Βλάχικοι νομαδοκτηνοτροφικοί πληθυσμοί, οικισμοί και εγκαταστάσεις στο Σαντζακι Σερρών στα 1900
Αναμνηστική φωτογραφία σε εξωτερικό χώρο, η οποία απεικονίζει Γραμμουστιάνους στα χειμαδιά. Διακρίνονται οι κάλυβες όπου διέμεναν. ΑΖΑΣ ΔΕΜΙΡ-ΙΣΑΡΙΟΥ(ΣΙΔΗΡΟΚΑΣΤΡΟ) πηγή photo: Ίδρυμα Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα Είναι γνωστό[1] από την ιστοριογραφία περί Βλάχων πως μία σειρά από ιστορικά γεγονότα, στα τέλη του 18ου και τις αρχές του 19ου αιώνα, στάθηκαν αφορμές και αιτίες για τη μαζική διασπορά βλάχικων πληθυσμών από τις ορεινές μητροπολιτικές περιοχές τους κατά μήκος της Πίνδου και των προεκτάσεών της. Δεν ήταν λίγοι εκείνοι οι Βλάχοι που, ακολουθώντας τα κύματα των εξόδων, αναζήτησαν ασφάλεια και τρόπους επιβίωσης πέρα από τον ποταμό Αξιό, το μέχρι τότε ανατολικό γεωγραφικό όριό τους, όπου δε συνάντησαν προηγούμενους τοπικούς βλάχικους πληθυσμούς. Αν και οι περιοχές των Σερρών δεν τούς ήταν απόλυτα άγνωστες καθώς είχαν, ήδη, προσελκύσει το ενδιαφέρον Βλάχων μεταφορέων, εμποροβιοτεχνών και επαγγελματιών. Είναι σαφές πως οι αφήξεις Βλάχων στην περιοχή διήρκησαν για 60 περίπου χρόνια και ...