ΣΙΔΗΡΟΚΑΣΤΡΟ

Φωτό αρχείου : Επεξεργασμένη φωτογραφία της αυθεντικής του αρχείου Γεώργιου Αγγειοπλάστη  Το Ωδείον Σερρών ΟΡΦΕΥΣ στα πρόθυρα της διάλυσης εξαιτίας της οριστικής περικοπής των μόνιμων πόρων του. Η Εφορεία του προχωρά στην υποχρεωτική καταγγελία των συμβάσεων του ιδρύματος με τους καθηγητές και το μόνιμο προσωπικό. Στις 25 Νοεμβρίου 1941, ο Σερραίος μουσικός Χρήστος Π. Σταματίου προσλήφθηκε από το Σύλλογο «Μέγα Αλέξανδρο» Εδέσσης. Με την πρόσληψή του, κατάφερε να οργανώσει και να διευθύνει τη μικτή χορωδία του με υποδειγματικό τρόπο, προσδίδοντας στον Σύλλογο την αίγλη που άρμοζε στον πολιτισμό της πόλης. Η πρόσληψή του έγινε με τη μεσολάβηση του Δ. Μισυρλή, Γενικού Επιθεωρητή της Εκπαίδευσης Θεσσαλονίκης και πρώην Γυμνασιάρχη των Σερρών.

Βουλγάρικη κατοχή, 1941-1944 Στις 29 Οκτωβρίου 1941, η κατάσταση στη Δράμα και στις Σέρρες ήταν δραματική, με τους Βουλγάρους να ξεκινούν διώξεις κατά των Ελλήνων κατοίκων. Η σύλληψη των δεκατριών σημαίνοντων προσώπων της τοπικής κοινωνίας αποτέλεσε μια από τις πιο σφοδρές επιθέσεις κατά της αντίστασης και της ελληνικής ταυτότητας. Οι κρατούμενοι, που στην αρχή ήταν τριακόσιοι, υπήρξαν θύματα σφοδρών κακοποιήσεων και απάνθρωπης μεταχείρισης, με το πλήθος των συλληφθέντων να φτάνει σύντομα τους 600.

Ο ταγματάρχης Βασίλειος Μερκουρίου Στις 19 Οκτωβρίου 1941, η ανταρτική ομάδα «Ελευθερία», υπό την αρχηγία του Βασίλη Μερκουρίου, επιτέθηκε σε γερμανικό καμιόνι στο 64ο χλμ. του δρόμου Σερρών-Θεσσαλονίκης. Από την ενέδρα σκοτώθηκαν δύο Γερμανοί στρατιώτες και ένας τραυματίστηκε. Στις επόμενες ημέρες, οι Γερμανοί ανακοίνωσαν μέσω προκήρυξης ότι θα έδιναν 300.000 δραχμές σε όποιον παρείχε πληροφορίες για τους δράστες. Στις 15 Μαΐου 1941 ιδρύθηκε στη συνοικία Επτάλοφος της Θεσσαλονίκης η αντιστασιακή οργάνωση «Ελευθερία» που εξέδιδε την ομώνυμη εφημερίδα στο παράνομο τυπογραφείο της Επταλόφου. Η ίδρυση έγινε με πρωτοβουλία των Παρασκευά Μπάρμπα (ΚΚΕ), Απόστολου Τζανή (ΚΚΕ), Ιωάννη Πασαλίδη (Ελληνικό Σοσιαλιστικό Κόμμα, ΕΔΑ), Σίμου Κερασίδη (ΚΚΕ), Αθανάσιου Φείδα (Αγροτικό Κόμμα), Ιωάννη Ευθυμιάδη (Δημοκρατική Ένωση) και του στρατιωτικού Δημήτριου Ψαρρού. Η «Ελευθερία» συγκρότησε τις δύο πρώτες ένοπλες αντάρτικες ομάδες, τον «Αθανάσιο Διάκο» στα Κρούσσια του Κιλκίς με αρχηγό τον Χριστόδουλο...

Στις 10 Οκτωβρίου 1941, στη Νιγρίτα Σερρών εκτελούνται 221 κάτοικοι από τα χωριά Κ. ∆άφνη, Σιτοχώρι, Ζερβοχώρι, Αηδονοχώρι.

Τα αδέλφια Λάμπρος (αριστερά) και Αραμπατζής Μαζαράκης (δεξιά) Στις 6 Οκτωβρίου 1941, οι Βούλγαροι κατακτητές, μετά από προδοσία, συνέλαβαν και εκτέλεσαν Έλληνες έξω από την Παλαιοκώμη. Ο Απόστολος Τζανής. Στις 5 Οκτωβρίου, αντιστασιακοί αποφάσισαν να διασχίσουν το Στρυμόνα και να εγκαταλείψουν τη βουλγαροκρατούμενη περιοχή μέχρι να σταματήσουν οι έρευνες. Η απόπειρά τους να περάσουν το ποτάμι από την περιοχή του χωριού Μύρκινος απέτυχε, καθώς έπεσαν σε βουλγαρική ενέδρα. Με τα λίγα όπλα και τις χειροβομβίδες που είχαν, αντάλλαξαν πυρά και κατάφεραν να διαφύγουν από το βουλγαρικό απόσπασμα, κατευθυνόμενοι προς το βουνό Παγγαίο για να κρυφτούν. Εφόσον ξημέρωνε, κρύφτηκαν σε θάμνους (βατσινιές) μέχρι το βράδυ για να περάσουν απαρατήρητοι, και εκεί συνάντησαν τρεις νέους από τα Κύργια της Δράμας που επίσης προσπαθούσαν να διασχίσουν τον Στρυμόνα. Κατά τη διάρκεια της ημέρας, γύρω στις 11 το πρωί, έγιναν αντιληπτοί από τρεις βοσκούς από το χωριό Παλαιοκώμη, οι οποίοι τους εντόπισαν χάρη στ...

Στις 3 Οκτωβρίου 1941, κυκλοφόρησε στις Σέρρες η εφημερίδα «Български юг» («Βουλγαρικός Νότος»), με υπότιτλο «Εφημερίδα για πολιτική, πολιτισμό και οικονομία».  η οποία ήταν εβδομαδιαία, τετρασέλιδη και εκδιδόταν κάθε Σάββατο κατά τη διάρκεια της Βουλγαρικής κατοχής (1941-1944).  Η εφημερίδα ήταν γραμμένη στη βουλγαρική γλώσσα και είχε διαστάσεις 35x50 εκ. Τυπωνόταν στα επιταγμένα γραφεία της ελληνικής εφημερίδας «Η Πρόοδος», με διευθυντή τον εγκληματία πολέμου Μιχαήλ Ντουμπαλάκωφ, ο οποίος καταγόταν από τις Σαράντα Εκκλησιές της Ανατολικής Θράκης και είχε ακραίες εθνικιστικές απόψεις και θέσεις.  Ο Μιχαήλ Ντουμπαλάκωφ ήταν μέλος βουλγάρικων συμμοριών . Το 1933, 1937 και 1939 δημοσίευσε τους τρεις τόμους των αναμνήσεών του με τίτλο «Μέσα από τις φλόγες της ζωής και της επανάστασης», οι οποίοι αντικατοπτρίζουν τη επαναστατική του ζωή και την υπηρεσία του στον βουλγαρικό στρατό κατά τη διάρκεια των τριών πολέμων. Μέχρι το 1934 συμμετείχε στις δραστηριότητες Βουτλγάρικων Οργ...

Η Κορμίστα Σερρών είναι ένα από τα χωριά που μαρτύρησαν από τους  Βουλγάρους που εκτέλεσαν 91 κατοίκους στις 1 Οκτώβρη 1941. Συγκεκριμένα, κατά τη βουλγαρική κατοχή, η Κορμίστα χαρακτηρίστηκε ως “χωριό επαναστατικό”, καθώς βρέθηκε στο δρόμο των ανταρτών, που προσπαθούσαν να καταφύγουν στην Εικοσιφοίνισσα, καταδιωκόμενοι από τα βουλγαρικά στρατεύματα. Καθοδηγητικό ρόλο στην εξέγερση έπαιξε το Mακεδονικό Γραφείο που για ένα διάστημα είχε έδρα στις Σέρρες. Tα στελέχη του ο Παρασκευάς Δράκος (Mπάρμπας), ο Aπόστολος Tζανής (Kωστάκης), ο Mωυσής Πασχαλίδης (Γρηγόρης), οι Λάμπρος και Aραμπατζής Mαζαράκης και υπεύθυνος ο Παντελής Xαμαλίδης θυσίασαν τη ζωή τους, καθώς επίσης και ορισμένοι από τους οργανωτές της εξέγερσης, όπως ο Mιχάλης Γεωργιάδης (γέρο-Σπάρτακος), Xρήστος Kαλαϊτζίδης ή Kαγιάς, Hλίας Kαραγιαννίδης, Aργύρης Kρόκος, Θόδωρος Mαυρομάτης (Δράκος), Xαράλαμπος Nικολαΐδης, οι Πέτρος και Γιάννης Παστουρματζής, Bαγγέλης Παπαχρήστου και άλλοι πολλοί. Το πρωί της 1ης Οκτωβρίου 1941, βου...

Φωτό αρχείου Την 1η Οκτωβρίου 1941, στο χωριό Λευκώνας Σερρών, οι Βούλγαροι εκτέλεσαν ομαδικά 15 άτομα στη θέση «Χρυσοστάση», στην είσοδο μιας γαλαρίας. Από την εκτέλεση αυτή, πέντε άτομα κατάφεραν να διαφύγουν. Την ίδια μέρα, δύο ακόμη άτομα εκτελέστηκαν μεμονωμένα. Κατά την περίοδο της κατοχής (1941-1944), οι κάτοικοι του Λευκώνα υπέστησαν διώξεις από τις βουλγαρικές αρχές κατοχής, οι οποίες, στα πλαίσια της προσπάθειάς τους για εκβουλγαρισμό της ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης και ενσωματώσεώς της στη Βουλγαρία, μετέφεραν εποίκους από τη Βουλγαρία. Κάτοικοι του Λευκώνα μεταφέρθηκαν ως όμηροι στη Βουλγαρία, ορισμένοι εκτελέσθηκαν, ενώ πολλοί αναγκάσθηκαν να μετοικήσουν κρυφά με τις οικογένειές τους και τα υπάρχοντά τους δυτικά του ποταμού Στρυμώνα, όπου η περιοχή ήταν υπό γερμανική (και όχι υπό βουλγαρική) κατοχή και παρέμενε τυπικά ανεξάρτητο ελληνικό κράτος. Στον απόηχο της εξέγερσης της Δράμας και των αντιποίνων που επακολούθησαν στις πόλεις και τα χωριά της Ανατολικής Μακεδονίας...

Στις 30 Σεπτεμβρίου 1941, οι Βούλγαροι εκτέλεσαν τον 18χρονο Κώστα Χατζησταύρου και τον 45χρονο Χρήστο Τσιακλίδη, καθώς και άλλους από τη γύρω περιοχή, στον περίβολο του Γυμνασίου της Αλιστράτης

Στις 30 Σεπτεμβρίου 1941, περίπου 580 άτομα συνελήφθησαν από τους Βούλγαρους στην πόλη των Σερρών. Οι περισσότεροι από αυτούς εγκλείστηκαν στους στρατώνες Ιππικού και σε διάφορες φυλακές και κρατητήρια, όπου υπέστησαν κακουχίες και πολλοί από αυτούς πέθαναν από ξυλοδαρμούς. Σύμφωνα με τα βουλγαρικά αρχεία, στρατιωτικές και αστυνομικές δυνάμεις αναπτύχθηκαν στην περιοχή για την καταστολή της εξέγερσης στις 30 Σεπτεμβρίου 1941. Την ίδια ημέρα, σ η βουλγαρική αεροπορία πραγματοποίησε βομβαρδισμούς στην Προσοτσάνη, που από την προηγουμένη είχαν επιδοθεί σε κτηνωδίες στοχεύοντας και στους κατοίκους που προσπαθούσαν να διαφύγουν προς το Παγγαίο. Το Γενικό Επιτελείο Στρατού (ΓΕΣ) επιβεβαίωσε ότι ο βομβαρδισμός της κωμόπολης έλαβε χώρα την ίδια ημέρα. Βουλγαρικές στρατιωτικές ομάδες εισήλθαν στην Προσοτσάνη και πυροβολούσαν τους διαφυγόντες. Παράλληλα, κομιτατζήδες επιτέθηκαν σε σπίτια, κακοποιώντας γυναίκες και παιδιά και εκτελώντας άνδρες. Τα θύματα στην Προσοτσάνη ξεπέρασαν το χιλιάδα, ενώ ...

Ήδη από τον Ιούλιο του 1941 δρούσε στη Βισαλτία του Σερρών το αντιστασιακό σώμα «Οδυσσέας Ανδρούτσος». Η πρώτη μαζική εξέγερση του ελληνικού λαού η οποία έλαβε καθαρά μαχητικό και επαναστατικό χαρακτήρα συνέβη στην περιοχή της Δράμας, όπου η βουλγαρική κατοχική διοίκηση επιχειρούσε με μεθοδικότητα τον εκβουλγαρισμό των κατοίκων. Ο πληθυσμός αντέδρασε στη βίαιη προσπάθεια αφελληνισμού. Ως εξέγερση και σφαγή της Δράμας ή γεγονότα της Δράμας αναφέρονται η εξέγερση των Ελλήνων ενάντια στη βουλγαρική κατοχή και τον επιχειρούμενο εκβουλγαρισμό και η σφαγή που ακολούθησε από τις δυνάμεις κατοχής. Η εξέγερση ξέσπασε στις 28 Σεπτεμβρίου και διήρκεσε μέχρι τις 2 Οκτωβρίου του 1941, ενώ μέχρι τις 5 του ίδιου μήνα, οι βουλγαρικές δυνάμεις εκτόπισαν τους Έλληνες αντάρτες και πρόσφυγες από τους γειτονικούς ορεινούς όγκους. Η εξέγερση ξεκίνησε το βράδυ της 28ης Σεπτεμβρίου από το Δοξάτο όπου αντάρτες από τη συγκεκριμένη κωμόπολη και τη γειτονική Χωριστή, υπό τον Χρ. Καλαϊτζή ή Καλαϊτζίδη, επιτέθηκαν ...

Στις 24 Σεπτεμβρίου 1941, στην πόλη παρατηρήθηκαν ασυνήθιστες κινήσεις και νευρικότητα. Οι Βούλγαροι και οι κομιτατζήδες συγκλήθηκαν στο διοικητήριο, που σήμερα φιλοξενεί τη Νομαρχία Σερρών, για να ενημερωθούν και να σχεδιάσουν δράσεις. Στη λεωφόρο Μεραρχίας, τότε μετονομαστείσα σε λεωφόρο Βόριδος του Α΄, ο Βούλγαρος νομάρχης συναντήθηκε με εξέχοντες Βούλγαρους πολίτες, αναφέροντας τους εμμέσως τους σκοπούς τους. Οι περιπολίες της αστυνομίας αυξάνονταν, με τους κομιτατζήδες να κυκλοφορούν οπλισμένοι. Στις 29 Σεπτεμβρίου 1941, με απόλυτη μυστικότητα, όλες οι βουλγαρικές οικογένειες άρχισαν να εξοπλίζονται. Ορισμένοι Βούλγαροι που είχαν αναπτύξει φιλίες με Έλληνες πολίτες τους ειδοποιούσαν εμμέσως να φύγουν για να αποφύγουν τα επακόλουθα της κατοχής. Από το μεσημέρι, η χωροφυλακή, με τη βοήθεια κομιτατζήδων και εξοπλισμένων Βουλγάρων που σχημάτισαν πολιτοφυλακή, αναχώρησε για τη Δράμα. Κατά τη διάρκεια της ημέρας, ο βόμβος βουλγαρικού αεροπλάνου ανησύχησε τους πολίτες, καθώς έριχνε φακέ...

Απόσπασμα του ΕΛΑΣ εκτελεί στην Καβάλα Βούλγαρους στρατιωτικούς και αστυνομικούς που μετείχαν στη σφαγή της Δράμας Η πρώτη επίθεση των ανταρτών εκδηλώθηκε στο Δοξάτο γύρω στις 9 το βράδυ της 28ης Σεπτεµβρίου 1941. Οι 28 αντάρτες που είχαν έρθει από τα ληµέρια του Τσάλ-νταγ και είχαν επικεφαλής τον έφεδρο ανθυπολοχαγό, δικηγόρο Χρήστο Καλαϊτζίδη από το Νικηφόρο Δράµας, ενώθηκαν µε την οµάδα του χωριού κι από κοινού επιτέθηκαν στο σταθµό χωροφυλακής του Δοξάτου. Οι Βούλγαροι ωστόσο είχαν αντιληφθεί τους αντάρτες και είχαν ειδοποιήσει τις Αρχές της Δράµας. Στο χωριό έσπευσε τότε ο νοµάρχης Δράµας, Βασίλ Γκεοργκίεφ, µε 16 χωροφύλακες οι οποίοι δέχτηκαν καταιγισµό πυρών αλλά κατάφεραν να εισέλθουν στο κτίριο. Άρχισε µάχη και τελικά οι αντάρτες πυρπόλησαν τον σταθµό εξαναγκάζοντας τους πολιορκηµένους Βούλγαρους να κάνουν έξοδο προκειµένου να σωθούν από τις φλόγες. Ο ίδιος ο νοµάρχης γλίτωσε µε τραύµατα στα δυο του πόδια καθώς πήδηξε από το παράθυρο του δευτέρου ορόφου και κρύφτηκε µαζί µε άλ...

Το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο (ΕΑΜ) ήταν αντιστασιακή οργάνωση που έδρασε στην Ελλάδα κυρίως την περίοδο της κατοχής. Αποτέλεσε τη μαζικότερη αντιστασιακή οργάνωση επί κατοχής αλλά και την μαζικότερη πολιτική οργάνωση στη σύγχρονη Ελλάδα. Ιδρύθηκε στις 27 Σεπτεμβρίου του 1941 από τους Λευτέρη Αποστόλου (ΚΚΕ), Χρήστο Χωμενίδη (ΣΚΕ), Απόστολο Βογιατζή (Αγροτικό Κόμμα) και Ηλία Τσιριμώκο (ΕΛΔ). Τον Φεβρουάριο του 1942 ιδρύθηκε το ένοπλο σκέλος του, ο Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός (ΕΛΑΣ), με στόχο την διεξαγωγή ανταρτοπόλεμου ενάντια στις δυνάμεις κατοχής. Η δράση του οδήγησε στην απελευθέρωση ορισμένων ορεινών περιοχών που ονομάστηκαν Ελεύθερη Ελλάδα. Τη διοίκηση τους ανέλαβε η Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης, της οποίας τα μέλη τον Σεπτέμβριο του 1944 συγχωνεύτηκαν στην εξόριστη κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας του Καΐρου. Τον Φεβρουάριο του 1943 ιδρύθηκε η Ενιαία Πανελλαδική Οργάνωση Νέων, που αποτελούσε την πτέρυγα νεολαίας του ΕΑΜ. Το φθινόπωρο του 1944 ο ΕΛΑΣ αποτελούσ...

Ο αρχηγός του «Αθανάσιου Διάκου», Χρήστος Μόσχος Στις 22 Σεπτεμβρίου 1941, η ανταρτική ομάδα « Αθανάσιος Διάκος », με αρχηγό τον Χρήστο Μόσχο, έφερε σε πέρας μία σημαντική επιχείρηση. Ο Μόσχος, Χαλκιδικιώτης έφεδρος ανθυπολοχαγός και μετέπειτα επιτελής της 10ης μεραρχίας και καπετάνιος της 6ης μεραρχίας του ΕΛΑΣ, οδήγησε την ομάδα του σε ενέδρα εναντίον γερμανικού φορτηγού αυτοκινήτου επισκευών στην οδό Σερρών - Θεσσαλονίκης. Στην επίθεση αυτή, η ομάδα κατάφερε να σκοτώσει τρεις Γερμανούς, επισημαίνοντας τη δράση και την αποφασιστικότητα των Ελλήνων αντάρτων κατά την κατοχή.

Ο Λασσάνης (Θανάσης Γκένιος) με τον Βαφειάδη. Στις 7 Σεπτεμβρίου 1941, η ανταρτική ομάδα "Οδυσσέας Ανδρούτσος", με αρχηγό τον καταγόμενο από την Ηράκλεια Σερρών δάσκαλο των Κερδυλίων και έφεδρο ανθυπολοχαγό Θανάση Γκένιο (Λασσάνη), κατέλαβε τους σταθμούς χωροφυλακής Ευκαρπίας και Μαυροθάλασσας και αφόπλισε το προσωπικό τους. Στέργιος Μουδιώτης Η ομάδα αυτή, στην οποία είχαν καταταγεί εβδομήντα πέντε (75) άντρες, είχε ως αρχηγό της αρχικά τον παλιό κομμουνιστή Στέργιο Μουδιώτη, από την Ευκαρπία Νιγρίτας και από τον Σεπτέμβριο του 1941, τον έφεδρο ανθυπολοχαγό Θανάση Γκένιο (Λασσάνη), ενώ υπαρχηγός της ήταν ο επίσης έφεδρος ανθυπολοχαγός, Περικλής Σταματόπουλος. Την όλη κίνηση στην περιοχή της Νιγρίτας, συντόνιζε από την πλευρά του Μακεδονικού Γραφείου ο Τέγος Αλεξανδρίδης. «Μαγιά» για την ανάπτυξη του «Οδυσσέα Ανδρούτσου, είχε αποτελέσει η ανταρτοομάδα την οποία είχε συγκροτήσει στη θέση «Κρυονέρι» των Κερδυλίων, ακόμη από τις αρχές του καλοκαιριού του 1941, ο έφεδρος λοχίας σ...

Ο Δημήτριος Μισυρλής (1884-1952) ήταν ένας σημαίνων Έλληνας εκπαιδευτικός και πατριώτης, του οποίου η ζωή και η καριέρα είχαν μεγάλη επιρροή στην εκπαίδευση και στην ιστορία της Μακεδονίας. Γεννημένος στις Σέρρες, διακρίθηκε για τον ρόλο του στον Μακεδονικό Αγώνα, υπηρετώντας ως σύνδεσμος μεταξύ του Ελληνικού Προξενείου Σερρών και της κεντρικής επιτροπής του αγώνα στην Αθήνα. Εκπαιδευτική Καριέρα Αρχική Διδασκαλία: Ξεκίνησε τη διδακτική του καριέρα στη Τζουμαγιά και στις Σέρρες. Γυμνασιάρχης Έδεσσας: Το 1920 διορίστηκε γυμνασιάρχης στην Έδεσσα. Γενικός Επιθεωρητής: Το 1935 έγινε Γενικός Επιθεωρητής μέσης εκπαίδευσης Δυτικής Μακεδονίας. Ανώτατο Εκπαιδευτικό Συμβούλιο: Το 1945 διορίσθηκε μέλος του Ανωτάτου Εκπαιδευτικού Συμβουλίου της χώρας, θέση που διατήρησε μέχρι το 1949. Σύνδεσμος του Μακεδονικού Αγώνα Ο Μισυρλής διαδραμάτισε κρίσιμο ρόλο στον Μακεδονικό Αγώνα, λειτουργώντας ως σύνδεσμος μεταξύ του Ελληνικού Προξενείου Σερρών και της κεντρικής επιτροπής στην Αθήνα, συμβάλλοντας σημαν...

Γερμανοί στρατιώτες σε δρόμο των Σερρών, Απρίλιος 1941

Γερμανικά στρατεύματα εισέρχονται στην πόλη των Σερρών, Απρίλιος 1941.

Έλληνες στρατιώτες της φρουράς του Οχυρού Ρούπελ έγκλειστοι στο στρατόπεδο του 19ου Συντάγματος πεζικού στην πόλη των Σερρών.  Απρίλιος 1941.  Πέραν των στρατιωτών του  Οχυρού Ρούπελ  έγκλειστοι στο στρατόπεδο ήταν και στρατιώτες άλλων οχυρών (Λισσε, Νευροκόπι κτλπ). Κάποιοι από αυτούς κρατήθηκαν για 3 μέρες μέχρι να πάρουν απολυτήριο.