Ενωτικών λατινοφρόνων μαρτύρησαν μοναχοί των ιερών μονών Βατοπαιδίου, Ιβήρων, Ζωγράφου και Ξενοφώντος. Κατά μία παράδοση ο ίδιος ο αυτοκράτορας Μιχαήλ Η΄ ο Παλαιολόγος ηγείτο στρατιωτικής ομάδος. «Κατέλαβε την των Καραιών κελλιωτικήν λαύραν, ένθα και το του Όρους πρωτείον ίδρυται· ο δε πρωτεύων και οι συν αυτώ αντέστησαν αυτώ γενναίως, τοις προλαβούσιν ομοίως ελέγχοντες· ο δε βασιλεύς εις οργήν κινηθείς, εκέλευσε πάντας αυτούς μαχαίρας έργον γενέσθαι, και ούτως ετελειώθησαν οι άγιοι ομολογηταί την δε εκκλησίαν αυτών πυρπολήσα...