Στις 13 Ιανουαρίου 1913, ο Μητροπολίτης Απόστολος ( Χριστοδούλου ) τέλεσε Θεία Λειτουργία στον Μητροπολιτικό Ναό, όπου από τον επισκοπικό του θρόνο απήγγειλε ένα ποίημα δικής του σύνθεσης. Το ποίημα αναφερόταν στα «Θαλασσοπούλια» του Παύλου Κουντουριώτη, εκφράζοντας τον θαυμασμό και τον έπαινο για τη νίκη του ελληνικού στόλου στη ναυμαχία της Λήμνου.

Παρεκκλήσι του Αγίου Δημητρίου, Ιερά Μονή Σταυρονικήτα (Αύγουστος 2006). Στις 10 Ιανουαρίου 1913, με την έκδοση «παραχωρητηρίου» εγγράφου, η Ιερά Μονή Σταυρονικήτα του Αγίου Όρους απέκτησε οκτώ στρέμματα χωράφια στις τοποθεσίες «Κοκκινόγια» και «Τζερούδι» της περιοχής Ζερβοχωρίου. Η απόκτηση πραγματοποιήθηκε ως εξόφληση παλαιότερου χρέους προς τη μονή. Το Ζερβοχώρι μέχρι το 1935 ανήκε στην κοινότητα Χουμνικού (πρώην Χούμκου) της επαρχίας Νιγρίτης.

 Στις 9 Δεκεμβρίου 1913 κυκλοφόρησε η πρώτη σερραϊκή εφημερίδα μετά την απελευθέρωση της περιοχής και την ενσωμάτωσή της στο ελληνικό κράτος, με τίτλο «ΣΕΡΡΑΙ».  Η εφημερίδα ήταν «εβδομαδιαία, πολιτική, κοινωνιολογική, φιλολογική, δικαστική και των ειδήσεων» και είχε ως διευθυντή τον δικηγόρο Δ.Σ. Παπαντωνίου και διαχειριστή τον Β.Σ. Παπαντωνίου.  Αποτελούνταν από τέσσερις σελίδες, είχε διαστάσεις 37x45 εκ. και η τιμή κάθε φύλλου ήταν πέντε λεπτά. 

Στις 8 Νοεμβρίου 1913, οι Σερραίοι, αντιμετωπίζοντας τις δύσκολες συνθήκες διαβίωσης και καταστροφές στην πόλη τους μετά την απελευθέρωση, συγκεντρώθηκαν στο μέγαρο του Διοικητηρίου. Σκοπός τους ήταν η εκλογή μιας επιτροπής που θα αναλάμβανε τη διαχείριση των ζητημάτων αποκατάστασης, τον καθορισμό οικοπέδων και την επίλυση οικονομικών θεμάτων. Η επιτροπή που εξελέγη είχε ως επίτιμο πρόεδρο τον Πρόξενο Σερρών και Νομάρχη Ευγένιο Καβαλιεράτο και περιλάμβανε εξέχοντα μέλη της τοπικής κοινωνίας: τους προέδρους Γκίνη και Χατζιστογιάννη, τον γραμματέα Πολυμέρου και μέλη όπως τους Σχοινά, Μόσχο, Μαρούλη, Αζαρία, τον Τούρκο Δήμαρχο Ακήλ - Μπέη, καθώς και τους Ταβτζή Εφένδη, Φερίτ Μπέη, Τριανταφύλλου και Ζαγκαρόλα. Αυτή η επιτροπή θα αναλάμβανε σημαντικά καθήκοντα για την ανασυγκρότηση της πόλης, λαμβάνοντας υπόψη τις ανάγκες των κατοίκων και τις προκλήσεις της εποχής.  Φυσικά τα μέλη της επιτροπής είχαν ήδη φροντίσει να ζητήσουν αποζημιώσεις για τις δικές τους ζημιές, τις οποίες έλαβαν αδ...

Το ταξίδι του Βουλγάρου τσάρου στη Θεσσαλονίκη. Κατά τη διέλευσή του από τις Σέρρες, ο τσάρος Φερδινάνδος συναντά τον Δολοφόνο Βούλγαρο ηγέτη Νίκολοφ, γνωστό στους Βούλγαρους ως "βασιλιά του βουνού Ροδόπη" 1913-01-11 . 

Εφημερίδα Σκριπ, Φύλλο: 3/10/1913, Σελίδα: 3 Στις 2 Οκτωβρίου 1913, ο Βασιλιάς της Ελλάδος Κωνσταντίνος Α΄ επισκέφτηκε τα Σέρρας Η εφημερίδα έγραψε: Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ ΣΤΙΣ ΣΕΡΡΕΣ: ΑΠΕΡΙΓΡΑΠΤΟΣ ΕΝΘΟΥΣΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΑΠΟΘΕΩΣΗ "ΝΑ ΜΑΣ ΖΗΣΕΙΣ ΚΟΥΜΠΑΡΕ!" ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ Η πόλη των Σερρών γιορτάζει όπως εχθές. Τα καταστήματα είναι κλειστά και στολισμένα με γαλάζιες κορδέλες. Ο στρατός, σε δύο σειρές, κατέλαβε τον δρόμο που οδηγεί από τα ανατολικά μέχρι το Πεδίον του Άρεως. Ολόκληρη η πόλη συγκεντρώθηκε στον χώρο της επιθεώρησης, όπου ο Βασιλιάς έφτασε στις 10 το πρωί. Με την άφιξη της Α.Μ., η φρουρά παρουσίασε όπλα, και οι γυναίκες έρριχναν λουλούδια στον Βασιλιά ενώ ζητωκραυγές αντηχούσαν δυνατά. Ο Βασιλιάς συνοδευόταν από τους στρατηγούς Δούσμανη, Μεταξά και Καλλάρη, τους επιτελάρχες Βιβίδου και Ζυμβρακάκη και τον ταξίαρχο Δελλαπόρτα του μηχανικού. Η άφιξη στο Πεδίο του Άρεως Η Α.Μ. κατέβηκε από το αυτοκίνητο και ανέβηκε στο άλογο του διοικητή Μπεγκουκαίου, αφού πρώτα χαιρέτισε τους παρευρισκό...

Εφημερίδα Σκριπ, Φύλλο: 2/10/1913, Σελίδα: 3 Τη 1η Οκτωβρίου 1913 ο Βασιλιάς Κωνσταντίνος Α  από την Ηράκλεια φτάνει στις Σέρρες μέσο Σιδηροκάστρου Η εφημερίδα Σκριπ έγραψε: Ανακοινώθηκαν χθες νέες λεπτομέρειες της περιοδείας της Α.Μ. του Βασιλιά. Έτσι, έγινε γνωστό ότι ο Βασιλιάς δέχθηκε σε ακρόαση τον Αρχιραβίνο Θεσσαλονίκης, ο οποίος είπε στον Βασιλιά: «Έχω την τιμή και την ευχαρίστηση να παρουσιαστώ ενώπιον της Υμετέρας Μεγαλειότητας ως εξερχόμενος μόλις από το ναό, όπου όλοι προσευχηθήκαμε για τη μακροημέρευση της Υμετέρας Μεγαλειότητας». Ο Αρχιραβίνος διαβεβαίωσε τον Βασιλιά για την νομιμοφροσύνη των Ισραηλιτών. «Σε όλον τον κόσμο», είπε ο Αρχιραβίνος, «οι Ισραηλίτες, σύμφωνα με τις διατάξεις της θρησκείας μας, είναι πιστοί υπήκοοι των χωρών στις οποίες διαμένουν και υπερασπίζονται πάντα τις χώρες αυτές με το αίμα τους». Ο Βασιλιάς εξέφρασε την ευχαρίστησή του και δήλωσε ότι δεν θα επιτρέψει ποτέ να αποδοθούν σε μέρος των υπηκόων του εγκλήματα θρησκευτικά. Πρόσθεσε ...

Εφημερίδα ΣΚΡΙΠ, Φύλλο: 10/9/1913, Σελίδα: 1. Η επίσκεψη του πρόξενου της Αυστρίας στην Θεσσαλονίκη στα ερείπια του Αυστριακού προξενείου στα Σέρρας, από την εφημερίδα Μακεδονία στις 10 Σεπτεμβρίου 1913: Η εφημερίδα έγραψε: Ο πρόξενος της Αυστρίας στη Θεσσαλονίκη, επισκεπτόμενος τα ερείπια του Αυστριακού προξενείου στις Σέρρες, το οποίο καταστράφηκε όταν πυρπολήθηκε..(Η επίσκεψη είναι προηγούμενης ημέρας) Ο ἐν Θεσσαλονίκη πρόξενος τῆς Αὐστρίας ἐπισκεπτόμενος τὰ ἐρείπια τοῦ Αὐστριακού προ ξενείου τῶν Σερρών, τὸ ὁποῖον κατέστρεψαν πυρπολήσαντες 

Το γράμμα που έστειλε ο Έλληνας στρατιώτης από τις Σέρρες στις 15 Αυγούστου 1913, αποτελεί μια ζωντανή μαρτυρία των τραγικών συνεπειών που είχε υποστεί η πόλη μετά την καταστροφή της κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών Πολέμων. Ο στρατιώτης, μέσα από την επιστολή του, περιγράφει με συγκλονιστική απλότητα την κατάσταση των Σερρών, αναφέροντας χαρακτηριστικά ότι το εναπομείναν τμήμα της πόλης μετά την καταστροφή δεν μπορεί καν να ονομαστεί πόλη. Αυτή η φράση αντικατοπτρίζει τη βαθιά απογοήτευση και θλίψη του στρατιώτη, καθώς η πόλη είχε καταστραφεί σχεδόν ολοσχερώς, κυρίως από τις πυρκαγιές και τις εχθροπραξίες που σημειώθηκαν κατά τον Β' Βαλκανικό Πόλεμο, όταν οι βουλγαρικές δυνάμεις, κατά την αποχώρησή τους, προέβησαν σε εκτεταμένες καταστροφές. Το γράμμα αυτό αποτελεί σημαντικό ιστορικό ντοκουμέντο που αποτυπώνει την απελπιστική κατάσταση στην οποία βρέθηκαν οι Σέρρες εκείνη την περίοδο. Ο στρατιώτης έγραψε "... Περί Σερρών δεν γράφω τίποτα, διότι το εναπομείναν μετά την καταστρο...

  Ανακοίνωση για την αναγνώριση 4 θυμάτων των Βουλγάρων από τα Σέρρας, στην εφημερίδα ΣΚΡΙΠ στις 27 Ιουλίου 1913 (Φύλλο: 27/7/1913, Σελίδα: 5) "Στις 6 Ιουλίου, ανατολικά της γέφυρας Γκογκοβίτσας βρέθηκαν επτά πτώματα, από τα οποία τα τέσσερα αναγνωρίστηκαν από αξιωματικούς της Ταξιαρχίας ως ανήκοντα στον γιατρό των Σερρών Χρυσάνθη, στον διευθυντή του υποκαταστήματος της Τράπεζας της Ανατολής Σερρών Σταμούλη, στον γυμνασιάρχη Σερρών Παπαπαύλου και στον φαρμακοποιό Σερρών Φωκά. Τα πτώματα έφεραν πολλές πληγές από λόγχες και σφαίρες. Το σώμα του φαρμακοποιού Φωκά έφερε σημεία βιασμού. Ο Ταξίαρχος ανέφερε αυτά στο Γενικό Στρατηγείο σε απάντηση ερωτήματος του υπουργείου. Ταξίαρχος ιππικού ΖΑΧΑΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ" Τὴν 6 Ιουλίου ἀνατολικῶς τῆς γεφύρας Γκογκοβίτσης εὐν ρέθησαν ἑπτὰ πτώματα ἐκ τῶν ὁποίων τὰ τέσσαρα ἀνεγνωμέν σθησαν παρ' ἀξιωματικῶν τῆς Ταξιαρχίας ὡς ἀνήκοντα εἰς τὸν ἰατρὸν ἐν Σερρών Χρυσάν φην, εἰς τὸν διευθυντὴν τοῦ ὑπο καταστήματος τῆς Τραπέζης τῆς ᾿Ανατολῆς Σερρών Στα μ...

Καραβάνι από καμήλες στα Σέρρας, 1913. Επεξεργασμένη φωτογραφία. Καραβάνι από καμήλες στα Σέρρας, 1913

Πλατεία Κρόνιου Σερρών, 1913. Επεξεργασμένη φωτογραφία. Πλατεία Κρόνιου Σερρών, 1913 Το σιντριβάνι καταστράφυκε από τους Βούλγαρους κατά τον Β' Βαλκανικό πόλεμο.

Στις 4 Ιουλίου 1913, ο Γραμματέας της Μητροπόλεως Σερρών, Αθανάσιος Τέγος, συνέταξε έναν κατάλογο των ελληνικών ναών που καταστράφηκαν από τους Βουλγάρους κατά την απελευθέρωση. Ο κατάλογος αυτός περιλάμβανε ναούς μεγάλης θρησκευτικής και ιστορικής αξίας, καθώς και την εκτιμώμενη αξία των ζημιών που υπέστησαν. Ορισμένοι από αυτούς τους ναούς ήταν αριστουργήματα βυζαντινής αρχιτεκτονικής. Ακολουθεί ο κατάλογος με τις ζημιές: Άγιοι Θεόδωροι (Μητροπολιτικός Ναός Βυζαντινού ρυθμού) - ανεκτίμητης αξίας Παναγία Ηλιόκαλη - αξίας 7.000 Αγία Παρασκευή - αξίας 2.500 Άγιος Συμεών - αξίας 1.200 Τρεις Παίδες - αξίας 1.500 Αγία Βαρβάρα - αξίας 2.500 Αγία Κυριακή - αξίας 2.500 Άγιος Γεώργιος - αξίας 2.000 Παναγία των Βλαχερνών - αξίας 1.500 Αγία Φωτεινή - αξίας 3.500 Αγία Επίσκεψις - αξίας 1.700 Μεγάλοι Ταξιάρχαι - αξίας 5.500 Άγιος Παντελεήμων - αξίας 6.000 Άγιος Βλάσιος - αξίας 3.500 Δώδεκα Απόστολοι - αξίας 2.000 Άγιος Νικόλαος - αξίας 3.000 Αγία Ελεούσα - αξίας 6.000 Άγιος Αθανάσιος και Κύριλλος ...

Στις 4 Ιουλίου 1913, βρέθηκαν νεκροί στο δρόμο προς το Λιβούνοβο ο Κωνσταντίνος Β. Σταμούλης, ο Αναστάσιος Χρυσάφης και ο Λεωνίδας Παπαπαύλος. Ακολουθεί μια σύντομη βιογραφία τους: Κωνσταντίνος Β. Σταμούλης Γεννήθηκε : 8 Μαΐου 1876 Επαγγελματική Δραστηριότητα : Ανέλαβε την προστασία της πατρικής οικογένειας και τη διοίκηση των εμπορικών οικογενειακών επιχειρήσεων μετά τον θάνατο του πατέρα του. Δραστηριοποιήθηκε στο εμπόριο δημητριακών στις περιοχές Σερρών και Δράμας και λειτουργούσε αλευρόμυλο στην κοιλάδα του Αγίου Γεωργίου. Εκτελούσε τραπεζικές εργασίες και θεωρούνταν σημαντικός οικονομικός παράγοντας στην αγορά των Σερρών. Διευθυντής του υποκαταστήματος της «Τράπεζας της Ανατολής» στις Σέρρες. Κοινωνική Προσφορά : Εργάστηκε εθνοφελώς και συνελήφθη ως όμηρος από τα βουλγαρικά στρατεύματα μαζί με άλλους σημαντικούς πολίτες των Σερρών λόγω της σημαντικής οικονομικής του δραστηριότητας. Χαϊδευτικό Όνομα : Στην πόλη των Σερρών τον ήξεραν και τον φώναζαν όλοι με το χαϊδευτικό «Κώτσος» Στ...

Στις 4 Ιουλίου 1904, ιδρύθηκε η Φιλόπτωχος Αδελφότητα «Πρόνοια», υπό την επίτιμο προεδρεία του Αρχιερατικού Επιτρόπου και Πρωτοσύγκελου Λεοντίου. Η αδελφότητα είχε κυρίως φιλεκπαιδευτικούς σκοπούς και οι κύριες δραστηριότητές της περιλάμβαναν: Η φιλόπτωχος αδελφότητα «Η Πρόνοια» (1904) από την αρχή της ίδρυσης της έθεσε δύο βασικούς σκοπούς, τη βοήθεια και υποστήριξη των άπορων μαθητών των ελληνικών σχολείων της πόλης των Σερρών, οι οποίοι διακρίνονταν για τη χρηστότητα και την επιμέλεια τους, καθώς και τη σύσταση αναγνωστηρίου «προς ανάπτυξιν και διάπλασιν Ελληνοπρεπή της νεολαίας».  Ο δεύτερος σκοπός, όπως οριζόταν από τον Κανονισμό λειτουργίας της, θα υλοποιούνταν εν καιρώ, «οπόταν επιστρέψωσιν οι πόροι της Αδελφότητος» (Κανονισμός, 1904. Αψηλίδης, 1994, σσ. 125,146-150). Από ό,τι φαίνεται όμως τα οικονομικά της αδελφότητας δεν υπήρξαν ποτέ ανθηρά, με συνέπεια να μην πραγματοποιηθεί ποτέ ο υψηλός αυτός στόχος της.  Ο σχηματισμός γενικότερα των βιβλιοθηκών και αναγνωστήριων ...

Η πόλη των Σερρών απελευθερώνεται από τον ελληνικό στρατό κατά τον Β' Βαλκανικό Πόλεμο και αμέσος μετά την 1 Ιουλίου 1913, οι ελληνικές στρατιωτικές αρχές διορίζουν ως δήμαρχο τον Ακήλ Μουσταφά Μπέη, απόγονο του Ισμαήλ Μπέη, Τούρκος φιλέλληνα και μεγαλέμπορο. Ήταν γνωστός και ως Γκιαουρ Μπέη λόγω του ότι ήταν φιλέλληνας. Η επιλογή αυτή είναι ενδεικτική της πολιτικής και κοινωνικής κατανόησης της εποχής, καθώς ο Ακήλ Μουσταφά Μπέης είχε ήδη διατελέσει δήμαρχος των Σερρών από το 1906 μέχρι λίγο πριν την κήρυξη του Ελληνοτουρκικού Πολέμου το 1912. Δημαρχιακή θητεία 1913-1919: Ο Ακήλ Μουσταφά Μπέης συνεχίζει να υπηρετεί ως δήμαρχος μέχρι το 1919.  Διαδοχή: Το 1919 αντικαθίσταται από τον Ξενοφώντα Σγουρό, ο οποίος υπηρετεί μέχρι το 1920. Στη συνέχεια, τη θέση του δημάρχου αναλαμβάνει ο Γεώργιος Παπαδόπουλος, ο οποίος υπηρετεί από το 1920 μέχρι το 1922. Εντούτοις, η διοίκηση και ο συντονισμός των δυνάμεων της πόλης δεν ήταν αποκλειστικά έργο του δημάρχου. Ένα οκταμελές Δημαρχιακό Συ...

Μελένικο, 18 Σεπτεμβρίου 1913  Στις 29 Ιουνίου 1913, κατά τη διάρκεια του Β' Βαλκανικού Πολέμου, ο ελληνικός λαός ενημερώθηκε ότι η πόλη του Μελένικου, η οποία τότε είχε έναν κυρίως ελληνικό πληθυσμό με περίπου 500 ελληνικές οικογένειες, 80 οθωμανικές, 60 τσιγγάνικες και μόνο 10 βουλγαρικές οικογένειες, δεν θα ενσωματωνόταν στην Ελλάδα. Το Μελένικο, παρά την αμιγή ελληνική του πληθυσμιακή σύνθεση, εξαιρέθηκε από τα εδάφη που επρόκειτο να ενταχθούν στην Ελλάδα, γεγονός που προκάλεσε θλίψη και απογοήτευση στους Έλληνες κατοίκους της περιοχής. Αυτή η εξέλιξη συνέβη στο πλαίσιο των ευρύτερων εδαφικών ανακατατάξεων και των διαπραγματεύσεων που ακολούθησαν τις βαλκανικές συγκρούσεις, όπου οι εθνικές επιδιώξεις και τα γεωπολιτικά συμφέροντα των εμπλεκόμενων δυνάμεων συχνά υπερίσχυαν των δημογραφικών δεδομένων και των επιθυμιών των τοπικών πληθυσμών.

Στις 28 Ιουλίου υπογράφεται η συνθήκη του Βουκουρεστίου που είναι συνθήκη Ειρήνης μεταξύ Ρουμανίας, Ελλάδας, Σερβίας και Μαυροβουνίου από τη μια μεριά και της Βουλγαρίας από την άλλη, ενώ τα σύνορα της Βουλγαρίας καθορίζονται επί της κορυφογραμμής του Μπέλλες και της γραμμής των εκβολών του ποταμού Νέστου, αλλά αυτά ήταν στα χαρτιά γιατί στην πράξη οι Βούλγαροι δεν τήρισαν την συμφωνία παρά μόνο μετα την απώθηση από τον Ελληνικό Στρατό Την 28η Ιουνίου του 1913, τα Σέρρας ξύπνησαν από τις ομοβροντίες των πυροβολισμών των πολιτοφυλάκων που προσπαθούσαν να αποκρούσουν την είσοδο των Βουλγάρων στην πόλη. Οι Βούλγαροι στρατιώτες και αξιωματικοί εισήλθαν τελικά στην πόλη οπλισμένοι με βόμβες, Οι πρώτες οβίδες πέσανε στα κτίρια της Αμερικανικής Εταιρείας Καπνών, παρ’ όλο που είχε υψωθεί Αμερικανική σημαία. Τα αποθηκευμένα καπνά έπιασαν φωτιά και η ζημιά υπολογίστηκε σε πάνω από 1.000.000 δολλάρια. Ωστόσο, αν και οι Βούλγαροι κατέστρεψαν και το Ελληνικό Νοσοκομέιο, την Εβραϊκή Συναγωγή, το Μέγ...

Η κ. Jean Leune και ο κ. Georges Bourdon, από τη Le Figaro, ανακάλυψαν, κοντά στο Λιβούνοβο, τα πτώματα επτά προκρίτων από τις Σέρρες, σφαγιασμένα και ακρωτηριασμένα. Φωτογραφία από το L'Illustration, 2 Αυγούστου 1913 Ανάμεσα στους νεκρούς ήταν και ο Κωνσταντίνος Β. Σταμούλης, ο Αναστάσιος Χρυσάφης και ο Λεωνίδας Παπαπαύλος. που βρέθηκαν στις 4 Ιουλίου 1913  M Jean Leune et M. Georges Bourdon, du Figers, decouvrent, aux environs de Liveunovo, Im corps de sept notables de Seris, Σελίδα υπογεγραμμένη από τους Jean Leune (L'Illustration), Georges Bourdon (Figaro) και Bernard Leporte (New York Herald) Πηγή: Συμπλήρωμα στο L'Illustration της 2.08.1913.

Η καταχώρηση από το ημερολόγιο του Μητροπολίτη Σερρών Αποστόλου στις 27 Ιουνίου 1913 δίνει μια λεπτομερή εικόνα των γεγονότων εκείνης της περιόδου, καθώς και της αγωνίας και της απόγνωσης των κατοίκων των Σερρών μπροστά στην προελαύνουσα βουλγαρική απειλή. Ανάλυση της Καταχώρησης Περιορισμός Πυροβολισμών: Ο Μητροπολίτης σημειώνει ότι οι πυροβολισμοί ήταν σπανιότεροι εκείνη την ημέρα, υποδηλώνοντας μια προσωρινή ηρεμία ή ανασύνταξη των δυνάμεων. Αποστολή Δεύτερης Επιτροπής: Μια δεύτερη επιτροπή με επιστολές στάλθηκε στον διοικητή του ελληνικού στρατού στην Κομάργια. Αυτή η ενέργεια δείχνει την επιμονή και την ελπίδα των τοπικών αρχών για στρατιωτική βοήθεια. Την επιτροπή αποτελούσαν ο βοηθός επίσκοπος Χριστουπόλεως Αμβρόσιος, ο Δημοσθένης Μέλφος και ο Κώστας Ζιάκας γραμματέας του Προξενείου. Συνοδεία Επισκόπου: Η παρουσία του επισκόπου υποδηλώνει τη σοβαρότητα της αποστολής και τη στήριξη της Εκκλησίας στις προσπάθειες της πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας. Δυσκολίες Συντονισμού: Ο...